Dokumentacja techniczna prac renowacyjnych – przykłady realizacji

*****
W niniejszym artykule autorzy przedstawiają charakterystykę analizy dokumentacji technicznej prac renowacyjnych pod kątem przykładów poszczególnych realizacji.

Analysis of technical documentation of renovation work. Part 3. Examples of implementation

In this article, the authors presents the characteristics of the analysis of technical documentation of renovation work in terms of examples of individual implementations.
*****

Zatrzymajmy się chwilę przy iniekcji i iniektowanych przegrodach. Do omówienia pozostaje jeszcze stan przegród.

Kiedy należy wykonać ocenę przegrody pod kątem możliwości wykonania iniekcji? Odpowiedź wydaje się oczywista: na etapie przygotowywania dokumentacji technicznej. W praktyce różnie to wygląda.

Ze względu na technologie wykonywania iniekcji trzeba zwrócić uwagę na:

• rodzaj materiału użytego do wykonania przegrody,
• geometrię,
• jednorodność,
• pęknięcia,
• zarysowania (szerokość i długość rys oraz ich układ),
• wielowarstwowość muru,
• wytrzymałość,
• stateczność,
• rodzaj preparatu iniekcyjnego.

FOT. 1–3 pokazują przykłady ścian, w których wykonanie iniekcji jest jeżeli nie niemożliwe, to technicznie bardzo trudne. Szkoda tylko, że takiego wniosku nie wyciągnięto na etapie przygotowywania dokumentacji technicznej. Dopiero wykonawca zauważył problem.

Dlaczego jednak tak ważne jest określenie rodzaju preparatu iniekcyjnego?

W praktyce stosuje się preparaty ciekłe na bazie krzemianów (jednoskładnikowe) oraz mikroemulsje silikonowe (tzw. preparaty SMK), które rozcieńcza się wodą w proporcji od 1:10 do 1:15. Przy czym stopień rozcieńczenia zależy od wilgotności ściany (konkretnie stopnia przesiąknięcia wilgocią przegrody).

Stosując mikroemulsje silikonowe bezpośrednio przed wykonaniem prac, należy oznaczyć zawilgocenie iniektowanych przegród, aby dobrać odpowiednie rozcieńczenie. Z kolei kremy iniekcyjne wymagają intensywnego transportu kapilarnego wilgoci, dlatego ich stosowanie do odcięć pionowych wymaga dodatkowej analizy.

Jakie mogą być inne konsekwencje błędów w doborze preparatu iniekcyjnego, doskonale obrazuje poniższa sytuacja.

Prace wykonywane były w zabytkowym, XIX-wiecznym kościółku o konstrukcji murowej, z cegły pełnej i bloków z kamieni naturalnych. Z typowych robót renowacyjnych projekt przewidywał odtworzenie izolacji poziomej metodą iniekcji chemicznej, odtworzenie izolacji pionowej oraz wykonanie tynków renowacyjnych wewnątrz kościoła oraz naprawę ceglanej elewacji (czyszczenie, naprawa spoin i cegieł, naprawa tynków zewnętrznych, hydrofobizacja).

W dalszym etapie miała być wykonywana naprawa więźby i pokrycia dachowego oraz inne typowe prace konserwatorskie. Obmiar prac iniekcyjnych przewidywał wykonanie łącznie 141 m.b. iniekcji, przy czym ponad 85% stanowiły ściany o grubości 90–110 cm. Łącznie powierzchnia rzutu poziomego iniektowanych ścian wynosiła 143 m².

Kalkulację kosztorysową wykonano w oparciu o KNR-y, przy czym popełniono jeden zasadniczy błąd. Proszę zwrócić uwagę na zużycie preparatu do iniekcji. W zależności od stanu i rodzaju konstrukcji murowej może on się różnić. Zużycie gotowych do zastosowania preparatów na bazie krzemianów oscyluje wokół 15–16 kg/m² rzutu poziomego ściany (przy obecnej cenie rzędu 15 zł za kg lub dm³ – gęstość jest bardzo zbliżona do 1 kg/dm³), natomiast zużycie mikroemulsji silikonowych (mieszanych na budowie z czystą wodą) waha się od 1,5 do 2 kg/m² rzutu poziomego ściany, jednakże przy obecnej cenie rzędu 250 zł/dm³ – w chwili wykonywania wspomnianych robót ceny iniektów były niższe (odpowiednio ok. 12 zł oraz ok. 180 zł za kg lub litr). Są to tzw. zużycia przeciętne, czyli występujące najczęściej (dla ścian z wtrąceniami z kamieni nienasiąkliwych zużycie może być znacznie mniejsze, z kolei bardzo porowate kamienie mogą wchłonąć więcej preparatu niż to wynika z wytycznych producenta zastosowanego iniektu).

