Zabudowa jednorodzinna wolnostojąca na wybranej działce ewidencyjnej z wykorzystaniem BIM – warunki lokalizacji

Początki rozwoju BIM (ang. Building Information Modeling) sięgają lat 80. XX wieku, jednak nie był jej jeszcze wtedy przypisany znany nam obecnie akronim [2]. Obecnie organizacja buildingSMART wyróżnia trzy różne rozwinięcia skrótu BIM – Building Information Model, czyli Model Informacyjny Budynku, Building Information Modeling, czyli Modelowanie Informacji o Budynku, a także Building Information Management, czyli Zarządzanie Informacją o Budynku [3].

Słowem powtarzającym się jest „Building”, jednak jego znaczenie nie ogranicza się tylko do typowego budynku. Jest to zdecydowanie szersze pojęcie oznaczające obiekty budowlane lub ich zespoły – zarówno różnego rodzaju budynki, a także obiekty liniowe, takie jak drogi, autostrady, linie kolejowe, sieci przesyłowe naziemne i podziemne, instalacje i ciągi technologiczne wraz z infrastrukturą, mosty, wiadukty, a także lotniska [4]. BIM coraz częściej wykorzystywany jest nie tylko w fazie projektowania czy budowy, ale również już na etapie eksploatacji, do cyfrowego zarządzania danymi 3D związanymi ze złożonymi przestrzeniami [5].

BIM jest bardzo ważny we współczesnym budownictwie, ponieważ przechowuje informacje, odznaczające się pewnymi cechami. Dzięki informacjom, które można uzyskać korzystając z BIM, można przewidzieć wiele błędów, które mogłyby powstać w przyszłości i wyeliminować je na etapie projektowania, co powoduje zmniejszenie kosztów pozabudżetowych [2]. Dostarczane informacje wynikające z danych dają niezbędną wiedzę do podejmowania decyzji. Wiedza zwiększa zrozumienie i zmniejsza niepewność, co z kolei przekłada się na mądrość decydenta [6]. 

BIM w Polsce jest na wczesnym etapie adopcji [7]. Rzadko kiedy model BIM jest wykorzystywany do analiz i symulacji, mimo że aktualny stan techniki umożliwia badanie otoczenia inwestycji przed przystąpieniem do jej projektowania [8]. Projektant otrzymujący zlecenie na zaprojektowanie inwestycji w danej przestrzeni musi przeanalizować nie tylko wymagania klienta/zamawiającego, ale również szereg innych warunków niezbędnych do odpowiedniego zlokalizowania zabudowy na danej działce ewidencyjnej [9], co wpłynie na komfort życia przyszłych mieszkańców.  

Cel, zakres i metody badań 

Celem badań było sprawdzenie możliwości wykorzystania BIM już w trakcie budowy modelu BIM do optymalizacji jego lokalizacji na wybranej działce inwestycyjnej. Podczas procesu modelowania na bieżąco analizowano uwarunkowania środowiskowe, przestrzenne, planistyczne i użytkowe. Przedmiotem badań była działka ewidencyjna, która znajduje się w województwie mazowieckim, powiecie nowodworskim, gminie Nasielsk, w mieście o tej samej nazwie. W ramach badań przeanalizowano warunki lokalizacji zabudowy jednorodzinnej, a następnie zgodnie z nimi wykonany został model budynku wraz zagospodarowaniem terenu, z wykorzystaniem BIM. Wykonanie analizy warunków lokalizacji umożliwiło wybór najbardziej odpowiedniego, do wybranej działki ewidencyjnej, projektu domu jednorodzinnego. Mapę ewidencyjną stanowiącą podstawę do opracowania projektu zagospodarowania działki pozyskano z platformy internetowej nowodworski.geoportal2.pl. W pracach projektowych wykorzystano oprogramowanie Autodesk: AutoCAD 2021 oraz Revit 2022.

