Projekt normy prEN 17237 w europejskiej ankiecie CEN

Co bardzo ważne, uzyskał on wstępną pozytywną ocenę ze strony konsultantów Komisji Europejskiej opiniujących projekty norm zharmonizowanych, o co niełatwo, bo normy zharmonizowane jako dokumenty o charakterze formalnoprawnym podlegają szczególnym rygorom.

Od 13 stycznia 2022 r. trwa europejska ankieta, podczas której wszyscy zainteresowani mogą wyrazić swoje stanowisko i zgłosić uwagi poprzez krajowe komitety normalizacyjne. Następnie autorzy CEN/TC88/WG18 odniosą się do nich, wprowadzając stosowne korekty w projekcie i finalna wersja zostanie poddana głosowaniu.

Warto przyjrzeć się temu projektowi normy i zobaczyć, czy i ewentualnie jakie zmiany w badaniach i ocenie ETICS może przynieść w stosunku do dotychczas stosowanych zasad.

Najważniejsze, że pod względem merytorycznym, tj. metod badawczych, przygotowania próbek, ocen wyników badań, zawartość projektu normy pokrywa się z zawartością techniczną Wytycznych EOTA (ETAG 004 „External Thermal Insulation Composite Systems with renderings” – z 2000 r., ostatnia wersja z 2013 r., przekształcony w EAD 040083-00-0404 i wydany w styczniu 2019 r.) stosowanych w Europie przez ostatnie dwudziestolecie.

Jest to zgodne z decyzją Komisji Europejskiej, przekazującą do CEN Mandat na opracowanie zharmonizowanej normy na znane zestawy ETICS i pozostawiającej w gestii EOTA jedynie ocenę zestawów innowacyjnych, odbiegających od standardowych. Dlatego podczas prac normalizacyjnych w CEN niezbędne było jedynie pewne doprecyzowanie i ujednoznacznienie ocen, bez pozostawiania otwartych zapisów, podatnych na interpretacje poszczególnych jednostek EOTA, dotychczas dokonujących oceny i wydających Europejskie Aprobaty (ETA) lub Europejskie Dokumenty Oceny (EOT). Uwzględniono przy tym wieloletnie doświadczenia i wyniki uzyskane podczas badań dziesiątek systemów metodami opisanymi w ETAG 004 w wielu różnych krajowych jednostkach EOTA.

Jednak opracowanie normy na ETICS, która miałaby szansę na akceptację jako norma zharmonizowana z CPR, okazało się czasochłonne i trudne z powodów natury formalnej. To one spowodowały konieczność zasadniczej zmiany formy zapisów, w tym np. wprowadzenia szeregu kodów oznaczenia wyników badania poszczególnych charakterystyk zasadniczych i właściwości użytkowych zestawu, a w razie potrzeby – jego komponentów. Wynika to z faktu, że norma zharmonizowana jest dokumentem prawnym, aktem wykonawczym do CPR, którego istotą jest zapewnienie swobodnego obrotu wyrobami budowlanymi pomiędzy krajami Unii.

Norma zharmonizowana nie może wprowadzać żadnych barier w swobodnym obrocie wyrobem (zestawem), które nie wynikają wprost z CPR. Postanowienia normy nie mogą wykraczać poza CPR, a zwłaszcza naruszać autonomii krajów w zakresie określania wymagań dla budownictwa, w tym np. ustanawiania limitów dla właściwości użytkowych wyrobów wymaganych dla określonych zastosowań. Również wyrób wprowadzony do obrotu w jednym kraju, z Deklaracją Właściwości Użytkowych (DWU/Dop) na podstawie normy zharmonizowanej, nie może być w innym kraju poddany żadnym dodatkowym badaniom i ocenie w zakresie charakterystyk zasadniczych.

Uwaga! Prawo do obrotu wyrobem nie jest równoznaczne z prawem do jego zastosowania; to drugie podlega wymaganiom krajowym.

Dlatego zharmonizowana specyfikacja techniczna z jednej strony musi stwarzać możliwość zadeklarowania wszystkich właściwości użytkowych, objętych wymaganiami w dowolnym kraju Unii, a jednocześnie pozostawić producentom całkowitą swobodę co do wyboru zakresu deklaracji, czyli ile i których charakterystyk spośród wszystkich ujętych w normie zawiera DWU/Dop. Tylko wtedy w każdym kraju członkowskim można sprawdzić na podstawie DWU/DoP, czy wyrób spełnia krajowe wymagania, a producent nie ma narzuconych wymagań wykraczających ponad CPR.

Te wynikające z istoty prawa zasady mają poważne konsekwencje dla zawartości, a zwłaszcza formy normy zharmonizowanej.

