Analiza dokumentacji technicznej prac renowacyjnych – studium przypadku

***
W artykule przedstawiono ogólne zasady postępowania podczas prac renowacyjnych. Podkreślono konieczność wykonania badań przed wyborem rozwiązania materiałowego i kompleksowej technologii naprawy obiektu. Na przykładach zaprezentowano konsekwencje niewłaściwego podejścia do renowacji budynku.

Analysis of technical documentation of renovation work. Part 2: Case study

The article presents general rules of conduct during renovation work. The need to perform research before choosing the correct material and a comprehensive technology for repairing the object was emphasized. The examples show the consequences of an inappropriate approach to building renovation.

***

Artykuł jest kontynuacją publikacji z numeru 11/12/2022 miesięcznika IZOLACJE pt. „Analiza dokumentacji technicznej prac renowacyjnych – podstawowe zasady”.

Z analizy RYS. 1 wynika, że zakres robót objęty pracami renowacyjnymi jest bardzo szeroki. Skoncentrujmy się najpierw na trzech podstawowych zakresach:

• wtórnej izolacji pionowej,
• przeponie poziomej,
• izolacji podłogi.

Jedna z powyższych robót występuje praktycznie zawsze. Konieczność odtworzenia nieskutecznych lub nieistniejących hydroizolacji wydaje się być oczywistością. Sama koncepcja prac też wydaje się relatywnie prosta i co najważniejsze logiczna. Najlepszym rozwiązaniem przy usuwaniu przyczyn i skutków podwyższonej wilgotności jest odtworzenie zniszczonych lub nieskutecznych izolacji poziomej i pionowej (zakładam, że przynajmniej jedną z przyczyn problemów jest brak powłok wodochronnych), dzięki czemu zostaje odcięty dostęp wilgoci do przegrody. Zastosowanie środków flankujących w postaci specjalistycznych tynków pozwala na zabezpieczenie ściany przed degradacją np. poprzez krystalizujące na skutek wysychania sole i uzyskanie suchej powierzchni ściany, co w konsekwencji pozwala na bezproblemowe użytkowanie pomieszczeń oraz właściwy ich mikroklimat.

Warianty dotyczące koncepcji prac renowacyjnych (zastosowania tynków renowacyjnych) w połączeniu z izolacjami wtórnymi pokazują RYS. 2–6.

Zdecydowanie najlepszym rozwiązaniem, choć nie zawsze możliwym do wykonania, jest wariant z RYS. 2. Całkowicie odtworzone izolacje wtórne zapewniają odcięcie dopływu wody i wilgoci z zewnątrz. RYS. 3 pokazuje wewnętrzne uszczelnienie typu wannowego.

Inną sytuację pokazano na RYS. 4. Wykonanie przepony na poziomie gruntu uniemożliwia kapilarne podciąganie wilgoci w górę. Bardzo istotne jest tu miejsce wykonania przepony. Musi ono być tak wybrane, aby wilgoć nie miała możliwości przedostawać się powyżej przepony, wymaga to także odpowiedniego zaizolowania cokołu.

Wariant RYS. 5 może być stosowany tylko w przypadku obciążenia wilgocią podciąganą kapilarnie przy bardzo niewielkiej intensywnności. Tynk cały czas gromadzi szkodliwe sole, oddając wilgoć z muru do otoczenia pod postacią pary wodnej, natomiast brak przepony poziomej oraz pionowej w części ściany zagłębionej w gruncie powoduje, że „godzimy się” z obecnością wilgoci w dolnej części muru, dlatego takie rozwiązanie może być traktowane jako ostateczność.

Podane na RYS. 2–6 układy to zatem „schematy ideowe wtórnych izolacji”. Trzeba to przełożyć na rzeczywiste układy konstrukcyjne przyziemia konkretnego obiektu z uwzględnieniem dróg wnikania wilgoci.

Wybór rozwiązania materiałowego i kompleksowej technologii naprawy obiektu poddanego ekspertyzie musi wynikać z wcześniej wykonanych badań (TABELA 1). Rezultaty badań wstępnych w wielu przypadkach narzucają sposób rozwiązania izolacji fundamentów (TABELA 2). Przykładowo: sposób wykonywania przepony i rodzaj preparatu do iniekcji zależą od konstrukcji ściany, jej zawilgocenia, a w przypadku metod mechanicznych – od konstrukcji i nośności ściany oraz występujących obciążeń.