Modelowanie informacji o budynku – wykorzystanie BIM w budownictwie jednorodzinnym 

BIM pozwala na tworzenie projektu architektoniczno-urbanistycznego zabudowy jednorodzinnej wolno stojącej w semantycznym środowisku trójwymiarowym. Dzięki temu projekt uzupełniany jest nie tylko o istotne dane geometryczne na temat budynku i jego funkcjonowania, ale także o dane niegeometryczne. Akwizycja danych w jednym miejscu powoduje dostępność dla wszystkich uczestników projektu. Taka możliwość pozwala na zapoznanie się z dokumentacją, a także wprowadzaniu zmian, przez wszystkie osoby biorące udział w projekcie, z dowolnego miejsca i w dowolnym czasie.

BIM pozwala również na testowanie różnych rozwiązań, np. pod kątem stosowania materiałów, różnych źródeł ogrzewania itp., co może znacząco wpłynąć na koszty budowy, a także na późniejsze użytkowanie domu [10]. Korzystanie z BIM przydatne jest także już podczas wykonywania projektu. Dzięki aplikacjom i urządzeniom mobilnym wykonawcy mają łatwy dostęp do projektu. Na obecnym etapie rozwoju najbardziej powszechne jest wykorzystanie BIM podczas projektowania, jednak technologia ta ciągle ewoluuje, stąd opracowywane są narzędzia informatyczne, dzięki którym BIM będzie stosowany na różnych etapach wykonywania inwestycji [11].

Uwarunkowania lokalizacji budynków jednorodzinnych

Zwykle przed przystąpieniem do budowy obiektu na konkretnej działce ewidencyjnej wykonywany jest projekt adaptacji wybranego przez klienta projektu. Jest to dopasowanie wybranego projektu do warunków, które występują na działce i terenach ją otaczających. Adaptacja to nic innego jak osadzenie budynku wraz z przyłączami instalacyjnymi na działce ewidencyjnej, zwykle wykonywane na mapie do celów projektowych. Aby ją wykonać, należy wziąć pod uwagę wiele kryteriów [12]. Poniżej wymieniono pryncypialne warunki, które powinno się uwzględnić podczas procesów projektowych.

Warunki gruntowe 

Decyzja na temat formy i konstrukcji fundamentów wynika z warunków gruntowo-wodnych (do 1,5 m), a w przypadku głębokich fundamentów z warunków geologicznych (powyżej 1,5 m). Bardzo ważne jest wykonanie badania dostępnych map (glebowo-rolnicza, klasyfikacyjna, tematyczne mapy geologiczne) oraz sporządzenie zgodnego z nimi projektu budynku. W przypadku wątpliwości warto posłużyć się odwiertami geologicznymi oraz odpowiednią ekspertyzą.

Projektowane fundamenty muszą mieć odpowiednie wymiary, dzięki czemu budynek będzie trwały, stabilny, a co za tym idzie, bezpieczny w użytkowaniu. Należy również dobrać odpowiednią głębokość, na jakiej powinny się znaleźć – powinna ona jednocześnie odpowiadać strefie przemarzania gruntu [13]. Jest to istotne ze względu na występowanie zjawiska gruntów wysadzinowych, które powstają na skutek zamarzania wody występującej w gruncie. Najbardziej narażone na to zjawisko są tereny, na których występuje wysoki poziom wód gruntowych oraz na których występują gliny oraz iły. Wystąpienie tego zjawiska może powodować uszkodzenia, dlatego tak ważne jest, aby dolna część fundamentu znajdowała się poniżej tej strefy [14]. Według mapy podziału na strefy, w zależności od głębokości przemarzania gruntów, badany teren w gminie Nasielsk znajduje się w strefie, w której fundament powinien znajdować się na głębokości min. 1 m [15].

Zgodność z MPZP lub decyzją o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu

Podczas lokalizacji budynku na działce należy wziąć pod uwagę Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego (MPZP) lub w razie jego braku Decyzję o Warunkach Zabudowy i Zagospodarowania Terenu (DWZiZT) zgodną ze Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego (SUiKZP). Analiza tych dokumentów jest o tyle istotna, że mogą one narzucać wartości parametrów dla budynków budowanych w tym obrębie. Mogą to być m.in. kąt nachylenia połaci dachowych, szerokość elewacji frontowej i sposób jej pokrycia, procent działki, jaki może zajmować budynek, liczbę kondygnacji czy też maksymalną wysokość budynku [13].

