Ustawa o samorządach zawodowych architektów oraz inżynierów budownictwa

Geneza aktu prawnego

Potrzeba jego zaistnienia sięga lat międzywojennych. Środowiska zawodów budowlanych II Rzeczypospolitej uznały za konieczność opracowanie ustawy powołującej krajowy samorząd zawodowy i regulującej jego działalność. Pierwotnie miały to być dwie odrębne izby: dla architektów oraz dla inżynierów budowlanych. Ówczesna Rada Związku Stowarzyszeń Architektów Polskich (ZSAP) opracowała projekt ustawy „Prawo o Izbie Budowlanej”, który 12 lipca 1933 r. przedłożono wraz z uzasadnieniem ministrowi spraw wewnętrznych. W art. 6 tego aktu prawnego znalazło się następujące sformułowanie: „Izba Budowlana zrzesza osoby posiadające w myśl istniejącego prawa budowlanego uprawnienia do sporządzania projektów i kierowania robotami budowlanemi i z uprawnień tych korzystające” (pisownia oryginalna). Niestety Sejm RP nie zdążył przed wybuchem wojny tej ustawy uchwalić [1].

W realiach lat PRL samorządność jako forma działania organizacji nie funkcjonowała, jej namiastkę stanowiły stowarzyszenia naukowo-techniczne funkcjonujące w ramach Naczelnej Organizacji Technicznej.

Sprawa samorządu zawodowego inżynierów budownictwa powróciła dopiero w 1992 r. To wtedy podjęto prace przygotowania projektu ustawy o izbie architektoniczno-budowlanej, a zwieńczeniem ich stała się ustawa z dnia 15 grudnia 2000 r. o samorządach zawodowych architektów, inżynierów budownictwa oraz urbanistów (DzU nr 5, poz. 42 z dnia 24 stycznia 2001 r.). Odtąd zaistniały trzy samorządy zawodowe, z których współcześnie dwa funkcjonują, a jeden został rozwiązany. Jednostki organizacyjne samorządów zawodowych tworzą (art. 9 ust. 1):

• Izba Architektów Rzeczpospolitej Polskiej (IARP) – zrzeszająca środowiska związane z wykonywaniem zawodu architekta, które polega na współtworzeniu kultury w procesach projektowania architektonicznego obiektów budowlanych, ich przestrzennego otoczenia, ich realizacji, a także nadzorze w tworzonych inwestycjach i edukacji architektonicznej (art. 2 ust. 1), w szczególności posiadają uprawnienia budowlane w specjalnościach: architektonicznej (art. 5 ust. 1 pkt 1), architektonicznej do projektowania bez ograniczeń lub w zakresie odpowiadającym zakresowi tej specjalności uzyskane przed 7 lipca 1994 r. (czyli przed wejściem w życie ustawy Prawo budowlane – DzU nr 89, poz. 414 z 7 lipca 1994 r.) (art. 5 ust. 1 pkt 2) oraz są obywatelami państw członkowskich posiadającymi odpowiednią decyzję o uznaniu kwalifikacji zawodowych (art. 5 ust 1. pkt 3),
• Polska Izba Inżynierów Budownictwa (PIIB) – skupiająca profesje inżynierów budownictwa uczestniczących w działaniach dotyczących projektowania obiektów budowlanych, ich realizacji, nadzoru w procesach ich powstawania, eksploatacji, a także edukacji budowlanej (art. 2 ust. 2), w szczególności posiadają uprawnienia budowlane w specjalnościach:
  –  architektonicznej,
  –  konstrukcyjno-budowlanej,
  –  inżynieryjnej (mostowej, drogowej, kolejowej w zakresie kolejowych obiektów budowlanych i sterowania ruchem kolejowym, hydrotechnicznej i wyburzeniowej),
  –  instalacyjnej w zakresie sieci, instalacji i urządzeń (telekomunikacyjnych, cieplnych, wentylacyjnych, gazowych, wodociągowych i kanalizacyjnych),
  –  elektrycznych i elektroenergetycznych (art. 5 ust. 2 pkt 1).

