Ustawa o charakterystyce energetycznej budynków

W komunikacie z internetowej strony sejmowej czytamy [1]:

„Ustawa wdraża postanowienia unijnej dyrektywy 2010/31/UE w sprawie charakterystyki energetycznej budynków. Zmiany mają poprawić efektywność energetyczną budynków poprzez rozszerzenie i udoskonalenie systemu certyfikacji energetycznej oraz kontroli systemów ogrzewania i systemów klimatyzacji. Efektem regulacji ma być upowszechnienie informacji o jakości energetycznej budynków i ich części, o potencjalnych kosztach użytkowania, a także wytycznych dotyczących poprawy efektywności energetycznej (…) Właściciele bądź zarządcy budynku, którzy chcą je sprzedać albo wynająć, będą mieli obowiązek zlecić sporządzenie świadectwa charakterystyki energetycznej. Obowiązek ten będzie dotyczył również osób posiadających spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu. Takie świadectwo będzie wymagane także w przypadku budynków o powierzchni użytkowej przekraczającej 250 m² zajmowanych przez: prokuraturę, wymiar sprawiedliwości i administrację publiczną, w których obsługiwani są interesanci. W tych budynkach w widocznym miejscu będzie trzeba umieścić kopię świadectwa. Obowiązek jej umieszczenia ma też dotyczyć budynków o powierzchni użytkowej przekraczającej 500 m², w których są świadczone usługi dla ludności, i dla których wykonano takie świadectwa. Obowiązek sporządzenia świadectw nie dotyczy natomiast m.in. zabytkowych kamienic, kościołów, a także budynków mieszkalnych przeznaczonych do użytkowania nie dłużej niż 4 miesiące w roku. Zgodnie z ustawą świadectwo będzie ważne 10 lat, ale jeśli w wyniku prowadzonych robót budowlano-instalacyjnych zmieni się charakterystyka energetyczna budynku lub jego części, straci ono ważność przed upływem tego terminu”.

Czytaj też: Charakterystyka energetyczna budynku

Uwagi wstępne

Niniejszy akt prawny w jego historii nowelizowały przepisy, wszystkie mają moc obowiązującą na dzień 20.02.2024 r.:

1. Ustawa z dnia 15.01.2015 r. o zmianie ustawy o biokomponentach i biopaliwach ciekłych oraz niektórych innych ustaw (DzU poz. 151 z dnia 28.01.2015 r., art. 5),
2. Ustawa z dnia 7.07.2016 r. o zmianie ustawy o działach administracji rządowej oraz niektórych innych ustaw (DzU poz. 1250 z dnia 16.08.2016 r., art. 54),
3. Ustawa z dnia 16.11.2016 r. – przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej (DzU poz. 1948 z dnia 2.12.2016 r., art. 141),
4. Ustawa z dnia 8.12.2017 r. o Służbie Ochrony Państwa (DzU poz. 138 z dnia 17.01.2018 r., art. 334),
5. Ustawa z dnia 21.02.2019 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z zapewnieniem stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) (Dz.U. poz. 730 z dnia 19.04.2019 r., art. 128),
6. Ustawa z dnia 13.02.2020 r. o zmianie ustawy – Prawo budowlane oraz niektórych innych ustaw (DzU poz. 471 z dnia 18.03.2020 r., art. 21),
7. Ustawa z dnia 7.10.2022 r. o zmianie ustawy o charakterystyce energetycznej budynków oraz ustawy – Prawo budowlane (DzU poz. 2206 z dnia 7.10.2022 r., art. 1),
8. Ustawa z dnia 17.08.2023 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw (DzU poz. 1762 z dnia 31.08.2023 r., art. 8).

Wśród wymienionych zmian najbardziej znaczące wprowadziła ustawa z dnia 7.10.2022 r. o zmianie ustawy o charakterystyce energetycznej budynków oraz ustawy – Prawo budowlane [2].

Konstrukcję Ustawy tworzy siedem rozdziałów. Pierwszy z nich „Przepisy ogólne” (art. 1–2) wymienia zasady stanowiące tytuły następnych:

• Rozdział 2 „Zasady sporządzania świadectw charakterystyki energetycznej” (art. 3 – art. 22a),
• Rozdział 3 „Zasady kontroli systemu ogrzewania i systemu klimatyzacji w budynkach” (art. 23 – art. 30),
• Rozdział 4 „Zasady prowadzenia centralnego rejestru charakterystyki energetycznej budynków” (art. 31 – art. 38b),
• Rozdział 5 „Krajowy plan działań mający na celu zwiększenie liczby budynków o niskim zużyciu energii określający sposób opracowania takiego planu działań” (art. 39 – art. 40).