Zagrożenia i trudności

Budynek przeznaczony na pobyt stały i/lub czasowy ludzi nie powinien być budowany w zasięgu zagrożeń i uciążliwości, takich jak np. hałas, drgania, szkodliwe promieniowania, zanieczyszczenia powietrza, wód, gruntów, zagrożenie powodzią i zalewaniem, osuwiska, lawiny itp. Budowa na takim terenie jest możliwa pod warunkiem zastosowania rozwiązań, które zmniejszają uciążliwości albo zwiększają odporność budynku na te utrudnienia (DzU 2002 nr 75 poz. 690). 

Z dostępnych map i opracowania ekofizjograficznego dla miasta Nasielsk, przedstawiających obszary zagrożone osuwiskami i ruchami masowymi ziemi, wynika, że tereny te występują w pobliżu doliny rzeki Wkry w zachodniej i południowo-zachodniej części gminy. Badana działka nie jest narażona na te działania. Z badań, które zostały przeprowadzone przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie na terenie województwa mazowieckiego wynika, że wartości pól elektromagnetycznych w środowisku nie przekroczyły wartości dopuszczalnych [16]. Identyfikacja poszczególnych zagrożeń i wynikających z nich ryzyk leży w odpowiedzialności projektanta, tym samym ich dogłębna analiza na wczesnym etapie jest niezbędna w dalszym procesie decyzyjnym.

Odległości 

Kolejnym ważnym aspektem, branym pod uwagę podczas sytuowania budynku na działce budowlanej, są odległości od granic działki oraz od zabudowań sąsiednich. Jeśli budynek jest umieszczony równolegle do granicy działki, odległości te są odpowiednio równe 4 m – jeśli jest to ściana z otworami okiennymi lub drzwiowymi, oraz 3 m – jeśli takich otworów nie posiada. Możliwa jest sytuacja, kiedy budynek usytuowany jest nierównolegle do granicy działki, wtedy odległość ta wynosi 4 m do najbliższej krawędzi zewnętrznej otworu okiennego lub drzwiowego lub 3 m do najbliższego narożnika, ryzalitu lub wykuszu budynku, ścian, które zwrócone są w stronę granicy działki (DzU 2002 nr 75 poz. 690, § 13 s. 5204).

Minimalna odległość w poziomie od najbliższej krawędzi otworu okiennego umieszczonego na dachu lub w połaci dachowej to minimum 4 m. Minimalna odległość balkonu od krawędzi działki to 3 m (DzU 2002 nr 75 poz. 690, § 12 s. 5204). Odległość budynku od innych obiektów powinna być na tyle duża, aby umożliwione było naturalne oświetlenie pomieszczeń (DzU 2002 nr 75 poz. 690, § 13 s. 5205). Na powyższym rysunku (rys. 1) zaznaczono strefę możliwej lokalizacji domu jednorodzinnego z uwzględnieniem odległości od granic działki – przyjęto bezpieczny bufor 4 m, oraz zgodnie z decyzją o warunkach zabudowy 6 m od linii rozgraniczającej drogi wewnętrznej.

Uzbrojenie techniczne działki i odprowadzanie wód powierzchniowych 

Działka budowlana, na której przewidziana jest budowa budynku zabudowy jednorodzinnej powinna mieć możliwość przyłączenia do sieci wodociągowej, kanalizacyjnej, elektroenergetycznej i ciepłowniczej (DzU 2002 nr 75 poz. 690, § 26 s. 5207). Powinna być też wyposażona w kanalizację, która umożliwiałaby odprowadzanie wód opadowych – dopuszcza się odprowadzanie wód opadowych na własny teren nieutwardzony (DzU 2002 nr 75 poz. 690, § 28 s. 5207). Możliwe jest także sytuowanie na działce ujęć wody, jednak powinno być to zgodne z wymaganiami rozporządzenia [17] oraz z przepisami dotyczącymi ochrony gruntu, wód i powietrza (DzU 2002 nr 75 poz. 690, § 30 s. 5207).

Działka, która została wybrana do lokalizacji domu jednorodzinnego, na obecną chwile nie ma podłączenia do żadnych z tych sieci, jednak z danych Geodezyjnej Ewidencji Sieci Uzbrojenia Terenu (GESUT) wynika, że ma ona możliwość podłączenia do sieci elektroenergetycznej, wodociągowej, a także gazowej. Nie ma możliwości podłączenia do sieci kanalizacyjnej, dlatego należy zastosować zbiornik na nieczystości ciekłe lub przydomową oczyszczalnię ścieków.