W omawianym przypadku przyjęto zużycie dla preparatu na bazie mikroemulsji silikonowej, a cenę jak dla preparatu jednoskładnikowego. Uwzględniając tylko zakres robót związany z iniekcją, przy poprawnym przyjęciu ceny i uwzględnieniu innych, już znacznie mniejszych braków w pierwotnym kosztorysie (brak skalkulowania zaprawy wypełniającej otwory, brak wstępnej iniekcji – w kosztorysie „poprawkowym” założono wstępną iniekcję na 5% długości ściany) koszt robót zwiększył się o 7,3 raza (!!!) – z 15 581,35 zł na 113 566,76 zł (wartość wg cen na czas wykonywania robót).

Wiercenia próbne wykonane przez wykonawcę wykazały, że rzeczywiste zużycie wynosiło od 17,5 do prawie 20 kg/m² rzutu poziomego muru, mamy więc do czynienia ze znacznym wzrostem zużycia (o ok. 20%). Dodatkowo wiercenia te wykazały obecność spękań i pustek w strukturze muru (miejscami był to tzw. mur żebraczy), spowodowało to dodatkowo konieczność wykonania iniekcji wstępnej (dodatkowo ok. 400 kg zaprawy do zasklepiania spoin) oraz na 1/4 długości ścian iniekcji dwustronnej, co skutkowało kolejnym zwiększeniem zużycia iniektu w stosunku do ilości wyliczonej w kosztorysie.

Ostatecznie zużyto ok. 4300 kg iniektu, czyli o 1100 kg więcej, niż przewidywał wspomniany kosztorys. Jest to przypadek skrajny, tym niemniej dobrze obrazuje problemy, które mogą się pojawić w trakcie realizacji robót przy braku elementarnej analizy dokumentacji technicznej.

Wróćmy do detali od A do D (RYS. 1). Są one związane ze sposobem wykonania izolacji podłogi i jej połączeniem z izolacją wannową lub przeponą poziomą (w rzeczywistości muszą one być rozpatrywane także w odniesieniu do geometrii nawiertów, jednak w celu większej przejrzystości zostaną one omówione osobno).

Wymóg pokazania w dokumentacji projektowej przebiegu, liczby rzędów, średnicy i rozstawu otworów iniekcyjnych wynika wprost z koncepcji prac renowacyjnych i konieczności zapewnienia ciągłości hydroizolacji (zwłaszcza połączenia poziomych i pionowych blokad hydrofobowych oraz uciąglenia izolacji powłokowych z izolacjami iniekcyjnymi. Co jednak musi sprawdzić wykonawca?

Zacznijmy od detalu A z RYS. 1. Mamy tu dość szczególną sytuację, tj. ścianę wspólną z sąsiednim budynkiem, który nie jest poddany renowacji. Układ warstw podłogi w budynku remontowanym zwykle jest znany (choć nie musi być to regułą (!!!)). Najczęściej z tego powodu, że cała podłoga wykonywana jest od początku. To pozwala na precyzyjne określenie poziomu nawiertów iniekcyjnych w ścinanie w odniesieniu do poziomu izolacji podłogi i na określenie, do jakiego poziomu należy wspomnianą izolację wywinąć na ścianę.

To oczywiście zadanie wykonawcy, dokumentacja techniczna musi jednakże określać minimalną (a w niektórych sytuacjach maksymalną) wielkość wspomnianego zakładu. Nie jest to jednak jedyna niezbędna do wykonania czynność. Proszę zwrócić uwagę, że z drugiej strony mamy również pomieszczenie, tyle że nieremontowane. A poziom nawiertów jest determinowany także przez poziom podłogi w sąsiednim pomieszczeniu. Tyle tylko, że dla iniekcji jednostronnej miarodajny jest poziom końca nawiertów – tak więc należy bezwzględnie dokonać wizji lokalnej i określić przynajmniej wzajemne poziomy podłogi po obu stronach ściany. Może się także okazać, że niezbędna będzie odkrywka.

