Warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać obiekty budowlane metra i ich usytuowanie

Podstawą prawną dla tego aktu wykonawczego jest art. 7 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 7.07.1994 r. – Prawo budowlane (DzU z 2023 r., poz. 682, 553 i 967). Jego przepisy stosuje się przy projektowaniu i robotach budowlanych obiektów budowlanych metra i urządzeń budowlanych związanych z metrem (§ 1).

Choć obszary regulacji prawnych tego rozporządzenia znacząco wybiegają poza sferę zagadnień dotyczących izolacji budowlanych i technicznych, którymi zajmuje się nasze czasopismo, to jednak warto przedstawić pokrótce choćby tytuły poszczególnych działów i rozdziałów niniejszego aktu wykonawczego, bo to one właśnie ukazują całokształt infrastruktury metra oraz rzutują na problematykę rozwiązań budowlanych i technicznych, które muszą być spełniane dla bezpiecznego i niezawodnego funkcjonowania takich budowli. W warunkach jedynej działającej w Polsce sieci metra, tj. warszawskiego metra, przebieg jej linii ma miejsce pod ziemią, a w przypadku linii M-2 pewien jej fragment także pod dnem rzeki Wisły, co czyni taką budowlę permanentnie zagrożoną wpływami wód gruntowych i opadowych oraz wilgoci, której poddawana jest infrastruktura techniczna. Wymieńmy zatem te obszary.

Dział I. Przepisy ogólne (§ 1–2).
Zawarte są w nim definicje wybranych wyrażeń obecnych w tekście rozporządzenia.

Dział II. Usytuowanie obiektów budowlanych metra (§ 3–5).
Warunkiem podstawowym jest sytuowanie linii metra w sposób minimalizujący negatywny wpływ ich budowy i eksploatacji na zabudowę, infrastrukturę miejską i środowisko przyrodnicze (§ 3 pkt 1).
Projektanci muszą brać pod uwagę sytuowanie linii metra i konstrukcji obiektów budowlanych metra sąsiadujących w pobliżu obiektów budowlanych emitujących drgania, projektuje się je z uwzględnieniem wyników pomiarów drgań i ustalonych dodatkowych obciążeń dynamicznych tych konstrukcji (§ 3 pkt 2).
Obiekty budowlane metra projektuje się i sytuuje w sposób uwzględniający uwarunkowania gospodarcze, społeczne, ochrony warunków życia, zdrowia i środowiska przez (…) uwzględnienie warunków wynikających z badań geologicznych, hydrogeologicznych oraz geotechnicznych (§ 4 ust. 1 pkt 3), zapewnienie bezpieczeństwa pożarowego (§ 4 ust. 1 pkt 7), zapewnienie ochrony obiektów budowlanych metra przed oddziaływaniem prądów błądzących oraz kompatybilności elektromagnetycznej (§ 4 ust. 1 pkt 8).

Dział III. Ogólne wymagania techniczne dla obiektów budowlanych metra (§ 6–11).
Obiekty budowlane metra spełniają wymagania dotyczące w szczególności bezpieczeństwa konstrukcji w zakresie wytrzymałości, nośności i stateczności (§ 6 ust. 1 pkt 1), bezpieczeństwa pożarowego (§ 6 ust. 1 pkt 2), minimalizowania skutków zalania wodami opadowymi (§ 6 ust. 1 pkt 3), zapewnienia bezpieczeństwa ruchu pojazdów metra (§ 6 ust. 1 pkt 4), ochrony środowiska (§ 6 ust. 1 pkt 5) oraz ochrony przed gromadzeniem się wody i sposobów jej odprowadzania (§ 6 ust. 1 pkt 6).

Obiekty budowlane metra mogące ulegać zużyciu lub korozji projektuje się i buduje w sposób umożliwiający dokonywanie napraw i zabezpieczeń (§ 6 ust. 2).
Wymagania w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa pożarowego obiektów budowlanych metra określa załącznik nr 1 do rozporządzenia (§ 6 ust. 4).
Wymagania w zakresie bezpieczeństwa pożarowego obiektów budowlanych metra mogą być spełnione przez zastosowanie rozwiązań zamiennych w trybie i na zasadach określonych w art. 6a ustawy z dnia 24.08.1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (DzU z 2022 r., poz. 2057, oraz z 2023 r., poz. 1088) (§ 6 ust. 5).