Zakres Ustawy uzupełniają: Rozdział VI „Przepisy karne” i Rozdział VII „Przepisy zmieniające”.

Czym jest charakterystyka energetyczna i jakie są wymogi opracowywania świadectw charakterystyki energetycznej

„Charakterystykę energetyczną” określono jako zbiór danych i wskaźników energetycznych budynku lub części budynku, określających całkowite zapotrzebowanie na energię niezbędną do ich użytkowania zgodnie z przeznaczeniem (art. 2 pkt 3), a opisuje ją świadectwo charakterystyki energetycznej sporządzone przez właściciela lub zarządcę budynku/jego części, bądź osobę, której przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, bądź osobę, której przysługuje spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego, które zbywa się na podstawie umowy sprzedaży, względnie umowy sprzedaży spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, względnie wynajmuje (art. 3 ust. 1). Wymóg sporządzania takiego dokumentu spoczywa także na właścicielach lub zarządcach budynków użytkowanych przez organy wymiaru sprawiedliwości, prokuraturę oraz organy administracji publicznej, które przekraczają 250 m2 i w których dokonywana jest obsługa interesantów (art. 3 ust. 2), przy czym jego kopię należy umieszczać w widocznych miejscach (art. 3 ust. 3).

Z certyfikacji energetycznych zwolnione są budynki (art. 3 ust. 4):

• podlegające ochronie na podstawie przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami,
• używane jako miejsce kultu i do działalności religijnej,
• przemysłowe oraz gospodarcze niewyposażone w instalacje zużywające energię, z wyłączeniem instalacji oświetlenia wbudowanego,
• mieszkalne, przeznaczone do użytkowania nie dłużej niż 4 miesiące w roku,
•  wolnostojące o powierzchni użytkowej poniżej 50 m²,
• gospodarstw rolnych o wskaźniku EP określającym roczne obliczeniowe zapotrzebowanie na nieodnawialną energię pierwotną nie wyższym niż 50 kWh/(m²∙rok).

Świadectwa certyfikacji energetycznej (określane również jako świadectwa energetyczne, certyfikaty energetyczne lub też paszporty energetyczne) są dokumentami określającymi całkowite zapotrzebowanie na energię używaną do ogrzewania, przygotowania ciepłej wody, wentylacji i klimatyzacji i sporządzane są zgodnie z metodologią wyznaczania charakterystyki energetycznej budynku lub części budynku prowadzonej na podstawie przepisów rozporządzeń ministrów właściwych do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa (art. 4 ust. 1 i art. 15). Według stanu na dzień 20.02.2024 r. są to następujace akty wykonawcze:

• Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 27.02.2015 r. (…) (DzU poz. 376 z dnia 27.02.2015 r.),
• Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 20.12.2016 r. (…) (DzU poz. 22 z dnia 4.01.2017 r.),
• Rozporządzenie Ministra Inwestycji i Rozwoju z dnia 6.09.2019 r. (…) (DzU poz. 1829 z dnia 25.09.2019 r.),
• Rozporządzenie Ministra Rozwoju i Technologii z dnia 28.03.2023 r. (…) (DzU poz. 697 z dnia 28.03.2023 r.).

Sporządzane świadectwa ewidencjonowane są w systemie teleinformatycznym, w którym prowadzony jest centralny rejestr charakterystyki energetycznej budynków (art. 4 ust. 3). Informacje zawarte w nich zawierają (art. 10 ust. 1):

• dane identyfikacyjne budynków lub ich części,
• charakterystykę energetyczną budynków lub ich części,
• zalecenia określające zakres i rodzaj robót budowlano-instalacyjnych, które mogą poprawić charakterystykę energetyczną budynków lub ich części,
• oświadczenia osób sporządzających takie świadectwa składane pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń, które dowodzą, że dokumenty zostały wygenerowane z centralnego rejestru charakterystyki energetycznej budynków (art. 10 ust. 2).