Jakie mogą być skutki zaniedbań w tym zakresie, pokazuje FOT. 4. Proszę popatrzeć na ścianę zaznaczoną strzałkami na RYS. 2. To ściana wspólna z sąsiednim budynkiem (dokumentacja projektowa zupełnie pomijała obecność przyległego budynku, a wykonawca wykonał iniekcję nie tylko w sposób oderwany od wzajemnych poziomów podłóg, ale i wręcz w przypadkowym miejscu (FOT. 5)).

Teraz przeanalizujmy detal B z RYS. 1. Tutaj sytuacja jest „prosta”. Po obu stronach mamy identyczne warstwy podłogi oraz ten sam ich poziom. Co to oznacza?

Jeżeli iniekcja jest wykonywana dwustronnie, to pomijając przesunięcie nawiertów, można powiedzieć, że układ jest symetryczny. Jeżeli jednak iniekcja wykonywana jest z jednej strony, to przy ścianie gr. 4 cegieł (taka jak w analizowanym miejscu) i kącie nachylenia 10°, daje to ok. 17 cm różnicy poziomów pomiędzy początkiem a końcem nawiertu. To nie jest wysokość, którą można zignorować przy planowaniu przebiegów nawiertów i wykonywaniu robót. To jednocześnie pokazuje, jakie problemy może generować iniekcja, zwłaszcza grawitacyjna. Nawet dla iniekcji dwustronnej (bo jednostronnej grawitacyjnej w tak grubych murach nie wolno wykonywać przy kącie nachylenia 30° (minimalnym dopuszczalnym), różnica pomiędzy poziomem a końcem nawiertu wynosi 34 cm. Jeżeli do tego dodamy konieczność zaplanowania i wykonania w narożnikach nawiertów zgodnie z RYS. 3–6, to wymóg przeprowadzenia opisanej powyżej analizy jest bezdyskusyjny.

Oczywiście możliwy jest także poziomy układ nawiertów, łączenie ze sobą iniekcji jednostronnej i dwustronnej, wykonywanie dodatkowego rzędu nawiertów, aby zminimalizować czynniki ryzyka (nieciągłości przepony). I takie działania należy bezwzględnie podejmować.

„Typowy” jest także detal typu C z RYS. 1. Tu wymagane jest szczelne połączenie z przeponą poziomą z jednej strony zewnętrznej izolacji pionowej, a z drugiej – izolacji podłogi. Należy pamiętać, że izolacja powłokowa musi schodzić od zewnątrz minimum 15 cm poniżej poziomu nawiertów (początku lub końca, zależy z której strony wykonujemy iniekcję). Z kolei od wewnątrz izolacja podłogi wywinięta na przegrodę musi być wykonana do poziomu 15–20 cm powyżej osi nawiertów, znowu początku lub końca, zależy z której strony wykonujemy iniekcję.

Z zupełnie inną sytuacją mamy do czynienia w przypadku detalu typu D z RYS. 1. Miejsce wykonania przepony poziomej zależy zarówno od wysokości pomieszczenia, jak i poziomu gruntu. W zasadzie można tu mówić o dwóch przypadkach, pierwszym, gdy przepona jest wykonana tuż pod stropem, i drugim, gdy powyżej przepony znajduje się jeszcze spora wysokość ściany.

Co powodują takie różnice? Blokada iniekcyjna jest wykonywana zawsze na poziomie porównywalnym z poziomem terenu. Ściana powyżej musi być zabezpieczona przed wnikaniem wody w strefę powyżej nawiertów. Zatem albo poziom nawiertów jest przynajmniej kilkanaście centymetrów powyżej poziomu terenu, albo niezbędne jest wykonanie uszczelnienia strefy cokołowej przy gruncie.

Sama ściana jest w przekroju mokra, nie ma więc sensu izolacji cokołu wprowadzać specjalnie w grunt. To łatwiejszy etap robót. Od wewnątrz natomiast konieczne jest wykonanie izolacji wannowej do poziomu 15–20 cm powyżej poziomu osi nawiertów od strony wewnętrznej.

Ta odległość jest bardzo istotna. Ściana poniżej przepony poziomej jest mokra. Takie jest założenie tej metody. Natomiast powyżej przepony przy prawidłowym zaprojektowaniu i wykonaniu prac ściana zacznie wysychać. Dla izolacji wannowej ze szlamu nie jest niebezpieczna wilgotna ściana, niebezpieczne są procesy wysychania ściany powyżej przepony. Może to doprowadzić do odspojenia się szlamu powyżej poziomej blokady hydrofobowej. Ideę działania przepony pokazano na RYS. 7.