Możliwość wykonania izolacji zewnętrznej zależy od bliskości sąsiednich budynków, przebiegu instalacji itp. Układ izolacji musi być ze sobą skoordynowany, a technologia prac (dobór materiałów) musi umożliwić połączenie ze sobą poszczególnych części izolacji, a także uszczelnienie spękań, rys, dylatacji, przejść rurowych itp.

Powyższa analiza musi zostać wykonana na etapie przygotowywania dokumentacji technicznej. Nie wystarczą schematyczne, ideowe rysunki. Są one oczywiście bardzo ważne, jednak o trwałości eksploatacyjnej decyduje poprawne rozwiązanie technologiczno-materiałowe zabezpieczenia fundamentów. Punktem wyjścia jest koncepcja zabezpieczenia wodochronnego, innymi słowy dobór optymalnego układu wtórnych powłok wodochronnych. Na ile jest to istotne, przeanalizujmy na konkretnym przykładzie kamienicy z początku XX wieku.

Na RYS. 7 pokazano rzut ścian fundamentowych piwnicy. Budynek wykonano w kształcie litery L. Pozornie wydawało by się, że jest to typowa sytuacja. Ściany piwniczne znajdują się od strony ulicy (jak widać jest to budynek narożny) oraz od strony dziedzińca, jest również ściana wspólna z przyległym budynkiem.

Piwnice budynku były podzielone na trzy niezależne części, do których były osobne wejścia. Charakterystyczna jest obecność przyległego budynku oraz brama wjazdowa, pod którą nie było podpiwniczenia. Zatem układ konstrukcyjny odpowiadał wariantowi częściowo podpiwniczonemu. Koncepcja projektowa (i w taki sposób zostało to wykonane) zakładała wykonanie izolacji typu wannowego na ścianach wzdłuż ulicy (w jednej z tych ścian zlokalizowana była brama), natomiast od strony dziedzińca zaprojektowano i wykonano wtórną izolację zewnętrzną.

Dokumentacja projektowa przewidywała wykonanie w ścianie z izolacją wannową przepony pod stropem oraz w poziomie podłogi na gruncie (!!!). Ściany konstrukcyjne ceglane o grubości 90–100 cm, w niektórych miejscach sklepienia przyległe do ścian zewnętrznych.

Co z tego wynika? O ile wykonanie wtórnych hydroizolacji dla prostych przekrojów nie jest trudne, to problemy zaczynają się przy bardziej skomplikowanych kształtach, różnicach poziomów posadowienia, częściowym podpiwniczeniu, obecności sklepień czy renowacji pojedynczych segmentów w zabudowie szeregowej.

Wykonanie izolacji wannowej to nie tylko fizyczne nałożenie powłoki wodochronnej. Izolacja wewnętrzna wymaga ponadto odpowiedniego skonstruowania uszczelnienia na stykach ścian zewnętrznych z wewnętrznymi i z podłogą. W przypadku tego typu zabezpieczenia przekrój ściany cały czas pozostaje wilgotny, a powłoka wodochronna jest odrywana od podłoża. Przyległe przegrody muszą być odcięte, np. iniekcyjnie.

Z kolei ściany wewnętrzne narażone są na podciąganie kapilarne od strony gruntu. Zatem przepona pozioma przy podłodze musi być połączona z iniekcyjnym odcięciem od ściany z izolacją wannową. Sytuacji nie ułatwia budynek przyległy. Z jednej strony izolacja wannowa ściany zewnętrznej, z drugiej ściana wspólna z sąsiadem (tu akurat iniekcyjne odcięcie jest łatwe do wykonania, należy tylko skorelować jego poziom z warstwami podłogi także po przeciwnej stronie ściany, czyli w budynku nieremontowanym), a do tego niebezpieczeństwo zawilgocenia ściany zewnętrznej od strony budynku sąsiedniego. Problemy sprawia także brama wjazdowa – jeżeli ściany pod bramą w gruncie nie będą izolowane od zewnątrz, wymagają izolacji wannowej i jej połączenia z innymi rodzajami izolacji.