Przepisy ustawy zezwalają na opracowywanie świadectw charakterystyki energetycznej dla budynków lub ich części w oparciu o charakterystykę energetyczną projektu architektoniczno-budowlanego zatwierdzonego w decyzji o pozwoleniu na budowę (art. 34 ust. 6 pkt 1 ustawy z dnia 7.07.1994 r. – Prawo budowlane) przy uwzględnieniu ewentualnych odstępstw od projektu technicznego w zakresie charakterystyki energetycznej budynku lub części, dla których wcześniej zostały sporządzone projekty techniczne budynku (art. 6). Te same rozwiązania stosowane są dla budynków mieszkalnych jednorodzinnych, definiowanych zgodnie z art. 3 pkt 2a ustawy z dnia 7.07.1994 r. – Prawo budowlane (art. 7 ust. 1 i 2), jak również dla grup lokali mieszkalnych stanowiących części budynków (art. 8).

Świadectwo charakterystyki energetycznej części budynku można opracować także na podstawie świadectwa charakterystyki energetycznej całości budynku, a w przypadku braku tego świadectwa, na podstawie dokumentacji technicznej budynku (art. 9 ust. 1).

Ustawa dopuszcza dwie formy sporządzania świadectw przez osoby uprawnione jako wersje (art. 5):

• papierowe – opatrzone numerem nadanym w centralnym rejestrze charakterystyki energetycznej budynków oraz podpisem osobistym osoby uprawnionej, bądź
• elektroniczne – opatrzone numerem nadanym w centralnym rejestrze charakterystyki energetycznej budynków oraz kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym lub podpisem osobistym osoby uprawnionej.

Ważność świadectw obowiązuje przez 10 lat od dnia ich sporządzenia, o ile w wyniku przeprowadzonych robót budowlano-instalacyjnych nie uległa zmianie charakterystyka energetyczna budynku, bądź jego części (art. 14 ust. 1 i 2).

Obowiązki właścicieli/zarządców budynków

Na właścicieli lub zarządców budynków nałożono obowiązek nieodpłatnego przekazywania kopii świadectwa charakterystyki energetycznej budynku osobom, które są właścicielami części budynków lub osobom, którym przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, lub którym przysługuje spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego, w terminie nie dłuższym niż 14 dni od dnia złożenia przez nich wniosku (art. 9 ust. 2).

Z kolei właściciele lub zarządcy budynków lub ich części, bądź osoby, którym przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, bądź osoby, którym przysługuje spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego, przekazują odpowiednio nabywcy albo najemcy (art. 11 ust. 1):

• świadectwo charakterystyki energetycznej – przy sporządzeniu aktu notarialnego umowy zbycia prawa własności albo spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu,
• przy zawarciu umowy najmu – kopię świadectwa charakterystyki energetycznej, które przekazano w postaci papierowej, albo wydruk świadectwa charakterystyki energetycznej, które przekazano w postaci elektronicznej.

Nabywca albo najemca nie mogą zrzec się prawa do otrzymania odpowiednio świadectwa charakterystyki energetycznej (art. 11 ust. 1), jego kopii albo wydruku (art. 11 ust. 4). W sytuacji zawarcia umowy zbycia prawa własności części budynku albo spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, albo umowy najmu części budynku przekazywane świadectwo charakterystyki energetycznej dotyczy części budynku albo lokalu będących przedmiotem umowy (art. 11 ust. 5). W każdym z przypadków umów kupna–sprzedaży wymagane są adnotacje notarialne. Niewykonanie obowiązków przedstawienia świadectw obłożone jest karą grzywny (art. 11 ust. 6).

łaściciel/zarządca budynków o pow. użytkowej powyżej 500 m² każdych, w których świadczy się usługi dla ludności, ma obowiązek umieszczać w widocznych miejscach w takich budynkach kopię świadectwa charakterystyki energetycznej przekazanej w postaci papierowej, bądź jego wydruk przekazany w postaci elektronicznej, z wyłączeniem zaleceń zawartych w tym świadectwie, o ile dla tego budynku zostało sporządzone świadectwo charakterystyki energetycznej (art. 12).

Na właścicieli lub zarządców budynków lub ich części, dla których zostało sporządzone świadectwo charakterystyki energetycznej oraz na osoby, którym przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, a także na podmioty działające na ich zlecenie nałożono obowiązki podawania w ogłoszeniach lub reklamach dotyczących zbycia lub najmu budynków lub ich części wskaźniki rocznego zapotrzebowania na energię użytkową, energię końcową i nieodnawialną energię pierwotną, udział odnawialnych źródeł energii w rocznym zapotrzebowaniu na energię końcową oraz jednostkową wielkość emisji CO₂, wyznaczone zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 15 (art. 13).