Skoro odległość pomiędzy osiami nawiertów nie może przekraczać 12,5 cm, to promień penetracji iniektu będzie wynosić 7–8 cm. Zakładając pewną nierównomierność rozchodzenia się iniektu (mur nie jest w końcu materiałem homogenicznym), wspomniane 15–20 cm jest odległością niezbędną dla zapewnienia ciągłości wtórnych izolacji.

Z jednej strony mamy zatem do czynienia z koniecznością zapewnienia szczelnego połączenia powłokowej izolacji wannowej z przeponą, z drugiej strony zbyt duży zakład może być wręcz szkodliwy. Mokra ściana zwykle jest zasolona, przy wysychaniu krystalizujące sole mogą doprowadzić do odspojenia się szlamu od podłoża, a w skrajnym wypadku mogą pojawiać się wykwity solne.

Abstrahując od destrukcyjnego działania soli na przegrodę i „efektów estetycznych”, paradoksalnie, pojawienie się wykwitów solnych powyżej przepony w takiej sytuacji świadczy o jej skuteczności. Jednocześnie świadczy też o bardzo poważnym błędzie polegającym na braku zastosowania tzw. środków flankujących (szczegóły w dalszych częściach cyklu).

Wróćmy jeszcze do przepony poziomej, tym razem dla iniekcji dwustronnej. Geometrię nawiertów pokazano na RYS. 8. To zdecydowanie zalecany sposób wykonania nawiertów, niestety nielubiany przez wykonawców typu „będzie pan zadowolony”. RYS. 8 pokazuje dwie bardzo istotne rzeczy, które zwykle umykają uwadze. Nie chodzi tu o inwestorów, ale o kierowników budowy czy inspektorów nadzoru, czyli osoby pełniące samodzielne funkcje techniczne w budownictwie i mogące wymusić na wykonawcy odpowiednie wykonanie prac.

Proszę zwrócić uwagę na miejsce krzyżowania się nawiertów i to, że są one przesunięte o ok. połowę rozstawu. Takie wykonanie wymaga bardzo wysokiej kultury technicznej i dlatego „jest nielubiane”.

Często wykonuje się nawierty w taki sposób, aby w przekroju pionowym pomiędzy końcami otworów było 2–5 cm odstępu. Argument jest jeden: nie ma niebezpieczeństwa trafienia w istniejący nawiert. Jakie jest ryzyko przy stosowaniu tego wariantu?

Nie zawsze przy iniekcji dwustronnej nawierty są wykonywane z każdej strony na tę samą głębokość czy pod tym samym kątem. Jest to uwarunkowane właśnie wzajemnym poziomem podłóg po obu stronach. Nie zawsze jest on taki sam i wbrew pozorom takie sytuacje spotyka się nie tak rzadko. Poza tym iniekcję dwustronną wykonuje się w murach grubych (powyżej 60 cm grubości zalecane, a dla murów o grubości powyżej metra w zasadzie niezbędne). Wspomniany zakład 1/3 grubości ściany jest swoistym buforem bezpieczeństwa podczas realizacji. Jeżeli wykonawca w takiej sytuacji wykonuje nawierty „z ręki”, efekt może być taki jak na FOT. 6–7.

Problemy stwarzają zawsze sklepienia. Nie chodzi tu o stropy nad kondygnacjami nadziemnymi, ale o piwnice ze sklepieniami kolebkowymi lub krzyżowo-żebrowymi.

Proszę popatrzeć na RYS. 9. Jeżeli wykona się przeponę poziomą nad ławami fundamentowymi (np. na poziomie podłogi na gruncie) oraz wtórną izolację pionową od zewnątrz, to i tak, ze względu na budowę sklepienia i sposób jego oparcia na ścianie, nadal będzie trwać kapilarny transport wilgoci ze ściany w sklepienie. Konieczna jest druga przepona wzdłuż pachwiny sklepienia (patrz także RYS. 10–11).