Zbiorniki bezodpływowe na nieczystości ciekłe 

Dopuszcza się stosowanie zbiorników na nieczystości ciekłe tylko w przypadkach, gdy działka budowlana nie ma możliwości przyłączenia do sieci kanalizacyjnej. Wyjątek stanowią obszary, które podlegają szczególnej ochronie środowiska oraz narażone na powodzie i zalewanie (DzU 2002 nr 75 poz. 690, § 34 s. 5208). W zabudowie jednorodzinnej odległość takiego zbiornika powinna wynosić minimum 2 m od granicy działki sąsiedniej, drogi lub ciągu pieszego (DzU 2002 nr 75 poz. 690, § 36 s. 5208).

Miejsce gromadzenia odpadów stałych 

Podczas projektowania zagospodarowania działki wymagana jest lokalizacja miejsca do gromadzenia odpadów stałych. Mogą to być zadaszone osłony, a także oddzielne pomieszczenia lub wyodrębnione w budynku (DzU 2002 nr 75 poz. 690, § 22 s. 5206). W zabudowie jednorodzinnej odległości miejsc na pojemniki do segregacji odpadów wynoszą odpowiednio: 3 m od okien i drzwi, 2 m od granicy działki. Dopuszcza się lokalizację tych miejsc na granicy działek pod warunkiem, że stykają się one z podobnymi na sąsiedniej działce. Możliwa jest także lokalizacja ich w linii rozgraniczającej od strony ulicy (DzU 2002 nr 75 poz. 690, § 22 s. 5207).

Ogrodzenia

Ogrodzenie otaczające działkę nie powinno stwarzać zagrożenia dla ludzi i zwierząt. Zabronione jest umieszczanie ostrych elementów na wysokości mniejszej niż 1,8 m. Bramy i furtki muszą otwierać się do wewnątrz. Szerokość bramy to minimum 2,4 m, natomiast furtki 0,9 m (DzU 2002 nr 75 poz. 690, § 41 s. 5209).

Oświetlenie i nasłonecznienie 

Usytuowanie domu na działce względem kierunków świata zaliczane jest do części dodatkowej adaptacji projektu. Mimo wszystko jest to bardzo ważne, ponieważ wpływa na lepsze doświetlenie i ogrzewanie pomieszczeń przez światło naturalne, co prowadzi do redukcji kosztów, a także poprawia komfort życia mieszkańców [18].

Zgodnie ze społeczną filozofią modernizmu XX wieku, każdy lokal mieszkalny powinien mieć zapewnioną taką ilość światła słonecznego, która jest niezbędna, aby zachować odpowiednie zdrowie fizyczne i psychiczne mieszkańców. W XIX wieku przeprowadzone zostały badania, które wykazały, że ograniczenia w dostępie do światła słonecznego, mogą prowadzić do niedoborów i dysfunkcji organizmu [19].

Światło słoneczne wpływa na jakość życia, zdrowie i rozwój. Promieniowanie UV-B ma wpływ na syntezę prowitaminy D3. Jej brak w organizmie może przyczynić się do powstawania wielu chorób. Coraz częściej we współczesnym świecie wykorzystuje się przeszklenia, które nie przepuszczają promieniowania UV-B, dlatego ważnym aspektem jest stosowanie obszernych tarasów czy balkonów, które będą zachęcały do przebywania na zewnątrz [19]. Okna w budynkach pełnią bardzo ważną funkcje, ponieważ światło dzienne jest najprostszą, bierną formą pozyskiwania energii z promieniowania słonecznego [18]. Badania dowodzą, że pozytywny bilans energetyczny można uzyskać dzięki oknom usytuowanym od strony południowej, południowo-wschodniej i południowo-zachodniej. Dlatego zalecane jest, aby umieszczać okna od strony południowej, natomiast unikać ich na elewacji północnej oraz ograniczyć ich ilość na elewacji wschodniej i zachodniej [20]. 