Izolacja wannowa jest uznaną metodą zabezpieczenia wodochronnego, wymaga jednak bardzo precyzyjnego zaplanowania i skorelowania układu pozostałych elementów wtórnego zabezpieczenia wodochronnego. Istotą izolacji wannowej jest obecność wilgoci w murze – zostaje ona zatrzymana na poziomie powłoki wodochronnej. Skoro od strony gruntu nie ma bariery wodochronnej, to wilgoć może wnikać w przegrodę praktycznie na każdym poziomie zagłębienia ściany. Bezcelowe jest zatem wykonywanie przepony iniekcyjnej na poziomie podłogi na gruncie w piwnicy, gdyż nie blokuje ona w żaden sposób wnikania wilgoci.

Jak widać kompleksowe zabezpieczenie wodochronne takiego obiektu, w zależności od przyjętej koncepcji projektowej, może być albo „standardowe”, albo bardzo skomplikowane. Przez słowo „standardowe” należy tu rozumieć zminimalizowanie trudnych i krytycznych miejsc, których poprawne wykonanie ma zasadniczy wpływ na skuteczność i trwałość eksploatacyjną wykonanych prac. Układ konstrukcyjny budynku, obecność wtórnej izolacji wannowej oraz zewnętrznej, wspólna ściana z sąsiadem wymuszają łączenie ze sobą różnych metod lub stosowanie rozwiązań indywidualnych. Analizowana kamienica została zabezpieczona poprzez wykonanie wtórnych izolacji od zewnątrz, izolacji wannowej oraz przepony poziomej. Umiejscowienie powłok i przepon pokazano na RYS. 7.

Co zatem jest potrzebne do poprawnego wykonania prac? Czy wystarczą typowe detale pokazane na RYS. 2–6, nawet gdyby je uszczegółowiono, podając np. nazwy czy parametry materiałów stosowanych do wykonania tych prac?

Analizując układ konstrukcyjny budynku oraz zaprojektowane i wykonane hydroizolacje, można wyróżnić w tym przypadku kilkanaście (!!!) nie samych trudnych i krytycznych miejsc, lecz tylko ich rodzajów (RYS. 8).

Zatem sytuacja komplikuje się, i to bardzo mocno. Proszę zwrócić uwagę na zakres analizy i konieczność wykonania w tym przypadku kilkudziesięciu (!!!) warsztatowych rysunków pozwalających nie tylko na wykonanie hydroizolacji tych newralgicznych miejsc, ale i będących podstawą do oceny poprawności ich wykonania.

To jednak tylko część wymaganej analizy. Druga związana jest z doborem samych materiałów, trzecia z zaplanowaniem kolejności technologicznej wykonanych prac, fizycznym wykonaniem prac i oceną ich poprawności. Te trzy etapy tworzą układ naczyń połączonych. Żaden z tych etapów nie może zostać pominięty i muszą one być zaplanowane przed rozpoczęciem prac.

Zacznijmy od ogólnej analizy obiektu z punktu wtórnych hydroizolacji. Rodzaj zaprojektowanych i wykonanych robót pokazano na RYS. 7. Już pobieżna analiza wykazuje ewidentne błędy projektowe, powielone niestety na etapie wykonawstwa.

Na początek przyjrzyjmy się kilku zdjęciom pokazującym pomieszczenia piwniczne (FOT. 1–8). Pokazują one destrukcję warstw wykończeniowych w pomieszczeniach (zdjęcia wykonano na etapie diagnostyki określającej przyczyny destrukcji). Łuszcząca się farba to tylko wizualny efekt, absolutnie nieoddający skali problemu.

Przeanalizujmy najpierw koncepcję projektową. Celem ekspertyzy nie była analiza koncepcji zabezpieczenia wodochronnego (dlatego nie analizowano przyczyn takiego podejścia do kwestii zabezpieczeń fundamentów), lecz określenie przyczyn destrukcji i opracowanie technologii naprawy.

Umiejscowienie wtórnej izolacji iniekcyjnej w ścianie z izolacją zewnętrzną na poziomie podłogi należy uznać za poprawne. Należy jednak tak zaplanować kąt nachylenia i poziom nawiertów, aby mogła ona być szczelnie połączona z jednej strony z izolacją pionową (poziom dolnej krawędzi wtórnej izolacji pionowej względem początku lub końca nawiertu – istotne jest tu zatem, z której strony wykonywane są otwory, z zewnątrz czy od wewnątrz), a z drugiej z izolacją podłogi (ponownie kwestia wzajemnego zakładu wywiniętej na ścianę izolacji podłogi i przepony iniekcyjnej) – RYS. 9.