Uprawnieni do sporządzania świadectw charakterystyki energetycznej

Uprawnionymi do sporządzania świadectw energetycznych są jedynie osoby wpisane do centralnego rejestru charakterystyki energetycznej budynków prowadzonego przez ministra właściwego do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa (art. 16a, art. 18, art. 19 oraz art. 31 ust. 1 pkt. 1). Osoby takie muszą spełniać warunki wymienione w art. 17 (posiadać zdolność do czynności prawnych, nie być skazanymi prawomocnym wyrokiem za przestępstwa przeciwko mieniu, wiarygodności dokumentów, obrotowi gospodarczemu, obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi, bądź za przestępstwo skarbowe, mieć ukończone studia politechniczne, bądź podyplomowe związane z budownictwem, których program uwzględnia zagadnienia związane z charakterystyką energetyczną budynków, wykonywaniem audytów energetycznych budynków, budownictwem energooszczędnym i odnawialnymi źródłami energii, bądź mieć stosowne uprawnienia budowlane, o których mowa w art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 7.07.1994 r. – Prawo budowlane).

Uprawnionymi do sporządzania świadectw charakterystyki energetycznej ponadto są osoby wpisane do centralnego rejestru mające uprawnienia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej świadczeń na usługi transgraniczne związane ze sporządzaniem świadectw charakterystyki energetycznej w państwie członkowskim Unii Europejskiej, państwie członkowskim Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stronie umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym oraz państwie, które zawarło z Unią Europejską i jej państwami członkowskimi umowę regulującą swobodę świadczenia usług, na ich wniosek. (art. 34).

Z możliwości sporządzania świadectw charakterystyki energetycznej budynków dla budynków lub ich części ustawa wyklucza osoby będące ich właścicielami, bądź zarządcami budynków lub ich części, a także osoby mające w takich budynkach lub ich częściach spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu albo spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego (art. 16).

Osoby uprawnione do sporządzania świadectw charakterystyki energetycznej są obowiązane archiwizować całość opracowanej dokumentacji przez okres 10 lat i zgodnie z wymogami muszą posiadać polisy ubezpieczeniowe od odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone w związku z ich sporządzaniem (art. 20 ust. 1 i 2).

Ustawa wyklucza z rejestru charakterystyki energetycznej budynków te osoby, gdzie stwierdzono:

• utratę zdolności do czynności prawnych, bądź je ograniczono (art. 21 pkt 1a),
• złamanie zasady art. 16 zabraniającej sporządzania przez nich świadectw energetycznych dla zarządzanych lub zamieszkałych własnych posesji bądź lokali (art. 21 pkt 1b),
• skazania osoby uprawnionej prawomocnym wyrokiem za popełnienie przestępstw wymienionych w art. 17 pkt 2 (art. 21 pkt 1c),
• wydano w orzeczeniu zakaz wykonywania samodzielnej funkcji technicznej w budownictwie, bądź stwierdzono utratę uprawnień do pełnienia samodzielnej funkcji technicznej w budownictwie (art. 21 pkt 1d),
• popełnienie rażących i oczywistych błędów w sporządzanych świadectwach, które centralnie zweryfikowano na mocy art. 36 ust. 1–3 (art. 21 pkt 2),
• naruszenie procedur sporządzania świadectwa charakterystyki energetycznej omijających system teleinformatyczny centralnego rejestru charakterystyki energetycznej budynków (art. 21 pkt 3).

O ponowny wpis do rejestru można ubiegać się po upływie 24 miesięcy od dnia, w którym decyzja w sprawie wykreślenia z wykazu stała się ostateczna, bądź od dnia ustania przyczyn wykreślenia z wykazu, o których mowa w art. 21 pkt 1 lit. a, c i d. (art. 22). W przypadku recydywy ponowny wpis do tego wykazu jest niemożliwy (art. 22a).

Zasady kontroli systemu ogrzewania i systemu klimatyzacji w budynkach

Posiadanie świadectwa charakterystyki energetycznej dla budynków lub ich części nie zwalnia właścicieli posesji i lokali od obowiązków dokonywania przeglądów okresowych, konserwacji i napraw w czasie ich użytkowania. Zgodnie z art. 23 ust. 1 okresowe kontrole w zakresie systemów ogrzewania lub systemów klimatyzacji polegają na:

• sprawdzeniu stanu technicznego systemu ogrzewania, z uwzględnieniem efektywności energetycznej źródeł ciepła oraz dostosowania ich mocy do potrzeb użytkowych:

a) co najmniej raz na 5 lat – dla kotłów o nominalnej mocy cieplnej od 20 kW do 100 kW,
b) co najmniej raz na 2 lata – dla kotłów opalanych paliwem ciekłym lub stałym o nominalnej mocy cieplnej większej niż 100 kW,
c) co najmniej raz na 4 lata – dla kotłów opalanych gazem o nominalnej mocy cieplnej większej niż 100 kW,
d) co najmniej raz na 3 lata – dla źródeł ciepła niewymienionych w lit. a–c, dostępnych części systemu ogrzewania lub połączonego systemu ogrzewania i wentylacji, o sumarycznej nominalnej mocy cieplnej większej niż 70 kW,

• ocenie efektywności energetycznej, co najmniej raz na 5 lat:

a) dostępnych części systemu klimatyzacji o nominalnej mocy chłodniczej większej niż 12 kW,
b) połączonego systemu klimatyzacji i wentylacji o sumarycznej nominalnej mocy chłodniczej większej niż 70 kW.

Kontrole systemów ogrzewania i klimatyzacji obejmują ocenę ich sprawności i doboru wielkości źródeł ciepła do wymogów grzewczych/chłodzenia budynków oraz zdolności systemów ogrzewania/klimatyzacji do optymalizacji działania w typowych warunkach ich użytkowania/eksploatacji (art. 23 ust. 2 i ust. 4).

Przyjęto zasadę niedokonywania ponownej kontroli w zakresach oceny doboru:

• wielkości źródła ciepła, w przypadkach gdy od czasu przeprowadzenia takiej kontroli nie dokonano zmian w systemie ogrzewania lub połączonym systemie ogrzewania i wentylacji lub zmian w charakterystyce energetycznej budynku (art. 23 ust. 3),
• wielkości systemu klimatyzacji, w przypadkach gdy od czasu przeprowadzenia takiej kontroli nie dokonano zmian w systemie klimatyzacji lub połączonym systemie klimatyzacji i wentylacji lub zmian w charakterystyce energetycznej budynku (art. 23 ust. 5).

Spod kontroli wyjęto systemy ogrzewania i systemów klimatyzacji obecne w budynkach wyposażonych w systemy automatyki i sterowania:

• mieszkalnych – umożliwiające stałe monitorowanie elektroniczne dokonujące pomiarów sprawności systemu ogrzewania, połączonego systemu ogrzewania i wentylacji, systemu klimatyzacji lub połączonego systemu klimatyzacji i wentylacji i informujące właścicieli lub zarządców budynków o spadku sprawności tych systemów i potrzebie ich konserwacji, naprawy lub wymiany oraz skuteczne sterowanie w celu zapewnienia optymalnego wytwarzania, dystrybucji, magazynowania i wykorzystywania energii (art. 23 ust. 6 pkt 1);
• niemieszkalnych – umożliwiające stałe monitorowanie, rejestrowanie, analizowanie i dostosowywanie zużycia energii (art. 23 ust. 6 pkt 2 lit. a) oraz analizę porównawczą efektywności energetycznej budynku, wykrywanie utraty efektywności systemów: ogrzewania, wentylacji, klimatyzacji, przygotowania ciepłej wody użytkowej, oświetlenia wbudowanego, automatyki i sterowania, wytwarzania energii elektrycznej w budynku, a także informowanie właściciela lub zarządcy budynku o możliwościach poprawy efektywności energetycznej (art. 23 ust. 6 pkt 2 lit. b) oraz umożliwiających komunikację, a także interoperacyjność z połączonymi systemami ogrzewania, wentylacji, klimatyzacji, przygotowania ciepłej wody użytkowej, oświetlenia wbudowanego, automatyki i sterowania, wytwarzania energii elektrycznej w budynku (art. 23 ust. 6 pkt 2 lit. c);
• wyposażonych w systemy techniczne objęte umową o poprawę efektywności energetycznej, o której mowa w art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 20.05.2016 r. o efektywności energetycznej (Dz.U. z 2021 r., poz. 2166 oraz z 2023 r., poz. 1681) oraz obsługiwane przez operatora urządzeń lub sieci, podlegające monitorowaniu wyników przez tego operatora. (art. 23 ust. 6 pkt 3 lit. a i b).

