Jak zaplanować modernizację w Europie? fot. Colliers
Aż 75 proc. istniejących budynków w Unii Europejskiej jest nieefektywna energetycznie i zgodnie z regulacjami UE będzie wymagać renowacji. Co więcej, wg UE tempo modernizacji nieruchomości powinno być dwukrotnie szybsze niż obecnie, przy czym wciąż jest to znacznie poniżej szybkości zmian zalecanej przez inne czołowe branżowe ośrodki analityczne, takie jak The Buildings Performance Institute Europe. Niedostosowanie się budynku do nowych wymogów niesie ze sobą ryzyko kar dla właściciela oraz utratę konkurencyjności w oczach najemców i inwestorów.
W unijnym „Zielonym Ładzie” bardzo wiele miejsca poświęca się konieczności termomodernizacji kilkudziesięciu milionów budynków w Europie, w tym kilku milionów w Polsce. Jest temu poświęcony specjalny program...
W unijnym „Zielonym Ładzie” bardzo wiele miejsca poświęca się konieczności termomodernizacji kilkudziesięciu milionów budynków w Europie, w tym kilku milionów w Polsce. Jest temu poświęcony specjalny program – „Fala Renowacji”. Cel jest oczywisty – osiągnięcie neutralności klimatycznej w 2050 r., a co za tym idzie poprawa jakości środowiska, ale też naszego komfortu życia. Zasadność tych działań jest oczywista, ale szkoda, że przy okazji tak szerokich programów zapomina się o tym, że jest jeszcze...
Zapraszamy na kolejne szkolenie z zakresu hydroizolacji – tym razem z praktycznej dawki wiedzy z tematu renowacji zawilgoconych budynków mogą skorzystać obecni oraz nowi prenumeratorzy miesięcznika IZOLACJE.
Zapraszamy na kolejne szkolenie z zakresu hydroizolacji – tym razem z praktycznej dawki wiedzy z tematu renowacji zawilgoconych budynków mogą skorzystać obecni oraz nowi prenumeratorzy miesięcznika IZOLACJE.
W nowoczesnym projektowaniu budynków standardem staje się technologia BIM (Building Information Modeling). Jest to złożony system informacji technicznej, który na podstawie trójwymiarowego modelu obiektu...
W nowoczesnym projektowaniu budynków standardem staje się technologia BIM (Building Information Modeling). Jest to złożony system informacji technicznej, który na podstawie trójwymiarowego modelu obiektu opisuje cechy zastosowanych rozwiązań.
W najnowszym raporcie pt. „Europe’s Renovation Wave” eksperci Colliers analizują presję regulacyjną i społeczną, która obecnie napędza modernizację budynków, oraz proaktywne działania, które inwestorzy, właściciele i najemcy podejmują, lub mogą podjąć, aby ich aktywa nie pozostały w tyle w wyścigu o dekarbonizację budownictwa do 2050 r.
Czynniki rynkowe napędzające falę modernizacji
Według Colliers fala modernizacji zwiększa ryzyko, że niektóre nieruchomości komercyjne staną się przestarzałe, jeśli nie dostosują się do nowych wymogów regulacyjnych i rynkowych. W tym momencie inwestorzy, właściciele i najemcy są w trakcie oceny działań, które muszą podjąć, aby dostosować swoje aktywa i procesy do przepisów UE, długoterminowych celów finansowych oraz własnych zobowiązań w zakresie standardów ESG.
Obserwujemy wyraźny wzrost aktywności rynkowej w zakresie modernizacji budynków. Zmiany te są napędzane przez ciągłe działania UE i rządy krajowe oraz szerszą presję społeczną. Jednak bardzo istotne są także czynniki rynkowe – w tym dążenie do obniżenia kosztów energii i kosztów pracy – mówi Sam Addison, dyrektor ds. zarządzania projektami korporacyjnymi w dziale usług dla najemców w regionie EMEA, Colliers.