Absurdalne jest natomiast przy zaprojektowanej izolacji wannowej wykonywanie przepony przy ławie fundamentowej. Nie będzie ona miała żadnego wpływu na skuteczność wykonanych prac – wilgoć z gruntu będzie wnikała w mur powyżej tego odcinka przepony. Poprawne jest natomiast zaprojektowanie iniekcji na poziomie porównywalnym ze stropem nad piwnicą. Ten odcinek musi być wykonany, jednak także w tym przypadku należało bardzo precyzyjnie określić poziom jego wykonania i kąt nachylenia. Także z uwzględnieniem kierunku wykonywania nawiertów, od wewnątrz czy od zewnątrz. Jest to także związane z koniecznością zabezpieczenia strefy cokołowej, aby nie doszło do wnikania wilgoci w mur nad przeponą poziomą. Nie wykonano żadnych iniekcji w ścianach wewnętrznych ani nie odcięto iniekcyjnie ścian przyległych do przegrody z izolacją wannową. Udostępniona dokumentacja zawierała tylko dwa detale i to błędne, a sytuację komplikowała dodatkowo obecność sklepień (o tym w dalszej części).

Nie bez przyczyny bezwzględnym wymogiem jest takie uszczegółowienie dokumentacji, aby realizacja robót zapewniała wymaganą trwałość eksploatacyjną. Projektant powinien na podstawie wcześniej przeprowadzonej diagnostyki zdecydować o wyborze środka iniekcyjnego, a także na podstawie informacji o porowatości i wytrzymałości cegieł postanowić o sposobie wykonania aplikacji. Projekt powinien zawierać dokładne informacje o sposobie wykonania iniekcji, określać przebieg, liczbę rzędów, średnice i rozstaw otworów, jak również podawać wielkość ciśnienia iniekcyjnego. Na rzutach i przekrojach powinien być określony przebieg poziomych i pionowych (!!!) blokad hydrofobowych, a projekt wykonawczy zawierać winien taki stopień uszczegółowienia, aby z rysunków można było odczytać informacje o wszelkich robotach towarzyszących pracom izolacyjnym. Istotne jest tutaj pokazanie wszelkich newralgicznych przejść izolacji pionowej w poziomą oraz wszystkich wynikających z tego uszczelnień dodatkowych. Jeżeli dokumentacja techniczna takich informacji nie zawiera, muszą one być uzupełnione przed rozpoczęciem robót.

Wykonanie izolacji wannowej to nie tylko fizyczne nałożenie powłoki wodochronnej. Izolacja wewnętrzna wymaga ponadto odpowiedniego skonstruowania uszczelnienia na stykach ścian zewnętrznych z wewnętrznymi i z podłogą. W przypadku tego typu zabezpieczenia przekrój ściany cały czas pozostaje wilgotny, a powłoka wodochronna jest odrywana od podłoża. Przyległe przegrody muszą być odcięte, np. iniekcyjnie.

Z kolei ściany wewnętrzne narażone są na podciąganie kapilarne od strony gruntu. Zatem przepona pozioma przy podłodze musi być połączona z iniekcyjnym odcięciem od ściany z izolacją wannową.

Sytuacji nie ułatwia budynek przyległy. Z jednej strony izolacja wannowa ściany zewnętrznej, z drugiej ściana wspólna z sąsiadem (tu akurat iniekcyjne odcięcie jest łatwe do wykonania, należy tylko skorelować jego poziom z warstwami podłogi także po przeciwnej stronie ściany – czyli w budynku nieremontowanym), a do tego niebezpieczeństwo zawilgocenia ściany zewnętrznej od strony budynku sąsiedniego (detal typu 4 z RYS. 8). Problemy sprawia także brama wjazdowa – ściany pod bramą w gruncie, jeżeli nie będą izolowane od zewnątrz, wymagają izolacji wannowej i jej połączenia z innymi rodzajami izolacji (detal typu 3 i detal typu 9 z RYS. 8).

Omówmy zatem szczegółowo poszczególne detale oznaczone cyframi i literami na RYS. 8. Detale oznaczone cyframi związane są ze wzajemnym układem izolacji pionowych i poziomych samych ścian, natomiast oznaczone literami wynikają z konieczności zapewnienia ciągłości z izolacją podłogi.