W zależności od docelowej funkcji, układu konstrukcyjnego oraz sposobu użytkowania izolacja może być wykonana także na sklepieniu. Także w przypadku sklepień znajdujących się pod powierzchnią terenu, z pomieszczeniami izolowanymi wannowo, konieczne jest iniekcyjne odcięcie sklepienia od przegrody na poziomie porównywalnym z nasadą sklepienia. Wysoki poziom zawilgocenia masowego w przekroju przegrody przekłada się na zawilgocenie strukturalne zasypek – ta druga z przepon ma za zadanie zabezpieczyć łuk sklepienia przed dalszą degradacją pod wpływem zawilgoceń. Jeżeli nie wykonamy tego typu prac, woda nadal będzie miała możliwość wnikania w sklepienie oraz zasypkę.

W zależności od docelowej funkcji, układu konstrukcyjnego oraz sposobu użytkowania izolacja może być wykonana także na sklepieniu. W przypadku budynków częściowo podpiwniczonych, w których pacha sklepienia znajduje się na ścianie oddzielającej piwnicę od gruntu, konieczne jest wykonanie dwóch przepon iniekcyjnych: pierwszej – na ścianie oddzielającej część podpiwniczoną od niepodpiwniczonej, drugiej – na sklepieniu wzdłuż pachy. Problem ten bywa niestety notorycznie pomijany na etapie dokumentacji projektowej, czego skutki pokazują FOT. 8–9.

Popatrzmy na kolejny przykład.

Zacznijmy od sytuacji pokazanej na RYS. 12–13. Mamy do czynienia z budynkiem w zabudowie szeregowej, prace renowacyjne obejmowały tylko jeden segment. Budynek częściowo podpiwniczony, schody prowadzące do piwnicy (na RYS. 12 zaznaczone „1”) przy ścianie z sąsiadem. Dodatkowym utrudnieniem jest różny poziom posadzki części podpiwniczonej (­pomieszczenia „2”, „3” i  „4” są na tym samym poziomie, pomieszczenie „5” jest niżej). Prosty budynek na rzucie prostokąta, ale poprawne wykonanie prac renowacyjnych technicznie trudne.

Na początek analiza części podpiwniczonej. Tu sytuacja jest klarowna. Ścianę fundamentową zewnętrzną od strony ogrodu należy zabezpieczyć zgodnie z koncepcją pokazaną na RYS. 14.

Przepona pozioma musi być wykonana nad ławą i szczelnie połączona z izolacją posadzki na gruncie oraz izolacją pionową od zewnątrz. Wspólna ściana z sąsiadem (bez schodów) też wydaje się łatwa do uszczelnienia. Izolacja musi być wykonana nad ławą, na poziomie identycznym co wykonywana w ścianie zewnętrznej.

Ale zastanówmy się nad stykiem ściany zewnętrznej z wewnętrzną. Wykonanie izolacji, która nawet zachodzi na ścianę budynku sąsiedniego, nie zabezpieczy ściany. Przepona pozioma zablokuje podciąganie kapilarne z dołu, natomiast woda nadal będzie wnikać w przegrodę przez ścianę zewnętrzną. W takiej sytuacji konieczne jest dodatkowe pionowe iniekcyjne odcięcie ściany wewnętrznej od ściany zewnętrznej. Sposobów wykonania jest kilka. Wszystko zależy od geometrii narożnika (grubości ścian) oraz ewentualnej możliwości wejścia na posesję sąsiedniego budynku – dlatego detal ten należy opracować indywidualnie.

Różny poziom posadzki wymaga zmiany poziomu wykonanej przepony poziomej w zewnętrznej ścianie fundamentowej. Oznacza to, że odcinki te muszą być połączone pionowym odcinkiem.

Jeżeli chodzi o ścianę pomiędzy częścią podpiwniczoną a niepodpiwniczoną, to wariant najlepszy z technicznego punktu widzenia jest nieakceptowany ze względu na użytkowanie budynku. Wykonanie izolacji od strony gruntu wymagałoby zerwania części podłogi w pomieszczeniu i odkopania ściany. Co można zatem zrobić?

Przepona nad ławą fundamentową jest nieuzasadniona technicznie, należy ją wykonać pod stropem nad piwnicą, a na powierzchni ściany wykonać izolację wannową, pamiętając jednocześnie o pionowym odcięciu iniekcyjnym wspólnej ściany. Alternatywą może być iniekcja strukturalna w przegrodę. Ze względu na cenę zwykle wykonuje się iniekcję w strefę ściany przy powierzchni, pod stropem jednak należy wykonać przeponę na pełną grubość ściany. Następną opcją jest iniekcja kurtynowa w grunt. Decyzję, który wariant wybrać, należy podjąć na etapie przygotowywania dokumentacji projektowej, a jeżeli tego nie zrobiono, przed rozpoczęciem robót, podczas analizy dokumentacji.