Uprawnionymi do kontroli systemu ogrzewania lub systemu klimatyzacji są wyłącznie osoby wpisane do centralnego rejestru charakterystyki energetycznej budynków prowadzonego przez ministra właściwego do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa posiadające uprawnienia budowlane w specjalności instalacyjnej, bądź kwalifikacje wymagane przy wykonywaniu dozoru nad eksploatacją urządzeń wytwarzających, przetwarzających, przesyłających i zużywających ciepło oraz innych urządzeń energetycznych (art. 24 ust. 1, ust. 2 i ust. 8, art. 31 ust. 1 pkt 2).

Kontroli systemów ogrzewania lub systemów klimatyzacji mogą także dokonywać osoby wpisane do centralnego rejestru mające uprawnienia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej do świadczeń na usługi transgraniczne związane ze sporządzaniem świadectw charakterystyki energetycznej w państwie członkowskim Unii Europejskiej, państwie członkowskim Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stronie umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym oraz państwie, które zawarło z Unią Europejską i jej państwami członkowskimi umowę regulującą swobodę świadczenia usług, na ich wniosek. (art. 34).

Z możliwości dokonywania kontroli systemów ogrzewania lub systemów klimatyzacji ustawa wyklucza osoby niespełniające wymagań zapisanych w art. 24 ust. 1, ust. 2 i ust. 8, art. 31 ust. 1 pkt 2 (art. 25).

Ustawa wyklucza z rejestru uprawnionych do przeprowadzania kontroli systemów ogrzewania lub systemów klimatyzacji te osoby, dla których:

• stwierdzono rażące i oczywiste błędy w sporządzonym protokole z kontroli systemu ogrzewania lub systemu klimatyzacji na podstawie weryfikacji, o której mowa w art. 36 (art. 26 pkt 1),
• wydano wobec osoby uprawnionej orzeczenia zakazu wykonywania samodzielnej funkcji technicznej w budownictwie albo utraty uprawnień do pełnienia samodzielnej funkcji technicznej w budownictwie przez osobę uprawnioną (art. 26 pkt 2 i 4),
• stwierdzono brak kwalifikacji wymaganych przy wykonywaniu dozoru nad eksploatacją urządzeń wytwarzających, przetwarzających, przesyłających i zużywających ciepło oraz innych urządzeń energetycznych (art. 26 pkt 3 i 4),
• stwierdzono fakty sporządzania przez osoby przeprowadzające kontrolę systemu ogrzewania lub systemu klimatyzacji dokumentów niezgodnie z art. 28 ust. 2 i przekazywania ich zlecającym przeprowadzenie kontroli jako protokołu z kontroli (art. 26 ust. 5).

O ponowny wpis do rejestru można ubiegać się po upływie 24 miesięcy od dnia, w którym decyzja w sprawie wykreślenia z wykazu stała się ostateczna, bądź od dnia ustania przyczyn wykreślenia z wykazu, o których mowa w art. 31 ust. 1 pkt 2 (art. 27 pkt 1–2). W przypadku recydywy ponowny wpis do tego wykazu jest niemożliwy (art. 27a).

Kontrole systemów ogrzewania lub systemów klimatyzacji muszą być udokumentowane protokołami z wykorzystaniem systemu teleinformatycznego, w którym prowadzony jest centralny rejestr charakterystyki energetycznej budynków sporządzanymi w postaci papierowej, bądź elektronicznej (art. 28 ust. 1–3). Muszą one zawierać informacje wyszczególnione w art. 29 ust. 1 i 1a. Są to:

• dane identyfikacyjne budynku i systemu,
• ocena sprawności systemu,
• zalecenia określające zakres i rodzaj robót budowlano-instalacyjnych, które poprawią efektywność energetyczną systemu,
• oświadczenia osób sporządzających protokoły z kontroli systemów ogrzewania lub systemów klimatyzacji stwierdzające, że dokumenty zostały wygenerowane z centralnego rejestru charakterystyki energetycznej budynków i złożone pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń.

Właściciel lub zarządca budynku jest obowiązany archiwizować protokoły z kontroli systemu ogrzewania lub systemu klimatyzacji przez okres użytkowania budynku (art. 29 ust. 2).

Zasady prowadzenia centralnego rejestru charakterystyki energetycznej budynków

Minister właściwy do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa prowadzi centralny rejestr charakterystyki energetycznej budynków, który obejmuje wykazy:

1. osób uprawnionych do sporządzania świadectw charakterystyki energetycznej,
2. osób uprawnionych do kontroli systemu ogrzewania lub systemu klimatyzacji,
3. świadectw charakterystyki energetycznej,
4. protokołów z kontroli systemu ogrzewania lub systemu klimatyzacji,
5. budynków, o których mowa w art. 3 ust. 2. (art. 31 ust. 1).