Detal typu 1 (numeracja zgodnie z RYS. 8) jest w zasadzie typowy. Izolacja wannowa zawsze wymaga odcięcia przyległych do niej ścian wewnętrznych. W przypadku iniekcyjnego odcięcia dochodzącej ściany zachodzi konieczność połączenia przepony poziomej w ścianie zewnętrznej (pod stropem z pionowym odcięciem iniekcyjnym).

Typowym detalem jest również detal typu 2, nie są tu wymagane żadne nietypowe zabiegi. Należy jednak w szczegółach zaplanować rozmieszczenie nawiertów przepony pod stropem, z uwzględnieniem jednak kierunku nawiertów, od wewnątrz czy od zewnątrz.

Zupełnie inaczej wygląda sytuacja z detalem typu 3. To styk ściany pod przejazdem bramowym ze ścianą zewnętrzną z izolacją wannową. Tu trzeba podjąć decyzję, czy ściany pod przejazdem będą odkopywane, czy na tym odcinku także będzie wykonywana izolacja wannowa od strony pomieszczenia.

W tym pierwszym przypadku niezbędne będzie wykonanie pionowego odcięcia iniekcyjnego ściany pod przejazdem bramowym, a izolacja wannowa musi być wywinięta na ścianę pod przejazdem poza linię nawiertów.

Alternatywnie konieczne będzie wykonanie iniekcji strukturalnej w narożniku (na całej wysokości ściany) pozwalającej na połączenie izolacji wannowej z izolacją zewnętrzną oraz połączenie przepon poziomych (pod stropem w ścianie zewnętrznej w poziomie posadowienia dla ściany pod przejazdem). Oczywiście izolacja wannowa oraz izolacja ­zewnętrzna musi być szczelnie połączona z iniekcją strukturalną.

Problematyczny może być także detal typu 4 – styk ściany z izolacją wannową ze ścianą wspólną z budynkiem sąsiednim. Tu konieczne jest wykonanie pionowego odcięcia iniekcyjnego ściany wspólnej z budynkiem łączącego przeponę w poziomie stropu (ściana z izolacją wannową) oraz przeponę w poziomie posadowienia ściany wspólnej z sąsiadem.

Alternatywnie można wykonać iniekcję strukturalną w narożniku (na całej wysokości ściany) pozwalającej na połączenie izolacji wannowej z przeponą poziomą ściany wspólnej. Decyzja, który wariant będzie wykonywany, musi być podjęta na etapie analizy dokumentacji projektowej oraz po bezpośrednich oględzinach ścian fundamentowych. To nie jest tak, że obojętnie który wariant wybierzemy. Obecność rys i spękań w murze, pustek, niekiedy kanałów wentylacyjnych czy dymowych może jeżeli nie uniemożliwić, to znacznie utrudnić poprawne wykonanie prac. Proszę pamiętać, że mamy tu do czynienia ze starą substancją.

Izolacja strukturalna wymaga wykonania siatki, a nie linii otworów. Ściana, szczególnie stara i zniszczona, nie jest w środku jednorodna. Niewypełnione fugi, mikrorysy czy nawet większe pęknięcia można znaleźć w każdym niemal murze. Zdarzają się także sytuacje, że wierzchnie, licowe strony wymurowano z cegieł dobrej jakości, natomiast środek muru stanowi swoisty „śmietnik”. Iniekcja w takiej sytuacji wymaga podjęcia pewnych środków zapobiegawczych, a w skrajnych sytuacjach może być wręcz niemożliwa. Podobnie w przypadku pustek w murze (FOT. 9–10). „Odkrycie” tego faktu podczas wykonywania prac może być niemiłą niespodzianką dla wykonawcy. Niedopuszczalne jest także wnikanie wody powyżej przepony z warstw posadzki budynku sąsiedniego (niepoddawanego pracom renowacyjnym), należy więc tam ustalić układ i poziom warstw podłogi.

Detal typu 6 również wymaga uciąglenia (wykonanie pionowego odcięcia iniekcyjnego) przepony poziomej ściany wspólnej z sąsiadem i ściany z izolacją zewnętrzną.

Alternatywnym rozwiązaniem będzie wykonanie iniekcji strukturalnej w narożniku (na całej wysokości ściany) pozwalającej na zabezpieczenie przegród przed wnikaniem wilgoci z przegród niezaizolowanych (ściana sąsiedniego budynku).