Wymagania w zakresie ograniczenia wpływu drgań emitowanych od linii metra na sąsiednią zabudowę określa załącznik nr 2 do rozporządzenia (§ 6 ust. 6).
Wymagania w zakresie oddziaływania statycznego obiektów metra na sąsiednią zabudowę określa załącznik nr 3 do rozporządzenia (§ 6 ust. 7).
Wymagania w zakresie zapewnienia ochrony obiektów budowlanych metra przed oddziaływaniem prądów błądzących określa załącznik nr 4 do rozporządzenia (§ 6 ust. 8).
Konstrukcje obiektów budowlanych metra projektuje się i buduje z materiałów trwałych i w niewielkim stopniu ulegających korozji, takich jak beton lub żeliwo uwzględniających następujące wymagania:

• w elementach żelbetowych stosowanie zbrojenia z uwzględnieniem aktualnego poziomu wiedzy i techniki, w tym wymagania norm PN-EN 1992-2, PN-EN 1994-2, PN-EN 14889-1 i PN-EN 14889-2 (§ 7 ust. 1 pkt 1),
• betony cementowe wytwarza się z uwzględnieniem wymagań normy PN-B-06265, przy czym w przypadku elementów stykających się z gruntem stosuje się betony o wskaźniku wodoodporności co najmniej W8, uwzględniając wysokość słupa wody oddziałującego na konstrukcję, oraz stopniu mrozoodporności co najmniej F150 (§ 7 ust. 1 pkt 2),
• minimalna klasa betonu obudowy tuneli wynosi C40/50; elementy prefabrykowane na wewnętrznej stronie posiadają oznaczenie obejmujące wewnętrzny wymiar obudowy, typ prefabrykatu, rodzaj zbrojenia i położenie prefabrykatu w obudowie (§ 7 ust. 1 pkt 3),
• odlewy żeliwne wykonuje się z uwzględnieniem aktualnego poziomu wiedzy i techniki, w tym normy PN-EN 1563, z żeliwa sferoidalnego gatunku EN-GJS-600-3 o minimalnej granicy plastyczności (0,2%) potwierdzonej przez badania; elementy żeliwne na wewnętrznej stronie odlewu posiadają trwałe oznaczenie obejmujące wewnętrzny wymiar obudowy, typ prefabrykatu, znak producenta i datę odlewu (§ 7 ust. 1 pkt 4).

Elementy architektoniczne obiektów budowlanych metra projektuje się i buduje, biorąc pod uwagę ich trwałość, niepylenie i utrzymanie w czystości, stosując materiały typowe o wysokich parametrach użytkowych. Elementy wewnętrzne i zewnętrzne wykonane z betonu, bez okładzin w strefach ogólnodostępnych dla pasażera, wykonuje się z betonu architektonicznego (§ 7 ust. 2).

Dział IV. Stacje metra i tunele
Rozdział 1. Warunki ogólne (§ 12–17).
Stacje metra i tunele projektuje się i buduje w sposób zapewniający wyeliminowanie możliwości zalania przez usytuowanie wejścia do stacji metra jako najwyższego punktu w jego bezpośrednim otoczeniu (§ 12 ust. 1), zapewnienie odprowadzenia wody z dolnego spocznika schodów zejściowych oraz szybów dźwigowych (§ 12 ust.2), zastosowanie spadków nawierzchni skierowanych na zewnątrz od wejścia do stacji metra (§ 12 ust. 3) oraz zastosowanie szczelnych grodzi w przypadku lokalizacji w obszarze zalewowym (§ 12 ust. 4).

Tunel jest wyposażony w instalację wentylacyjną oraz oświetlenie zapewniające średnie natężenie światła nie mniejsze niż 10 lx mierzone na poziomie główki szyny (§ 13 ust. 4).
Stacje metra pod względem akustycznym projektuje się i buduje w sposób zapewniający osiągnięcie przez dźwiękowy system ostrzegawczy wymaganej wartości zrozumiałości mowy większej lub równej 0,7 na wspólnej skali zrozumiałości (CIS) (§ 16 ust. 3).

Rozdział 2. Budowle i urządzenia części pasażerskiej stacji metra (§ 18–24).
Szyby w przeszkleniach stałych i stosowanych okresowo są wykonane ze szkła o podwyższonym stopniu wytrzymałości, tłukącego się na drobne, nieostre odłamki (§ 18 ust. 1).
Przegrody szklane i drzwi wejściowe projektuje się i montuje z uwzględnieniem przewidywanej amplitudy zmian ciśnienia wywołanego ruchem pojazdów metra. Drzwi wejściowe zewnętrzne odpowiadają klasie C1 odporności na obciążenie wiatrem, przy obciążeniu charakterystycznym ciśnieniem wiatru nie mniejszym niż 400 Pa (§ 18 ust. 2).

Posadzki i schody stałe w strefach wejściowych na stacji metra posiadają nawierzchnie o właściwościach mrozoodpornych oraz przeciwpoślizgowych o klasie co najmniej R11 dla nawierzchni z kamienia sztucznego lub odporności na poślizg w stanie mokrym SRV ≥ 120 dla nawierzchni z kamienia naturalnego. Dla pozostałych nawierzchni stosuje się wymagania określone w przepisach wydanych na podstawie art. 7 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (§ 19 ust. 2).