Każdy z tych wariantów wymaga jednak odcięcia dopływu wilgoci do ściany przyległej, będącej ścianą wspólną z budynkiem sąsiednim. Przy izolacji wannowej może to być pionowe odcięcie iniekcyjne czy wykonanie w strefie narożnikowej iniekcji strukturalnej.

Sposobu uszczelnienia detalu A z RYS. 14 niestety nie da się podać w oderwaniu od przyjętej koncepcji prac, typu stropu nad piwnicą, układu warstw podłogi na gruncie oraz materiału do jej hydroizolacji. Ten detal należy opracować indywidualnie.

Problemem mogą być także schody. Tu znów można wyróżnić kilka wariantów: schody przyległe do ściany zewnętrznej lub wewnętrznej, wtórna izolacja pionowa od zewnątrz lub wannowa, iniekcja kurtynowa itp. W opisywanym przypadku schody były przyległe do ściany wewnętrznej, a nawierty wykonano powyżej stopni (FOT. główne). Czym to skutkuje? Ciągłym wnikaniem wilgoci w ścianę z poziomu ławy fundamentowej.

Iniekcję należało wykonać nad ławą fundamentową, wówczas zablokowana zostałaby możliwość wnikania wilgoci znajdującej się w ścianie w schody. Dodatkowo FOT. główne pokazuje inny błąd: niezależnie od tego, czy iniekcja wykonywana jest poziomo, pionowo czy po linii ukośnej, muszą być zachowane odległości pomiędzy nawiertami (stopnie na FOT. główne mają po 20–25 cm).

Gdy iniekcja wykonywana jest nad stopniami, konieczne jest bardzo staranne zaplanowanie przebiegu nawiertów. Analizy wymaga także ściana zewnętrzna części niepodpiwniczonej (RYS. 15).

Obecność gruntu powoduje stałe narażenie na kapilarny pobór wilgoci ściany fundamentowej (2) i płyty podłogi na gruncie (3), jednoznaczne umiejscowienie wtórnych hydroizolacji (6) i (7) musi być poprzedzone analizą poziomów płyty podłogi i warstwy użytkowej posadzki. Wykonanie przepony poziomej (6) zbyt wysoko może skutkować zawilgoceniem pasa ściany przyległego do posadzki, zbyt niskie może powodować penetrację wilgoci z płyty posadzki w ścianę.

Popatrzmy jeszcze na kilka sytuacji, dla których taka analiza jest niezbędna.

Na RYS. 16 pokazano typową sytuację związaną z pracami renowacyjno-remontowymi. Przedstawia on fragment ściany zewnętrznej budynku w tej części niepodpiwniczonego.

W projekcie podano następujący układ warstw pionowych w gruncie:

• istniejąca ściana z cegły pełnej,
• preparat gruntujący,
• 2×papa polimerowo-asfaltowa,
• płyty z polistyrenu ekstrudowanego gr. 10 cm,
• folia z polipropylenową włókniną filtrującą

oraz poziomych (posadzka na gruncie):

• posadzka (płytki, panele),
• wylewka cementowa gr. 5 cm zbrojona siatką,
• folia polietylenowa gr. min. 0,2 mm,
• termoizolacja – polistyren ekspandowany klasy EPS-100,
• hydroizolacja – 2×papa polimerowo-asfaltowa.

Układ hydroizolacji wtórnych powinien zabezpieczać przed wnikaniem wilgoci w przegrody. Potencjalną drogę wnikania wody pokazano strzałkami na RYS. 16, dlatego niezbędne jest wykonanie dodatkowych zabiegów polegających na połączeniu izolacji poziomej podłogi z zewnętrzną izolacją pionową.

Otóż w pierwszym etapie robót należało odkopać ścianę zewnętrzną od strony posadzki do poziomu gruntu na zewnątrz i wykonać przeponę poziomą na wysokości poziomu otaczającego terenu oraz wykonać izolację pionową wewnętrznej części ściany łączącą przeponę poziomą z izolacją posadzki. Schemat poprawnego układu izolacji pokazano na RYS. 17. Pozostaje jednak problem wykonania detali. Bez komentarza nie można pozostawić także proponowanego rozwiązania technologiczno-materiałowego.