Zakres normy

Zharmonizowana norma na zestawy ETIC nie może zawierać:

• żadnych warunków i wymagań, związanych z zastosowaniem zestawów ETIC, np. wskazówek wykonawczych,
• żadnych limitów, klas lub innych warunków, które dyskwalifikowałyby wyrób poddany ocenie zgodnie z tą normą;
  jedynymi wyjątkami są limity dotyczące zakresu zastosowania normy i ograniczenie go do zestawów, mieszczących się w pewnym jednoznacznie zdefiniowanym zakresie „zestawów znanych i sprawdzonych” oraz limity i progi już istniejące wcześniej, np. w ETAG 004; wprowadzenie jakiegokolwiek nowego limitu byłoby możliwe wyłącznie poprzez Akt Delegowany, zgodnie z zasadami prawodawstwa Unii (zaangażowane wszystkie kraje, kilkuletnia procedura, wymagana większość),
• sformułowań wartościujących wyrób, np. że „należy zbadać najgorszy przypadek”; w zamian może się jednak posługiwać pojęciem „zakresu bezpośredniego zastosowania wyników” badania określonego zestawu.
  Tym samym producent, wybierając konkretny zestaw do badań, może świadomie podjąć decyzję, dla jakiej grupy innych zestawów uzyskany wynik również będzie ważny;

A ponadto nie może:

• przesądzać o możliwości wykorzystania zestawu ETIC w konstrukcji, czyli innymi słowy, nawet bardzo słabe właściwości użytkowe lub wąski zakres deklaracji nie mogą dyskwalifikować wyrobu jako przedmiotu obrotu. To podobnie jak opcja NPD (właściwości nieokreślone) w samym CPR oznacza jedynie, że pewne właściwości wyrobu nie zostały ocenione i nie są deklarowane. Kraje mają jednak prawo stosować dowolne wyroby na swoim obszarze, np. do określonych celów, a każdy producent może taki wyrób oferować.
• powtarzać zapisów CPR, w tym pojęć, definicji, tym bardziej ich zmieniać. Zharmonizowana specyfikacja techniczna musi ograniczać się wyłącznie do informacji niezbędnych do oceny zestawu ETIC, sporządzenia DWU/Dop i oznakowania zestawu znakiem CE, wg jednolitego schematu i wyrażonego tym samym językiem technicznym we wszystkich krajach Unii.

Zharmonizowana norma europejska na zestawy ETIC musi zawierać:

• ściśle sprecyzowany zakres,
• listę wszystkich charakterystyk zasadniczych, jakie zostały wskazane w Mandacie dla CEN na jej opracowanie,
• sposób ich deklarowania,
• metody badań i oceny poszczególnych charakterystyk, właściwości użytkowe odnoszące się bezpośrednio do procedury oceny właściwości użytkowych zestawu (AoP), a także zasady oceny stałości właściwości użytkowych (AVCP).
  Można tu szeroko korzystać z powołań normatywnych do istniejących metodycznych norm europejskich, ale w przypadku ich braku, opis metody badawczej musi się znaleźć w normie zharmonizowanej, tak by wszystkie niezbędne w ocenie procedury były dostępne w domenie publicznej w formie uznanych powszechnie norm.

Powinna się przy tym posługiwać językiem spójnym z CPR, jego definicjami, określeniami, rozwiązaniami etc.

Aktualny projekt spełnia kryteria w zakresie „czego nie może” i „co musi”, co potwierdziła wstępna ocena konsultantów ds. specyfikacji, zharmonizowanych z CPR.

Struktura projektu normy jest następująca:

1. Zakres normy
2. Powołania normatywne
3. Terminy i definicje
4. Charakterystyki

4.1 Reakcja na ogień
4.2 Nasiąkliwość
4.3 Wodoszczelność
4.4 Odporność na uderzenia
4.5 Paroprzepuszczalność
4.6 Przyczepność międzywarstwowa
4.7 Wytrzymałość zamocowania mechanicznego
4.8 Izolacyjność akustyczna
4.9 Opór cieplny

5. Metody badania, oceny i przygotowania próbek do badań

5.1–5.10 kolejne podpunkty odnoszą się do odpowiednich charakterystyk (pkt 4.1–4.9)