Rozdział 3. Budowle i urządzenia części technologicznej stacji metra (§ 25–27).
Wejścia do stref technologicznych z poziomu terenu na klatki schodowe wyposaża się w elektroniczny system dozoru umożliwiający zdalne określenie stanu ich otwarcia przez służby ochrony obiektu, obejmuje się je nadzorem systemu monitoringu wizyjnego wyposażonego w analitykę umożliwiającą rozpoznanie i sygnalizację wejścia osób w obszar chroniony oraz wyposaża się w drzwi o podwyższonej odporności na włamanie (§ 26).

Dział V. Nawierzchnia i ukształtowanie toru metra (§ 28–54).
Konstrukcja nawierzchni torowej zapewnia w sposób trwały bezpieczny ruch pojazdów metra w warunkach techniczno-eksploatacyjnych przypisanych do określonej kategorii toru metra (§ 29 pkt 1),
ograniczenie oddziaływań hałasu i wibracji na pasażerów i otoczenie linii metra (§ 29 pkt 2), ochronę przed prądami błądzącymi (§ 29 pkt 3) oraz bezpieczeństwo pożarowe (§ 29 pkt 4).

Podtorze nawierzchni podsypkowej wykonuje się z materiałów zapewniających właściwą nośność oraz przenoszenie wszystkich obciążeń eksploatacyjnych z nawierzchni torowej w sposób zapewniający trwałość całej konstrukcji, prawidłowe odwodnienie oraz bezpieczeństwo prowadzenia ruchu pojazdów metra (§ 30 pkt 3).
Podtorze nawierzchni podsypkowej w torach kategorii 1 i 2 spełnia warunek minimalnego ekwiwalentnego modułu odkształcalności gruntu podtorza o wartości E > 100 MPa, natomiast w torach kategorii 3 moduł ten wynosi E > 120 MPa (§ 30 pkt 4).
Podtorze nawierzchni podsypkowej w torach wszystkich kategorii spełnia warunek minimalnego wskaźnika zagęszczenia gruntu ls > 1,00 dla górnej warstwy podtorza (§ 30 pkt 5).

Dział VI. Budowle i urządzenia infrastruktury technicznej metra (§ 55–97).
Rozdział 1. Wentylacja i klimatyzacja (§ 55–57).
Rozdział 2. Instalacje wodno-kanalizacyjne, odwadniające i ogrzewania (§ 58–62).
Sieć instalacji wodociągowej metra obsługiwana jest z sieci wodociągu miejskiego. Odcinki instalacji wodociągowej narażone na niskie temperatury zabezpiecza się przed zamarzaniem (§ 58 ust. 3), rury stalowe są zabezpieczone przed korozją chemiczną. Rury biegnące przy torowisku są zabezpieczone przed prądami błądzącymi. W miejscach krzyżowania się rur z torami wykonuje się izolację elektryczną (§ 58 ust. 4).

Rozdział 3. Sterowanie ruchem pojazdów metra (§ 63–65).
Rozdział 4. Zasilanie elektroenergetyczne (§ 66–87).
Budowle i urządzenia zasilania elektroenergetycznego linii metra (…) zapewniają ochronę przed porażeniem prądem elektrycznym, przepięciami łączeniowymi i atmosferycznymi, powstaniem pożaru, wybuchem i innymi szkodami (§ 66 ust. 1 pkt. 2), nie wywołują emisji drgań i hałasu przekraczającego dopuszczalny poziom oraz szkodliwego oddziaływania pól elektromagnetycznych (§ 66 ust. 1 pkt. 3).

Stacje metra wyposaża się w przeciwpożarowy wyłącznik prądu odcinający dopływ energii elektrycznej do wszystkich odbiorników na stacji metra, z wyjątkiem obwodów zasilających instalacje i urządzenia, których funkcjonowanie jest niezbędne w czasie pożaru i prowadzenia akcji ratowniczo-gaśniczej (§ 83 ust. 1).
W instalacji elektroenergetycznej metra stosuje się przewody i kable z żyłami miedzianymi o izolacji odpowiedniej dla zastosowanych napięć nominalnych oraz powłokach o odporności chemicznej, mechanicznej oraz termicznej (kable bezhalogenowe lub ogniotrwałe) odpowiedniej do warunków panujących w miejscu ich zastosowania (§ 86).

Rozdział 5. Oświetlenie (§ 88–92).

Rozdział 6. Systemy sterowania, kontroli i pomiarów (§ 93–97).

Dział VII. Przepis przejściowy i przepis końcowy (§ 98–99).

Rozporządzenie będzie obowiązywać od dnia 28.12.2023 r.

Tekst rozporządzenia znajdziesz tutaj.