Centralny rejestr charakterystyki energetycznej budynków jest prowadzony z wykorzystaniem systemu teleinformatycznego, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 17.02.2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (DzU z 2023 r., poz. 57, 1123, 1234 i 1703) (art. 31 ust. 2).

Wykazy gromadzonych danych rejestrowych udostępniane są za pośrednictwem Biuletynu Informacji Publicznej urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa (art. 31 ust. 3). Zawierają one dane, które identyfikują osoby uprawnione (art. 32 ust. 1) bądź identyfikują certyfikowane budynki lub ich części i ich dane techniczne (art. 32 ust. 2).

Ustawa nakłada na osoby wpisane do wykazów osób uprawnionych obowiązki zgłaszania do centralnych rejestrów wszelkich zmian związanych ze stanem faktycznym certyfikowanych budynków lub ich części w terminie 14 dni od dnia ich zaistnienia wraz z przekazaniem kopii dokumentów potwierdzających zaistniałe zmiany (art. 33). Dokumentacja przekazywana przez osoby wprowadzające dane do rejestrów automatycznie zapisuje się w systemie teleinformatycznym, w którym jest prowadzony centralny rejestr charakterystyki energetycznej budynków (art. 35). Zgodnie z art. 36 ust. 1 zgromadzone w rejestrach świadectwa charakterystyki energetycznej oraz protokoły z kontroli systemów ogrzewania lub systemów klimatyzacji podlegają weryfikacji pod kątem prawidłowości i rzetelności ich sporządzenia oraz zachowania przepisów techniczno-budowlanych i zasad wiedzy technicznej. Mogą być one sprawdzane z urzędu lub na wniosek:

• właściciela lub zarządcy budynku/jego części, osoby, której przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, osoby, której przysługuje spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego, podmiotu, który zlecił sporządzenie świadectwa charakterystyki energetycznej, lub podmiotu, który je otrzymał w związku ze zbyciem lub najmem budynku lub części budynku – w przypadku świadectw charakterystyki energetycznej,
• właściciela lub zarządcy budynku – w przypadku protokołów z kontroli systemu ogrzewania lub systemu klimatyzacji (art. 36 ust. 2 i 3).

Art. 37 nadał ministrowi właściwemu do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa obowiązek określenia w drodze rozporządzenia sposobu dokonywania i szczegółowego zakresu weryfikacji świadectw charakterystyki energetycznej oraz protokołów z kontroli systemu ogrzewania lub systemu klimatyzacji, mając na uwadze zapewnienie skuteczności tej weryfikacji oraz uwzględniając wymagania w zakresie prawidłowego sporządzenia tych świadectw lub protokołów. Na tej podstawie wydane zostało odpowiednie Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 17.02.2015 r. w tej sprawie (DzU poz. 246 z dnia 24.02.2015 r.). Ów akt wykonawczy znowelizowało Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 20.12.2016 r. (DzU poz. 2232 z dnia 29.12.2016 r.). Oba rozporządzenia obowiązują na dzień 20.02.2024 r.

Krajowy plan działań mający na celu zwiększenie liczby budynków o niskim zużyciu energii

Na podstawie art. 39 ust. 1–4 minister właściwy do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa otrzymał polecenie opracowania projektu krajowego planu działań mającego na celu zwiększenie liczby budynków o niskim zużyciu energii. W tym opracowaniu należało:

• zdefiniować budynki o niskim zużyciu energii oraz ich szczegółowe cechy,
• określić działania administracji rządowej podejmowane w celu promowania budynków o niskim zużyciu energii, w tym w zakresie projektowania, budowy i przebudowy budynków w sposób zapewniający ich energooszczędność, oraz zwiększenia pozyskania energii ze źródeł odnawialnych w nowych oraz istniejących budynkach i przedstawić harmonogram osiągania celów w tych działaniach.

Opracowany plan opublikował Monitor Polski poz. 614 z dnia 16.07.2015 r. jako Uchwałę nr 91 Rady Ministrów z dnia 22.06.2015 r. w sprawie przyjęcia „Krajowego planu mającego na celu zwiększenie liczby budynków o niskim zużyciu energii”.
Plan dążył do osiągnięcia celu głównego określonego w art. 9 ust. 1 dyrektywy 2010/31/UE, który stanowił, aby:

• do dnia 31 grudnia 2020 r. wszystkie nowe budynki były budynkami o niemal zerowym zużyciu energii oraz
• po dniu 31 grudnia 2018 r. nowe budynki zajmowane przez władze publiczne oraz będące ich własnością były budynkami o niemal zerowym zużyciu energii [3].