W Polsce nawet do 70% budynków jest w złym lub bardzo złym stanie technicznym. Rozpoczęcie planowania renowacji i modernizacji jest olbrzymią szansą na oszczędności. Inwestycja w energoefektywność zawsze będzie opłacalna, pytanie jedynie, jak szybko się zwróci. Z uwagi na wymogi raportowania śladu węglowego, obowiązujące coraz większą liczbę firm, emisyjność i efektywność nieruchomości stają się jednymi z ważnych parametrów wyboru budynku, warunkującym dostęp do finansowania, czy wpływającym na jej potencjał inwestycyjny – tłumaczy Andrzej Gutowski, dyrektor ds. ESG, Colliers w Polsce.
Zwrot z inwestycji
Analiza Colliers wskazuje, że początkowe koszty poniesione na inwestycje w modernizację, mogą w dłuższej perspektywie zaowocować wzrostem czynszów i wartości nieruchomości. Eksperci firmy szacują, że jeśli zostaną wprowadzone znaczące modyfikacje w zakresie oszczędności energii, średni potencjalny wzrost wartości nieruchomości może wynieść 10 proc. poprzez uzyskanie dodatkowego „czynszu energetycznego”, bez dodatkowych kosztów po stronie najemcy. Przykładem firm, które już teraz czerpią korzyści z proaktywnych strategii modernizacji w swoich nieruchomościach, są Bupa, Electrolux i Manpower Group, których działania opisano w raporcie Colliers.
Duża niepewność
Dwa główne obszary zainteresowania inwestorów w obszarze modernizacji obiektów to efektywność energetyczna i redukcja emisji dwutlenku węgla z działalności operacyjnej. W dalszej kolejności jest zmniejszenie zużycia wody i związanej z tym emisji. Jednak badanie Colliers (Global Investor Outlook Survey 2023) wykazało również, że wśród inwestorów nadal istnieje duża niepewność co do kosztów i źródeł finansowania kompleksowych modernizacji energetycznych.
Prawie połowa inwestorów (44 proc.) nadal nie wie, ile będzie kosztować modernizacja energetyczna. Szacuje się, że może to pochłonąć do 10 proc. wartości zarządzanych aktywów, ale niektórzy uważają, że koszty mogą być wyższe. Co więcej, badani nie wiedzą, w jaki sposób sfinansować te modernizacje. Być może będą mogli skorzystać z instrumentów finansowych stworzonych z myślą o inwestycjach zmierzających do zeroemisyjności, takich jak zielone obligacje, ale będzie to musiało zostać ocenione w ramach audytu portfela. Ważne jest, aby zrobić to wcześniej niż później, ponieważ wielu inwestorów (45 proc.) przewiduje zbycie do 20 proc. swojego portfela w ciągu najbliższych pięciu lat, jeśli aktywa zostaną uznane za „niezgodne ze standardami ESG – mówi Damian Harrington, dyrektor działu badań na region EMEA oraz działu badań globalnych rynków kapitałowych w Colliers.
Jak zaplanować modernizację wg ekspertów Colliers
Audyt obecnego portfela w celu zidentyfikowania obszarów, w których istnieje wyraźna możliwość modernizacji energetycznej, a także obiektów w przypadku których modernizacja może być nieopłacalna i wymagałaby zmiany przeznaczenia budynku lub jego zbycia.
Rozważenie nawiązania współpracy z podmiotami zewnętrznymi w celu przeprowadzenia dekarbonizacji. Współpraca z organizacjami mającymi specjalistyczną wiedzę z zakresu ESG przyspieszy osiągnięcie postępów i zakładanych rezultatów.
Ocena i identyfikacja zielonych instrumentów finansowych (takich jak zielone obligacje) w celu zagwarantowania wymaganych modernizacji, aby umożliwić spełnienie zaostrzających się wymogów regulacyjnych.
Uwzględnienie wszystkich nakładów kapitałowych w obliczeniach zwrotu z inwestycji, w tym zarówno kosztów modernizacji, certyfikacji, jak i finansowania.
Dostosowanie swojej strategii inwestycyjnej w oparciu o kluczowe wnioski dotyczące dekarbonizacji.
Od wielu lat przepisy prawne związane z procesami projektowania, wznoszenia i eksploatacji budynków wymuszają takie rozwiązania technologiczne i organizacyjne, w wyniku których nowo wznoszone budynki zużywają...