6. Ocena i weryfikacja stałości właściwości użytkowych – AVCP

- Załącznik A (normatywny) – Parametry odnoszące się do podstawowych składników i metod mocowania zestawów ETIC z metodami ich weryfikacji i kryteriami akceptacji
- Załącznik B (normatywny) – Obliczenie wartości PCSETIC kit (wzór i przykład)
- Załącznik C (normatywny) – Obciążenie charakterystyczne i sztywność charakterystyczna talerzyka łącznika w zestawie ETIC
- Załącznik D (normatywny) – Punktowe przewodzenie ciepła przez zamocowania mechaniczne w zestawie ETIC
- Załącznik E (normatywny) – Plan badań i tabele zgodności
- Załącznik F (normatywny) – Tabele rozkładu cząstek
- Załącznik G (normatywny) – Obliczania odporności na odrywanie
- Załącznik H (normatywny) – Porównanie wyników fabrycznej kontroli produkcji z wartościami referencyjnymi
- Załącznik ZA (informacyjny). Powiązanie normy z CPR

Wyjaśnienie niektórych punktów normy

Znaczenie i funkcja poszczególnych punktów normy:

• Pkt 1 „Zakres normy”, łącznie z „Załącznikiem A” – służą do ścisłego zdefiniowania zestawów, które można oceniać za pomocą tej normy. Jeśli zestaw odpowiada opisowi w punkcie 1, a właściwości jego składników mieszczą się w limitach z Załącznika A, to może być oceniany wg normy. Jeśli nie, pozostaje ścieżka EOTA.
• Pkt 4 i 5 „Charakterystyki” i „Metody badania, oceny i przygotowania próbek do badań” – bardzo ściśle ze sobą powiązane, przedstawiają sposób deklarowania poszczególnych charakterystyk (pkt. 4) i metody badania i zasady oceny (pkt 5).

Uwaga! Odnoszące się do wszystkich charakterystyk, bardzo istotne informacje o zasadach określania, raportowania i zakresie zastosowania wyników badań znajdują się w punkcie 5.1 „Postanowienia ogólne”.

• Pkt 6 „Ocena i weryfikacja stałości właściwości użytkowych (AVCP)” – w odróżnieniu od ETAG i EAD, norma ma zawierać bardziej szczegółowe i jednolite dla wszystkich producentów postanowienia dotyczące ZKP, których przestrzeganie pozwala na potwierdzenie stałości właściwości użytkowych zestawu. Istotne jest to, że biorąc pod uwagę złożoność i koszty badań całego zestawu, projekt wprowadza możliwość badań kontrolnych na trzy równoważne sposoby, pozostawiając wybór jednego z nich producentowi zestawów ETIC (kits), w dodatku dla każdej charakterystyki oddzielnie. Możliwości są następujące:

– za pomocą badań bezpośrednich całych zestawów,
– poprzez badania pośrednie, np. komponentów, po indywidualnym udokumentowaniu korelacji z wynikami badań bezpośrednich zestawu,
– poprzez ustanowione badania pośrednie, np. wykorzystując zapisy normy o zasadach bezpośredniego zastosowania wyników badań („DIAP rules” – direct aplication rules), które zostały wprowadzone na podstawie dotychczasowych wieloletnich doświadczeń w stosowaniu i badaniu ETICS.
Sprowadza się to do badania poszczególnych komponentów zestawu poddanego ocenie jako całość i potwierdzenie, że ich właściwości są takie, jak właściwości składników użytych w procesie oceny.
W tym celu ZKP musi udokumentować, że wyniki wszystkich właściwości użytkowych składników, wymagane dla konkretnych charakterystyk zestawu spełniają jednocześnie dwa kryteria:

♦ stabilności produkcji – przez potwierdzenie, że wartości tej właściwości użytkowej mieszczą się w określonym przedziale, i jednocześnie

♦ zgodności uzyskanego wyniku z tzw. wartością referencyjną, czyli wartością, jaka została udokumentowana podczas oceny całego zestawu.

• Załączniki od A–H – są normatywne, ponieważ stanowią szczegółowe uzupełnienie poszczególnych istotnych punktów normy: 1, 4, 5 i 6, np. doprecyzowują zakres normy i zasady ZKP poprzez określenie limitów dla komponentów, a także podają procedury badań lub przykłady obliczeń pewnych właściwości użytkowych w przypadku, gdy brak możliwości powołań normatywnych.
• Załącznik ZA.1 – jako jedyny spośród załączników ma charakter informacyjny, bo nie wprowadza żadnych postanowień, a jedynie pokazuje szczegóły powiązania normy z przepisami prawa (CPR).
  Bardzo duże praktyczne znaczenie dla wszystkich korzystających z normy ma Tabela ZA.1, bo dla każdej charakterystyki zasadniczej wskazuje konkretne punkty w normie, które należy wykorzystać przy badaniu, ocenie i deklarowaniu właściwości.