Plan ten został przekazany Komisji Europejskiej.

Długoterminowa strategia renowacji budynków służąca wspieraniu renowacji krajowych zasobów budynków mieszkalnych i niemieszkalnych

Na mocy delegacji art. 39a minister właściwy do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa otrzymał zadanie opracowania projektu długoterminowej strategii renowacji budynków służącej wspieraniu renowacji krajowych zasobów budynków mieszkalnych i niemieszkalnych, zarówno publicznych, jak i prywatnych. Projekt ten został przyjęty przez Radę Ministrów Uchwałą nr 23/2022 z dnia 9.02.2022 r. i w szczególności odpowiada na zapytania dotyczące:

• przeglądu krajowych zasobów budynków,
• wskazania opłacalnych sposobów renowacji budynków wraz z oszacowaniem spodziewanych oszczędności energii oraz innych korzyści w zakresie zdrowia, bezpieczeństwa ludzi i jakości powietrza,
• wskazania barier i niedoskonałości rynkowych ograniczających renowację budynków,
• określenia polityki i środków wspierających renowację budynków,wskazania źródeł finansowania renowacji budynków,
• możliwości wsparcia inteligentnych technologii oraz budynków i społeczności korzystających z dobrej łączności,
• wykazu umiejętności i kształcenia w sektorze budownictwa i efektywności energetycznej;
• rekomendowanego scenariusza renowacji zawierającego plan działań do 2050 r.

Strategia stanowi załącznik do zintegrowanego krajowego planu w dziedzinie energii i klimatu, o którym mowa w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1999 z dnia 11.12.2018 r. w sprawie zarządzania unią energetyczną i działaniami w dziedzinie klimatu oraz innych dokumentów unijnych (art. 39a ust. 4 i 5).

Przepisy karne

Ustawa nakłada kary grzywny:

• na osoby, które sporządzają świadectwa charakterystyki energetycznej, bądź dokonują kontroli systemu ogrzewania lub systemu klimatyzacji, nie spełniając ustawowych wymagań co do uprawnień, bądź nie figurują w wykazie centralnego rejestru (art. 41 ust. 1 pkt 1 i 6),
• na osoby, które sporządzają i przekazują jako świadectwa charakterystyki energetycznej, bądź protokoły z kontroli systemów ogrzewania i/lub klimatyzacji oraz dokumentacją związaną z nimi, które nie zarejestrowali w centralnym wykazie (art. 41 ust. 1 pkt 2 i 7),
• na właścicieli lub zarządców budynków lub ich części, na osoby, którym przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, bądź osoby, którym przysługuje spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego za nieprzekazanie odpowiednio nabywcom albo najemcom świadectw charakterystyki energetycznej przy sporządzeniu aktu notarialnego umowy zbycia prawa własności albo spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, bądź ich kopii w formie papierowej, bądź wydruku postaci elektronicznej przy zawarciu umowy najmu (art. 41 ust. 1 pkt 3),
• na osoby uprawnione do sporządzania świadectw charakterystyki energetycznej, czy kontrolowania systemów ogrzewania i/lub klimatyzacji, które nie wykonują obowiązku archiwizacji dokumentacji przez okres 10 lat (art. 41 ust. 1 pkt 4 i 5).

Takim samym karom podlegają osoby dopuszczające się czynom określonym w art. 41 ust. 1 pkt 3 lub 5, które działają w imieniu osób fizycznych, prawnych lub jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej (art. 41 ust. 2). Orzekanie w takich sprawach następuje na podstawie przepisów ustawy z dnia 24.08.2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz.U. z 2022 r., poz. 1124 oraz z 2023 r., poz. 1963) (art. 42).

Jednolity tekst ustawy o charakterystyce energetycznej budynków na dzień 20.02.2024 r. znajdziesz tutaj.

Literatura

1. Strona internetowa: https://www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/komunikat.xsp?documentId=B6B056703BC4DBF3C1257D4F0025D96E
2. J. Sawicki, „Zmiany w przepisach ustawy o charakterystyce energetycznej budynków i Prawa budowlanego”, „IZOLACJE” 11–12/2022, s. 22–23.
3. T. Gałązka, „Krajowy plan mający na celu zwiększenie liczby budynków o niskim zużyciu energii” „IZOLACJE” 1/2016, s. 20–26.