Od wielu lat przepisy prawne związane z procesami projektowania, wznoszenia i eksploatacji budynków wymuszają takie rozwiązania technologiczne i organizacyjne, w wyniku których nowo wznoszone budynki zużywają w trakcie eksploatacji coraz mniej energii na ogrzewanie, wentylację i przygotowanie ciepłej wody użytkowej. Zmiany maksymalnej wartości współczynnika przenikania ciepła Umax. (dawniej kmax.) wpływają na wielkość zużycia energii w trakcie eksploatacji budynków.
Beton to materiał o dużej wytrzymałości na ściskanie, ale około dziesięciokrotnie mniejszej wytrzymałości na rozciąganie. Ponadto charakteryzuje się kruchym pękaniem i nie pozwala na przenoszenie naprężeń...
Beton to materiał o dużej wytrzymałości na ściskanie, ale około dziesięciokrotnie mniejszej wytrzymałości na rozciąganie. Ponadto charakteryzuje się kruchym pękaniem i nie pozwala na przenoszenie naprężeń po zarysowaniu.
Budownictwo to jeden z najbardziej rozwijających się sektorów gospodarki. Mimo pewnych zakłóceń w ostatnim czasie, wykształceni profesjonaliści mogą liczyć na znalezienie dobrej pracy i godziwe zarobki.
Budownictwo to jeden z najbardziej rozwijających się sektorów gospodarki. Mimo pewnych zakłóceń w ostatnim czasie, wykształceni profesjonaliści mogą liczyć na znalezienie dobrej pracy i godziwe zarobki.
Sektor ogrzewania i chłodzenia energią słoneczną uruchamia „Energising Europe with Solar Heat” – plan działania na rzecz energii słonecznej dla Europy, mający na celu przyspieszenie wysiłków na rzecz dekarbonizacji...
Sektor ogrzewania i chłodzenia energią słoneczną uruchamia „Energising Europe with Solar Heat” – plan działania na rzecz energii słonecznej dla Europy, mający na celu przyspieszenie wysiłków na rzecz dekarbonizacji ciepła i zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego poprzez masowe wdrażanie technologii energii słonecznej w europejskich budynkach i przemyśle.
Przedstawiamy fragment Raportu powstałego na bazie analiz przeprowadzonych przez Zespół Centrum Analiz Klimatyczno-Energetycznych (CAKE) w IOŚ-PIB/KOBiZE zaprezentowanych w dokumencie pt. „Polska net-zero...
Przedstawiamy fragment Raportu powstałego na bazie analiz przeprowadzonych przez Zespół Centrum Analiz Klimatyczno-Energetycznych (CAKE) w IOŚ-PIB/KOBiZE zaprezentowanych w dokumencie pt. „Polska net-zero 2050: Transformacja sektora energetycznego Polski i UE do 2050 r.”1 Raport przedstawia kierunki zmian technologicznych, które są konieczne na drodze do wypełnienia celów ustanowionych w Europejskim Zielonym Ładzie2 wraz z oceną wpływu tych zmian na sektor wytwarzania energii elektrycznej i ciepła...
W numerze 6/2022 miesięcznika IZOLACJE publikowaliśmy fragmenty Raportu Fali Renowacji przedstawiające luki we wsparciu modernizacji budynków w Polsce. W drugiej części przedstawiamy rozwiązania stosowane...
W numerze 6/2022 miesięcznika IZOLACJE publikowaliśmy fragmenty Raportu Fali Renowacji przedstawiające luki we wsparciu modernizacji budynków w Polsce. W drugiej części przedstawiamy rozwiązania stosowane w innych krajach europejskich.
Materiały wiążące służą do mechanicznego zespalania poszczególnych elementów budowlanych. Natomiast głównym ich zadaniem jest równomierne przenoszenie nacisku warstw górnych na dolne budowle, ma to istotne...