Nie da się postawić znaku równości pomiędzy detalem typu 4 a detalem typu 6. Oczywiście zasady wykonywania robót będą takie same (brak możliwości wnikania wilgoci), ale samo wykonstruowanie detalu już zupełnie inne. Dla detalu typu 4 mamy do czynienia z izolacją wannową, detal typu 6 to typowa wtórna izolacja zewnętrzna.

Detal typu 9 dotyczy także izolacji w obszarze przejazdu, ale ściana zewnętrzna jest zaizolowana od zewnątrz. I tu pojawia się podobny problem do tego, który występuje przy detalu typu 3. Punktem wyjścia jest koncepcja uszczelnienia piwnic. Proszę zwrócić uwagę, że w ten odcinek ściany wilgoć jest w stanie bez problemu wejść przy nieciągłości lub braku izolacji ścian pod przejazdem.

Niestety nie da się podać uniwersalnego rozwiązania tych detali. Są to wszystko rozwiązania indywidualne, wymuszające łączenie ze sobą różnych metod wykonywania wtórnych powłok wodochronnych i blokad hydrofobowych. Takie detale muszą zostać opracowane przed rozpoczęciem robót, należy wykonać warsztatowe rysunki (zalecane w takim przypadku jest nawet odręczne wykonanie szkiców 3D pokazujących wzajemny układ izolacji powłokowych i iniekcyjnych.

Bardzo istotne jest zachowanie wzajemnych minimalnych zakładów pozwalających na uzyskanie szczelności połączeń. Sytuacji nie ułatwia zmiana kierunków blokad hydrofobowych (z kierunku poziomego na pionowy i odwrotnie) oraz narożniki. Szczególna staranność w tym obszarze wynika z zasady działania przepon poziomych.

Celem przepony poziomej jest wytworzenie w przegrodzie bariery przerywającej podciąganie kapilarne, a także uzyskanie, w dalszym czasie, w strefie muru nad przeponą, obszaru o normalnej wilgotności. Preparaty do iniekcji mogą wypełniać zarówno rysy oraz pustki, jak i pory oraz kapilary. Do tego dochodzi sposób zachowania się wilgoci, a także preparatów iniekcyjnych – inny w porach, inny w kapilarach. Istotna jest wielkość porów, jak również stopień ich wypełnienia wilgocią, oraz sposób, w jaki preparat iniekcyjny przerywa podciąganie kapilarne.

Pory kapilarne charakteryzują się swobodną penetracją przez wilgoć kapilarną. Przez mikropory możliwy jest ruch wilgoci pod postacią pary wodnej, natomiast wypełnienie tego typu porów jest mocno utrudnione. W przypadku porów powietrznych – ich wypełnienie jest możliwe tylko pod ciśnieniem. Dlatego też struktura porowatości (rozkład objętości porów w zależności od ich średnicy) ma zasadniczy wpływ na wybór metody i materiału do iniekcji, drugim istotnym parametrem jest ich łączna objętość.

Iniekcja jest skuteczna jedynie przy kapilarnym podciąganiu wilgoci i jeżeli mamy do czynienia z innymi źródłami zawilgoceń (opady, woda z roztopów, higroskopijny pobór wilgoci, woda nienapierająca, woda pod ciśnieniem), należy stosować dodatkowe środki zaradczo-flankujące.

Wtłoczony w przegrodę materiał tworzy zhydrofobizowane przestrzenie, podobne do okręgów. Tworzą one szczelną przegrodę niepozwalającą wilgoci przedostać się ponad zhydrofobizowaną strefę. Jednocześnie okręgi te obrazują głębokość penetracji struktury muru preparatem iniekcyjnym. Głębokość penetracji zależeć będzie m.in. od stopnia zawilgocenia muru, jego chłonności czy spoistości. Z drugiej strony głębokość penetracji determinuje rodzaj materiału, z którego wykonany jest mur.

Inaczej zachowują się np. stare, ręcznie lepione cegły o otwartej kapilarnie strukturze czy też bloki z piaskowca. Producenci materiałów do iniekcji podają w kartach technicznych maksymalny rozstaw osiowy otworów wynikający właśnie z głębokości penetracji preparatu w mur. Dlatego też decyzja o wyborze metody iniekcji i rodzaju iniektu musi być poprzedzona wstępnymi badaniami. Jeżeli nie wykonano ich na etapie przygotowywania dokumentacji projektowej (co jest rzadkością), należy je wykonać przed rozpoczęciem prac.