Wybrana działka posiada wjazd od strony zachodniej – jest to najmniej korzystne położenie dla adaptacji projektu. Podczas usytuowania domu na działce ważne jest, aby pomieszczenia, w których przebywamy rano, np. jadalnię, umieścić od strony wschodniej. Dobrym rozwiązaniem jest umieszczenie kuchni od strony wschodniej, dzięki czemu rano będzie oświetlona przez promienie słoneczne – natomiast w późniejszej części dnia nie będzie się nagrzewała. Sypialnię, w zależności od preferencji, można umieścić po stronie wschodniej lub zachodniej. Od strony południowej lub zachodniej idealnie sprawdzą się pomieszczenia posiadające największe przeszklenia. Strona północna może powodować straty ciepła, dlatego też powinny się po niej znaleźć pomieszczenia najrzadziej używane i z jak najmniejszą liczbą okien, by nie powodować strat ciepła, np. garaż, pralnia, kotłownia, suszarnia [18]. Stworzenie sytuacji idealnej w rzeczywistości jest prawie niemożliwe, dlatego należy kierować się tym, co jest najważniejsze dla mieszkańców danego domu.

Analizy oparto na dwóch, gotowych projektach jednorodzinnych domów wolnostojących. Pierwszym przykładem jest projekt domu w Malinówkach. Na obu rysunkach przyjęto posadowienie domu wejściem do drogi, co zostało uznane jako najlepsze rozwiązanie. Na rysunku (rys. 2) można zauważyć, że kuchnia znajduje się od północno-zachodniej strony, co nie zgadza się z kryteriami przyjętymi powyżej. Usytuowanie kuchni od tej strony nie jest korzystne, ponieważ od strony północnej praktycznie przez cały dzień nie ma dobrego oświetlenia, natomiast od strony zachodniej słońce dociera wieczorem.

Na rysunku (rys. 3) zastosowano lustrzane odbicie domu, co delikatnie poprawiło  lokalizację kuchni, jednak w dalszym ciągu nie było to oczekiwane położenie. Warto zwrócić uwagę na cechy lokalizacji od północnej strony. W tej sytuacji lepszym rozwiązaniem jest rownież zastosowanie lustrzanego odbicia, ponieważ znajduje się tam małe okno, natomiast w pierwszym przypadku zlokalizowane jest duże okno prowadzące do wyjścia na taras. Mimo wszystko, małe okno należy do łazienki, która jest pomieszczeniem, w którym powinna panować wysoka temperatura, dlatego sytuowanie jej od strony północnej również nie jest najlepszym pomysłem. Na poddaszu żadna z sytuacji nie jest korzystna, ponieważ po obu stronach zlokalizowane są duże okna, które nie powinny być umieszczone od strony północnej, a od południowej. W przypadku parteru „Domu w malinówkach” nie można usytuować największego okna od strony południowej, ze względu na to, że wjazd na działkę znajduje się od strony zachodniej. Na poddaszu mamy sytuację korzystną, ponieważ w obu przypadkach okna balkonowe jedno- i dwuskrzydłowe są zlokalizowane od strony południowej.

Drugim przykładem jest projekt „Domu w kolendrze”, w tym przypadku również zastosowano oryginalną wersję projektu (rys. 4) oraz jego lustrzane odbicie (rys. 5). Tak jak w poprzednim przykładzie, wejście do domu usytuowane zostało od strony drogi. Kuchnia w obydwu przypadkach znajduje się od strony północno-wschodniej, co jest pierwszym korzystnym czynnikiem. 

W oryginalnej wersji projektu kuchnia posiada okno od strony północnej oraz wschodniej, jednak ze względu na brak oświetlenia od północy oraz możliwe straty ciepła lepszym rozwiązaniem będzie pozostawienie okna od strony wschodniej i likwidacja okna od strony północnej. Na rysunku 4 od strony północnej zlokalizowany jest garaż, posiada on również ścianę z oknem od strony wschodniej. Garaż nie wymaga wysokich temperatur, dlatego jego położenie w tym przypadku jest bardzo korzystne. Ze względu na brak potrzeby dobrego oświetlenia dobrym rozwiązaniem byłaby likwidacja okna od strony wschodniej lub zmniejszenie go, co wpłynie również na zmniejszenie kosztów. Położenie to wpływa korzystnie na pokój dzienny, położony od strony południowej i wschodniej. W tym przypadku okno balkonowe na poddaszu również wychodzi na stronę południową. Jeśli chodzi o odbicie lustrzane projektu położenie nie jest korzystne, ponieważ od strony północnej znajduje się salon, natomiast od strony południowej garaż.