Materiały wiążące służą do mechanicznego zespalania poszczególnych elementów budowlanych. Natomiast głównym ich zadaniem jest równomierne przenoszenie nacisku warstw górnych na dolne budowle, ma to istotne znaczenie, gdy następuje mała dokładność obróbki powierzchni elementów. Dokładność obróbki elementów w znacznym stopniu eliminuje powstawanie na powierzchni styku tych elementów obciążeń punktowych, następuje wtedy w sposób istotny zwiększenie wytrzymałości konstrukcji.
26 lipca 2022 r. w Dzienniku Ustaw (poz. 1557) ukazał się tekst ustawy z dnia 7 lipca 2022 o zmianie ustawy – Prawo budowlane oraz niektórych innych ustaw.
26 lipca 2022 r. w Dzienniku Ustaw (poz. 1557) ukazał się tekst ustawy z dnia 7 lipca 2022 o zmianie ustawy – Prawo budowlane oraz niektórych innych ustaw.
Dziennik budowy w przepisach prawa budowlanego przywołany został w art. 45 rozdziału 5 „Rozpoczęcie i prowadzenie robót budowlanych” i dotychczas prowadzono go w formie papierowej. Od 27 stycznia 2023...
Dziennik budowy w przepisach prawa budowlanego przywołany został w art. 45 rozdziału 5 „Rozpoczęcie i prowadzenie robót budowlanych” i dotychczas prowadzono go w formie papierowej. Od 27 stycznia 2023 r. będzie mógł być prowadzony także w formie elektronicznej zgodnie z zapisami ustawy z dnia 7 lipca 2022 o zmianie ustawy – Prawo budowlane oraz niektórych innych ustaw, której tekst ukazał się 26 lipca 2022 r. w Dzienniku Ustaw (poz. 1557).
Książka obiektu budowlanego (KOB) w formie papierowej w przepisach prawa budowlanego dotąd przywoływana była w art. 64 pkt. 1–4. Od 1 stycznia 2023 r. przepisy art. 64 pkt 1, 2 i 4 stracą ważność, a zastąpią...
Książka obiektu budowlanego (KOB) w formie papierowej w przepisach prawa budowlanego dotąd przywoływana była w art. 64 pkt. 1–4. Od 1 stycznia 2023 r. przepisy art. 64 pkt 1, 2 i 4 stracą ważność, a zastąpią je art. 60a–60r ustawy z dnia 7 lipca 2022 r. o zmianie ustawy – Prawo budowlane oraz niektórych innych ustaw, której tekst ukazał się 26 lipca 2022 r. w Dzienniku Ustaw (poz. 1557).
Portal e-budownictwo w przepisach prawa budowlanego pojawia się w ustawie z dnia 7 lipca 2022 o zmianie ustawy – Prawo budowlane oraz niektórych innych ustaw, której tekst ukazał się 26 lipca 2022 r. w...
Portal e-budownictwo w przepisach prawa budowlanego pojawia się w ustawie z dnia 7 lipca 2022 o zmianie ustawy – Prawo budowlane oraz niektórych innych ustaw, której tekst ukazał się 26 lipca 2022 r. w Dzienniku Ustaw (poz. 1557). Przywołuje go zapis art. 71 w ust. 2b pkt 2, który stanowi, że „Zgłoszenia zmiany sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części dokonuje się (…) w formie dokumentu elektronicznego za pośrednictwem portalu e-budownictwo”. I dalej rozbudowują go przepisy art. 79a–79k...
Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – stan prawny po ujednoliceniu tekstu ustawy na podstawie Obwieszczenia Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 grudnia 2021 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego...
Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – stan prawny po ujednoliceniu tekstu ustawy na podstawie Obwieszczenia Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 grudnia 2021 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy – Prawo budowlane (DzU poz. 2351 z dnia 20.12.2021 r.) wraz ze zmianami:
1. Ustawa z dnia 17 grudnia 2021 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z przedłużeniem realizacji Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020 (DzU poz. 88 z dnia 14.01.2022 r.);
2. Ustawa z dnia 7 lipca...
Realizacja ambitnych celów polityki klimatycznej i dekarbonizacja gospodarki będzie prowadzić do głębokiej przebudowy polskiego sektora elektroenergetycznego, który wpływa na praktycznie wszystkie dziedziny...