Z powyższych powodów przy opracowywaniu projektu wykonywania przepony poziomej należy brać pod uwagę tzw. czynniki niepewności (ryzyka), które należy uwzględnić i zminimalizować już na etapie projektu renowacji, a przed rozpoczęciem prac na reprezentatywnym odcinku muru należy wykonać iniekcje próbne pozwalające na oszacowanie czasu trwania iniekcji i określenie rzeczywistego zużycia preparatu iniekcyjnego (czynność ta może być pominięta w przypadku stosowania kremów iniekcyjnych, jednak nie zawsze mogą one być stosowane).

A co mamy w rzeczywistości w analizowanym przypadku? Mur o grubości 90–110 cm.

Bezwzględnym wymogiem jest zachowanie równoległości nawiertów. Czy jest to możliwe dla tak grubego muru? Czy dla każdego obszaru fundamentów jest wystarczająco miejsca, aby wykonać tak głębokie nawierty? Co w narożnikach i miejscach krzyżowania się ścian (problem ten dotyczy praktycznie każdego detalu od 1 do 10).

RYS. 10 pokazuje skutki niewielkiej tylko nierównoległości w wykonaniu odwiertów, czego rezultatem jest nieciągłość przepony. Wykonanie jednostronnej przepony w tak grubych murach wymaga od wykonawcy stosowania specjalnych lawet i innych przyrządów, aby zachowany był zarówno kąt nachylenia otworów do poziomu, jak i ich równoległość (FOT. 11).

Nie należy też w takich sytuacjach wiercić otworów w maksymalnie dopuszczalnym rozstawie. Na RYS. 11–14 przedstawiono przykłady sporządzania przepony w narożach budynków oraz w miejscach krzyżowania się ścian. To sytuacje związane z każdym z omawianych detali. Proszę zwrócić uwagę, że układ nawiertów musi być taki, żeby w żadnym przypadku osiowa odległość między otworami (w każdym miejscu) nie była większa niż 12,5 cm (ten odstęp przyjmuje się w typowych sytuacjach za maksymalny dla przepony poziomej). Oznacza to, że dla każdego narożnika i każdego miejsca krzyżowania się ścian należy wykonać warsztatowe rysunki zawierające przynajmniej osiowy odstęp pomiędzy początkiem nawiertów, głębokość nawiertu oraz kąt, zarówno w pionie, jak i poziomie. Wykonawca musi dysponować stosownymi szablonami pozwalającymi na zachowanie zadanych wartości (FOT. 11).

Literatura

 1. WTA Merkblatt 4-5-99 „Beurteilung von Mauerwerk. Mauerwerkdiagnostik”.
 2. WTA Merkblatt 5-20-09 „Gelinjektion”.
 3. WTA Merkblatt 4-6-14 „Nachträgliches Abdichten erdberührter Bauteile”.
 4. WTA Merkblatt 4-10-15 „Injektionsverfahren mit zertifizierten Injektionsstoffen gegen kapillaren Feuchtetransport”.
 5. WTA Merkblatt 4-11-16 „Messung des Wassergehalts bzw. der Feuchte bei mineralischen Baustoffen”.
 6. WTA Merkblatt 4-9-19 „Nachträgliches Abdichten und Instandsetzen von Gebäude-und Bauteilsockeln”.
 7. T. Dettmering, H. Kollmann, „Putze in Bausanierung und Denlmalpflege”, DIN Deutsches Institut für Normung, 2012.
 8. R. Graefe, „Kellersanierung. Ratgeber für die Praxis. Schaden erkennen, bewerten, sanieren”, Rudolf Mueller Verlag 2014.
 9. C. Magott, M. Rokiel, K. Styrczula, „Przepony strukturalne i kurtynowe – zagadnienia praktyczne. Monografia nr 8 Ochrona budynków przed wilgocią i korozją biologiczną”, PSMB, Wrocław 2012.
10. M. Rokiel, „Renowacje obiektów budowlanych. Projektowanie i warunki techniczne wykonania i odbioru robót” wyd. II, Grupa MEDIUM, Warszawa 2019.
11. M. Rokiel, „Hydroizolacje w budownictwie”, wyd. III, Grupa MEDIUM, Warszawa 2019.