Przy okazji warto odnieść się w tym artykule do pewnych generalnych uwag, zgłoszonych do tego projektu normy podczas VII Międzynarodowej Konferencji ETICS 9–10 września 2021 r., jeszcze przed szerszym upowszechnieniem jego całej treści. Dotyczyły one:

1. obszerności dokumentu – rzeczywiście norma jest obszerna, liczy 176 stron, ale znacznie ważniejsze jest to, że uporządkowana struktura i przejrzysty układ umożliwiają łatwe posługiwanie się nią na takich samych zasadach, jak każdą inną instrukcją, czyli wyłącznie w potrzebnym zakresie, bez potrzeby studiowania całości. Ponadto, po odjęciu załączników, zastępujących w istocie kilka norm metodycznych, norma nie jest bardziej obszerna niż ETAG i EAD;
2. uwzględnienia w projekcie normy, zestawów ETIC z izolacjami innymi niż EPS i MW, wskazanymi w pierwotnym Mandacie Komisji na normę – na tym etapie nie wiadomo, czy w zharmonizowanej normie ostatecznie wszystkie izolacje pozostaną, ta decyzja należy do kompetencji Komisji, a nie CEN; nieoficjalne stanowisko Komisji w tej sprawie wskazywało na to, że powinny znaleźć się wszystkie izolacje, bo doświadczenia w różnych krajach z aprobatami wg ETAG 004 na ETICS z izolacjami innymi niż EPS i MW są wystarczające. Niezależnie od tego, jaka będzie ostateczna decyzja Komisji w tej sprawie, zachowanie bądź usunięcie pewnych izolacji z tej normy w niczym nie wpłynie na jej pozostałą zawartość;
3. wpisania systemu „1” dla AVCP dla wszystkich charakterystyk, zbyt wymagającego i kosztowniejszego niż aktualny – interpretacja niejednoznacznych w tym zakresie zapisów Mandatu należy, podobnie jak w poprzedniej sprawie, do Komisji Europejskiej, a nie do CEN, bo nie wchodzi w zakres normalizacji. Decyzję Komisja podejmie najprawdopodobniej już po ankiecie.
Najbardziej prawdopodobne są dwie interpretacje:
- system „1” – tylko w odniesieniu do reakcji na ogień a system „3” – dla innych charakterystyk, jak dla innych wyrobów izolacji cieplnej
lub
- system „1” – dla wszystkich charakterystyk, jeśli ETICS zostaną uznane za wyroby o szczególnym znaczeniu dla trwałego zapewnienia efektywności energetycznej.
Żadna z możliwych interpretacji nie ma wpływu na treść normy, a jedynie na zakres obowiązkowego udziału strony trzeciej w AVCP;
4. niedostatecznego uwzględnienia aspektu nośności systemów – zagadnienia nośności i metod oceny zamocowań klejowych i mechanicznych były w WG 18 wielokrotnie dyskutowane i projekt uwzględnia wszystkie zgłaszane w tym zakresie propozycje, które mieszczą się w dotychczasowej powszechnie stosowanej praktyce badań i ocen standardowych ETICS na podstawie ETAG i EAD.
Znalazło to również swoje odzwierciedlenie w ograniczeniu zakresu normy poprzez określenie limitu ciężaru i grubości izolacji na objęte nią zestawy.
Decyzją WG 18, dalej idące wnioski zostały odłożone do pierwszej rewizji normy, gdy doświadczenia, dalej idące w wymaganiach, będą na tyle powszechne, że będą mogły stać się podstawą do uwzględnienia w normalizacji.

Podsumowanie

Projekt prEN 17237 „External Thermal Insulation Composite kits. Specification” ma realne szanse stać się normą zharmonizowaną. Jeżeli norma wejdzie w życie, producenci standardowych ETICS, stanowiących wg ekspertów EAE ca 80% aktualnie sprzedawanych systemów w Europie, uzyskają większy wpływ na zakres i proces oceny swoich zestawów; niezbędnej do wystawienia DWU i oznakowania CE, dających możliwość ich oferowania na wybranych przez siebie rynkach krajowych w UE.

Producent stanie się gospodarzem i decydentem w zakresie oceny swojego zestawu, ponieważ to on zdecyduje, ile i które charakterystyki oceni i zadeklaruje, oczywiście biorąc przy tym pod uwagę swoje plany biznesowe i wymagania w krajach jego zainteresowania.

Procedura oceny wg normy będzie bardziej przewidywalna, w porównaniu do dotychczasowej indywidualnej oceny w różnych jednostkach EOTA.

Jeden dokument odniesienia na wyroby – norma, w miejsce wielu indywidualnych aprobat i dokumentów oceny technicznej – ułatwi komunikację ze wszystkimi uczestnikami rynku: projektantami, wykonawcami, inwestorami, konsumentami, instytucjami oceniającymi i nadzorującymi rynek wyrobów budowlanych.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!