Realizacja ambitnych celów polityki klimatycznej i dekarbonizacja gospodarki będzie prowadzić do głębokiej przebudowy polskiego sektora elektroenergetycznego, który wpływa na praktycznie wszystkie dziedziny gospodarki, w tym transport, ciepłownictwo, a także zaopatrzenie w energię zakładów przemysłowych. Jak powinna przebiegać modernizacja sektora i jakie technologie powinny być dominujące w perspektywie 2050 r.?
Zgodnie z ustawą o ochronie przeciwpożarowej ochrona przeciwpożarowa polega na realizacji przedsięwzięć, mających na celu ochronę życia, zdrowia, mienia lub środowiska przed pożarem, klęską żywiołową lub...
Zgodnie z ustawą o ochronie przeciwpożarowej ochrona przeciwpożarowa polega na realizacji przedsięwzięć, mających na celu ochronę życia, zdrowia, mienia lub środowiska przed pożarem, klęską żywiołową lub innym miejscowym zagrożeniem.
Na podstawie jakich przepisów i dokumentów lokalizowane i budowane są ekrany akustyczne? Jakie warunki muszą być spełnione, aby mogły powstać, i kto wydaje stosowną decyzję?
Na podstawie jakich przepisów i dokumentów lokalizowane i budowane są ekrany akustyczne? Jakie warunki muszą być spełnione, aby mogły powstać, i kto wydaje stosowną decyzję?
Styropian to jeden z popularniejszych materiałów budowlanych i ociepleniowych, ale odpady ze styropianu to także cenny surowiec. Jak je segregować, by można było je przetworzyć i ponownie wykorzystać?
Styropian to jeden z popularniejszych materiałów budowlanych i ociepleniowych, ale odpady ze styropianu to także cenny surowiec. Jak je segregować, by można było je przetworzyć i ponownie wykorzystać?
Droga do neutralności klimatycznej całego sektora budowlanego opiera się na szeregu działań związanych z obniżeniem śladu węglowego wbudowanego i operacyjnego. W całym procesie należy brać pod uwagę wszystkie...
Droga do neutralności klimatycznej całego sektora budowlanego opiera się na szeregu działań związanych z obniżeniem śladu węglowego wbudowanego i operacyjnego. W całym procesie należy brać pod uwagę wszystkie potencjalne czynniki oraz źródła emisyjności, nawet te z pozoru niewielkie. Przemysł cementowy jest dostawcą cementu będącego jednym z surowców/półproduktów do wytwarzania suchych zapraw. W przypadku zapraw murarskich czy tynkarskich stosowanych na budowach ich zużycie w porównaniu np. do betonu...
Cele polityki klimatycznej przyjęte w prezentowanych scenariuszach wymuszą zmiany w polskim systemie energetycznym, polegające na wykorzystywaniu zeroemisyjnych lub niskoemisyjnych technologii zamiast...
Cele polityki klimatycznej przyjęte w prezentowanych scenariuszach wymuszą zmiany w polskim systemie energetycznym, polegające na wykorzystywaniu zeroemisyjnych lub niskoemisyjnych technologii zamiast tych opartych na paliwach węglowych.
W Dzienniku Ustaw z dnia 27 października 2022 r., poz. 2206 zamieszczono tekst ustawy z dnia 7 października 2022 r. o zmianie ustawy o charakterystyce energetycznej budynków oraz ustawy – Prawo budowlane.
W Dzienniku Ustaw z dnia 27 października 2022 r., poz. 2206 zamieszczono tekst ustawy z dnia 7 października 2022 r. o zmianie ustawy o charakterystyce energetycznej budynków oraz ustawy – Prawo budowlane.
Postępująca dekarbonizacja polskiego sektora elektroenergetycznego, w perspektywie 2050 r., prowadzić będzie do jego kompletnego przemodelowania. Całkowitej zmianie ulegnie struktura mocy i produkcji energii...