Na podstawie wykonanych analiz dotyczących położenia domu względem stron świata stwierdzono, że zdecydowanie lepszym projektem, który spełnia postawione powyżej kryteria jest „Dom w kolendrze 2 (G)”. Ten projekt wybrano do wykonania projektu budynku wraz z zagospodarowaniem terenu na wybranej działce ewidencyjnej. 

Dodatkowo projekt spełnia wszystkie ustalenia dotyczące warunków zabudowy na wybranej działce. Szerokość elewacji frontowej to 13,31 m – maksymalna dopuszczalna 20 m. Wysokość od terenu do głównego okapu dachu budynku 3,17 m – maksymalna dopuszczalna to 6,5 m. Nachylenie połaci 22–42° – wymagana 20–45°. Wysokość kalenicy dachu 7,35 m – maksymalna dopuszczalna to 9,5 m. Możliwy jest dach o połaci jedno-, dwu- lub wielospadowej – wybrany dom jednorodzinny ma dach wielospadowy.

Model BIM zabudowy jednorodzinnej wolnostojącej oraz zagospodarowanie terenu

Model BIM wykonano na podstawie papierowej dokumentacji projektowej, a następnie umieszczono na działce ewidencyjnej według kryteriów, które zostały omówione powyżej. Powyżej przestawiono gotowy model budynku jednorodzinnego (rys. 6, 7). Następnie wykonano projekt zagospodarowania działki (rys. 8), na której został umieszczony budynek. Poniżej przedstawiono końcowy model budynku oraz zagospodarowanie działki (rys. 9–16). 

Podsumowanie 

Konkludując, wykonywanie dokładnych analiz warunków, które warto wziąć pod uwagę podczas budowy domu jednorodzinnego, pozwala na lepsze usytuowanie samego budynku oraz ułatwia późniejszą aranżację terenu. Dodatkowo, dzięki wykonaniu projektu w BIM inwestor może zobaczyć, jeszcze przed jego faktyczną realizacją, jak będzie wyglądała inwestycja, w którym miejscu zostanie wybudowana oraz jak będzie wyglądała potencjalna aranżacja podwórka. Pozwala to na wprowadzenie modyfikacji w projekcie, które będą odpowiadały wymaganiom przyszłych mieszkańców. BIM staje się jednym z głównych elementów cyfryzacji procesu inwestycyjno-budowlanego. Wykorzystanie go w procesach projektowych, do analiz i symulacji czy budowy, umożliwia zwiększenie efektywności i produktywności w szeroko rozumianej branży budowlanej. BIM nie stanie się remedium na wszystkie problemy, ale może poprawić nieefektywne procesy czy pojedyncze aktywności. Kluczowe jest nie tylko stosowanie BIM, ale jego fuzja z wiedzą ekspercką i branżową.

Literatura:

1. Kacprzyk Z. (2020). „Projektowanie w procesie BIM”, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, ISBN 978-83-8156-414-4
2. Kasznia D., Magiera J., Wierzowiecki P. (2017) „BIM w praktyce. Standardy. Wdrożenie. Case Study”, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN SA, ISBN 978-83-01-19655-4, s. 13,14, 16
3. Borkowski A.S., Maroń M. (2023). „Zastosowanie cyfrowego bliźniaka w zarządzaniu obiektem użyteczności publicznej studium przypadku przedszkola w gminie Secemin”, Builder, nr 6/2023, s.8–14. DOI:10.5604/01.3001.0053.6016
4. Drzazga M. (2016) „Przegląd Budowlany” „BIM – zapis informacji o przedsięwzięciu budowlanym (projektowanie 5D)”, s. 33-37, https://www.przegladbudowlany.pl/2016/09/2016-09-PB-33-Drzazga-BIM.pdf
5. Atazadeh B., Kalantari M., Rajabifard A., Ho S.,Champion T. (2017) „Extending a BIM-based data model to support 3D digital management of complex ownership spaces”, International Journal of Geographical Information Science, 31(3), s.499-522, DOI: 10.1080/13658816.2016.1207775
6. Hey J. (2004) „The data, information, knowledge, wisdom chain: the metaphorical link”, Intergovernmental Oceanographic Commission, 26(1), s. 1–18
7. Pinkosz M., Borkowski A.S. (2023). „Problematyka implementacji BIM na poziomie krajowym”, „Przegląd Budowlany”, vol. 94, nr 5-6, s.116-121. DOI:10.5604/01.3001.0053.6994
8. Holzer D. (2016). „The BIM Manager’s Handbook: Guidance for Professionals in Architecture, Engineering, and Construction”, John Wiley & Sons Ltd., United Kingdom, s. 214
9. Race S. (2013). „BIM Demystified”, Second edition, RIBA Publishing, s. 159
10. Sulyma D. (2020) „Poznaj nowe technologie w budownictwie, które warto wykorzystać podczas budowy domu ExtraDom” [online] https://www.extradom.pl/porady/artykul-nowoczesne-rozwiazania-w-budownictwie-jakie-sa (Accessed: 15-03-2023)
11. Adamus Ł. (2012) „Prace Instytutu Techniki Budowlanej” – kwartalnik „Modelowanie informacji o budynku (BIM) Podstawy teoretyczne”, s. 13–26, http://yadda.icm.edu.pl/baztech/element/bwmeta1.element.baztech-article-BTB6-0007-0102
12. Eastman C. M., Eastman C., Teicholz P., Sacks R., Liston K. (2011) „BIM handbook: A guide to building information modeling for owners, managers, designers, engineers and contractors”, John Wiley & Sons, s. 626
13. Kaliska-Borowicz Z. (2020) „Adaptacja gotowego projektu domu. Krótki poradnik o tym, jak dostosować projekt do działki” [online] https://www.extradom.pl/porady/artykul-adaptacja-gotowego-projektu-domu-krotki-poradnik-o-tym-jak-dostosowac-projekt-do-dzialki (Accessed: 13-03-2023)
14. Wrochna P. (2021) „Strefy przemarzania gruntu – poradnik Inżyniera” [online] https://poradnikinzyniera.pl/strefy-przemarzania-gruntu/ (Accessed: 15-03-2023)
15. Nowak J. (1967). „Objaśnienia do szczegółowej mapy geologicznej Polski. Arkusz Nasielsk (N34-126B)” [online], Warszawa, Wydawnictwa Geologiczne. Available at: http://bazadata.pgi.gov.pl/data/smgp/arkusze_txt/smgp0449.pdf (Accessed: 13-03-2023)
16. Pilaszek-Durlik P. (czerwiec 2022). „Ocena poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku w roku 2021 w województwie mazowieckim” [online] https://www.gov.pl/attachment/cc988265-319e-4a6e-89b1-95673ad04f68 (Accessed: 15-03-2023)
17. ISAP (2002) Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, Internetowy System Aktów Prawnych [online] https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu20020750690 (Accessed: 13-03-2023)
18. Dom Mistrza (17 lipca 2020) „Usytuowania domu na działce”, [online] https://www.dommistrza.pl/blog/usytuowanie-domu-na-dzialce/ (Accessed: 15-03-2023)
19. Lose M. (2015) „Nasłonecznienie mieszkań. Przepisy, praktyka i rzeczywistość [online]”, Available at: https://www.academia.edu/11533854/Nas%C5%82onecznienie_mieszka%C5%84_Przepisy_praktyka_i_rzeczywisto%C5%9B%C4%87 (Accessed: 13-03-2023), s. 2, 20
20. Markiewicz P. (2016) „Środowisko Mieszkaniowe”, „Wpływ orientacji budynku względem stron świata, wielkości przeszkleń oraz konstrukcji okien i sposobu ich montażu na zużycie energii końcowej na ogrzewanie w budynkach energooszczędnych”, s. 22–33, http://yadda.icm.edu.pl/baztech/element/bwmeta1.element.baztech-8e49ad0f-622a-4a8b-8cb7-4fdd7cbaca05