Konieczne jest zaplanowanie kolejności wykonywanych prac. Ściana powyżej przekroju gruntu ma być ocieplona. Aby zachować funkcjonalność ocieplenia, ściana przed rozpoczęciem prac powinna być sucha. Wykonywanie docieplenia przy możliwym kapilarnym podciąganiu wilgoci jest niezgodne z zasadami sztuki budowlanej. Dlatego przegrodę należy osuszyć do poziomu 4–5% wilgotności masowej (maksymalne zawilgocenie w przekroju ściany), ale to jest możliwe po odtworzeniu hydroizolacji. Stąd wymóg wykonania przepony na poziomie otaczającego terenu i zablokowanie możliwości zawilgocenia od wewnątrz, od strony gruntu pod posadzką.

Bezwzględnym wymogiem jest szczelne połączenie izolacji podposadzkowej ze ścianą, dlatego lepszym rozwiązaniem byłoby zastosowanie na izolację posadzki materiałów bezspoinowych: szlamu, masy hybrydowej lub pod warunkiem posiadania stosownych atestów higienicznych mas KMB, ewentualnie samoprzylepnych membran bitumicznych (te ostatnie można łatwo połączyć z materiałami bezspoinowymi, natomiast pap termozgrzewalnych nie można zgrzać do hydroizolacji ze szlamu czy masy KMB, wymagałoby to zupełnie innej kolejności wykonania, co komplikuje technologię).

Także w strefie cokołowej łatwiejsze do wykonania byłoby połączenie bezspoinowej wtórnej izolacji pionowej z przeponą poziomą. Dlatego detalu tego nie da się rozwiązać w „typowy sposób”, musi on być dostosowany do konkretnego rodzaju materiału wodochronnego.

Literatura

 1. WTA Merkblatt 4-6-14 „Nachträgliches Abdichten erdberührter Bauteile”.
 2. WTA Merkblatt 4-9-19 „Nachträgliches Abdichten und Instandsetzen von Gebäude-und Bauteilsockeln”.
 3. WTA Merkblatt 4-10-15 „Injektionsverfahren mit zertifizierten Injektionsstoffen gegen kapillaren Feuchtetransport”.
 4. WTA Merkblatt 5-20-09 „Gelinjektion”.
 5. WTA Merkblatt 4-5-99 „Beurteilung von Mauerwerk. Mauerwerkdiagnostik”.
 6. WTA Merkblatt 4-11-16 „Messung des Wassergehalts bzw. der Feuchte bei mineralischen Baustoffen”.
 7. T. Dettmering, H. Kollmann, „Putze in Bausanierung und Denlmalpflege”, DIN Deutsches Institut für Normung, 2012.
 8. R. Graefe, „Kellersanierung. Ratgeber für die Praxis. Schaden erkennen, bewerten, sanieren”, Rudolf Mueller Verlag 2014.
 9. F. Frössel, „Osuszanie murów i renowacja piwnic”, Polcen 2007.
10. C. Magott, M. Rokiel, K. Styrczula, „Przepony strukturalne i kurtynowe – zagadnienia praktyczne”, monografia nr 8 „Ochrona budynków przed wilgocią i korozją biologiczną”, PSMB, Wrocław 2012.
11. C. Magott, „Odtwarzanie izolacji poziomej i pionowej podczas renowacji obiektów zabytkowych”, Konferencja „IZOLACJE” „Rola izolacji w nowoczesnym projektowaniu i architekturze”, 2013.
12. C. Magott, M. Rokiel, „Ochrona budynków przed wilgocią, korozją biologiczną i ogniem”, XIII Sympozjum PSMB „Ochrona obiektów budowlanych przed wilgocią, korozją biologiczną i ogniem”, Darłowo 2015, Monografia nr 11, Tom XIII, PSMB, Wrocław 2015.
13. M. Rokiel, „Renowacje obiektów budowlanych. Projektowanie i warunki techniczne wykonania i odbioru robót”, wyd. II, Grupa MEDIUM, Warszawa 2019.
14. M. Rokiel, „Hydroizolacje w budownictwie”, wyd. III, Grupa MEDIUM, Warszawa 2019.
15. J. Karyś (red.), „Ochrona przed wilgocią i korozją biologiczną w budownictwie”, Grupa MEDIUM, Warszawa 2014.
16. W. Korzeniewski, R. Korzeniewski, „Warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Komentarz”, Polcen, 2021.
17. Materiały własne autorów.