Postępująca dekarbonizacja polskiego sektora elektroenergetycznego, w perspektywie 2050 r., prowadzić będzie do jego kompletnego przemodelowania. Całkowitej zmianie ulegnie struktura mocy i produkcji energii elektrycznej. Co zakładają możliwe scenariusze realizacji wyzwań, jakie stoją przed Polską i krajami UE w kontekście wdrożenia pakietu „Fit for 55”?
Wszelkie prace budowlane wymagają zastosowania odpowiednio dobranych zamocowań. Architekci, inżynierowie, konstruktorzy i wykonawcy są podczas pracy wspomagani przez wyspecjalizowane aplikacje komputerowe....
Wszelkie prace budowlane wymagają zastosowania odpowiednio dobranych zamocowań. Architekci, inżynierowie, konstruktorzy i wykonawcy są podczas pracy wspomagani przez wyspecjalizowane aplikacje komputerowe. Narzędzia te pozwalają precyzyjnie obliczać i dobierać typy mocowań do różnych rodzajów podłoża.
Niniejszy raport powstał w ramach projektu #BuildingLife prowadzonego przez World Green Building Council (WorldGBC), sfinansowanego przez Laudes Foundation i IKEA Foundation. Jednocześnie opracowanie to...
Niniejszy raport powstał w ramach projektu #BuildingLife prowadzonego przez World Green Building Council (WorldGBC), sfinansowanego przez Laudes Foundation i IKEA Foundation. Jednocześnie opracowanie to jest kontynuacją publikacji „Zerowy ślad węglowy budynków. Mapa drogowa dekarbonizacji budownictwa do roku 2050”, która powstała dzięki wsparciu Specjalnego Funduszu Akcjonariuszy Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju (EBOiR).
W ostatnich latach zauważalny jest rozwój (a także wzrost znaczenia) technologii cyfrowych. Świat, przemysł, a także i biznes ewoluują, czerpiąc korzyści z nowych rozwiązań. Dodatkowo sytuacja na świecie,...
W ostatnich latach zauważalny jest rozwój (a także wzrost znaczenia) technologii cyfrowych. Świat, przemysł, a także i biznes ewoluują, czerpiąc korzyści z nowych rozwiązań. Dodatkowo sytuacja na świecie, będąca wynikiem pandemii, spowodowała, że zachodzące zmiany uległy przyspieszeniu. Wzrosła liczba spotkań w świecie wirtualnym, a wiele zagadnień dostosowano w sposób umożliwiający ich realizację online. Pomimo tego, że obecnie obostrzenia wynikające z pandemii COVID-19 zostały znacząco złagodzone,...
Wdrażanie nowych rozwiązań w branży budowlanej wymaga czasu oraz dużego nakładu energii. Polski rynek nie jest zamknięty na innowacje, jednak podchodzi do nich z ostrożnością i ocenia przede wszystkim...
Wdrażanie nowych rozwiązań w branży budowlanej wymaga czasu oraz dużego nakładu energii. Polski rynek nie jest zamknięty na innowacje, jednak podchodzi do nich z ostrożnością i ocenia przede wszystkim pod kątem korzyści – finansowych, wykonawczych czy wizualnych. Producenci materiałów budowlanych, chcąc dopasować ofertę do potrzeb i wymagań polskich inwestycji, od wielu lat kontynuują pracę edukacyjną, legislacyjną oraz komunikacyjną z pozostałymi uczestnikami procesu budowlanego. Czy działania te...
Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim urządzeniu końcowym. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień przeglądarki dotyczących cookies. Nim Państwo zaczną korzystać z naszego serwisu prosimy o zapoznanie się z naszą polityką prywatności oraz Informacją o Cookies. Więcej szczegółów w naszej Polityce Prywatności oraz Informacji o Cookies. Administratorem Państwa danych osobowych jest Grupa MEDIUM Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Sp.K., nr KRS: 0000537655, z siedzibą w 04-112 Warszawa, ul. Karczewska 18, tel. +48 22 810-21-24, właściciel strony www.izolacje.com.pl. Twoje Dane Osobowe będą chronione zgodnie z wytycznymi polityki prywatności www.izolacje.com.pl oraz zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r i z Ustawą o ochronie danych osobowych Dz.U. 2018 poz. 1000 z dnia 10 maja 2018r.