Powyższe uprawnienia dotyczą także osób mających nabyte specjalności uzyskane przed 7 lipca 1994 r. (art. 5 ust. 2 pkt 3) oraz obywateli państw członkowskich posiadających stosowną decyzję o uznaniu kwalifikacji zawodowych (art. 5 ust 2. pkt 4).
Siedzibą obu Krajowych Izb jest miasto stołeczne Warszawa (art. 10 ust. 1). W terenie funkcjonują podporządkowane im okręgowe izby architektów i okręgowe izby inżynierów budownictwa (art. 9 ust. 1 pkt 2).

• Zadania rozwiązanej Krajowej Izby Urbanistów polegały na projektowaniu zagospodarowania przestrzeni w skali regionalnej i lokalnej zgodnie z wymaganiami ładu przestrzennego, ochrony wartości architektonicznych i krajobrazowych z wymaganiami ochrony środowiska, racjonalności struktur osadniczych, sieci infrastruktury, a także upowszechniania edukacji w tej dziedzinie. Na podstawie tzw. ustawy deregulacyjnej, czyli przepisów ustawy z dnia 9 maja 2014 r. o ułatwieniu dostępu do wykonywania niektórych zawodów regulowanych, ów samorząd zawodowy urbanistów został zniesiony. Reprezentanci z rozwiązanego samorządu działają w Stowarzyszeniu Polska Izba Urbanistów, które jednakowoż nie jest izbą w rozumieniu ustawy.

Ustawa nadaje prawo wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie wyłącznie osobom wpisanym na listę członków właściwej izby samorządu zawodowego (art. 6 ust. 1) i zobowiązuje ich do ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej za ewentualne szkody mogące wyniknąć w związku z wykonywaną pracą (art. 6 ust. 2).

Nowelizacje ustawy

Ustawa w trakcie obowiązywania była 21-krotnie nowelizowana. Najświeższe zmiany w przepisach aktualnej wersji jej tekstu jednolitego wniosła ustawa z dnia 7 lipca 2022 r. o zmianie ustawy Prawo budowlane oraz niektórych innych ustaw (DzU poz. 1557 z dnia 26 lipca 2022 r.), gdzie wprowadzono poprawkę w trybie przeprowadzania okręgowych zjazdów izby i postanowiono obniżyć wymagany dotąd próg liczby członków okręgowej izby przekraczających 200 osób do liczby powyżej 100, spośród których wybiera się delegatów z obwodów wyborczych (art. 15. ust. 3).

Dodano też nowy przepis w brzmieniu:
„Art. 49a. 1. Okręgowy sąd dyscyplinarny, Krajowy Sąd Dyscyplinarny, okręgowy rzecznik odpowiedzialności zawodowej oraz Krajowy Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej, w toku prowadzonych postępowań, o których mowa w art. 46 pkt 1 i 2, mogą zwrócić się z wnioskiem do organu administracji architektoniczno-budowlanej lub organu nadzoru budowlanego o udostępnienie kopii projektu budowlanego, o którym mowa w art. 34 ustawy – Prawo budowlane, będącego w posiadaniu tych organów, jeżeli udostępnienie to ma związek z prowadzonym postępowaniem.
2. Organy, o których mowa w ust. 1, przekazują kopię projektu budowlanego nie później niż w terminie 30 dni od dnia doręczenia wniosku o jej udostępnienie”.

Zadania samorządów zawodowych

Ustawa określa organizację i zadania samorządów zawodowych architektów oraz inżynierów budownictwa, a także prawa i obowiązki członków tych samorządów (art. 1). Są to:

•  sprawowanie nadzoru nad należytym i sumiennym wykonywaniem zawodu przez członków izb (art. 8 pkt 1),
• reprezentowanie i ochrona interesów zawodowych swoich członków (art. 8 pkt 2),
• ustalanie zasad etyki zawodowej i nadzór nad jej przestrzeganiem (art. 8 pkt 3);
• nadawanie i pozbawianie uprawnień budowlanych w specjalnościach, o których mowa w art. 5 ust. 2 pkt 1, oraz nadawanie i pozbawianie tytułu rzeczoznawcy budowlanego (art. 8 pkt 4),
• współdziałanie z organami administracji rządowej i organami samorządu terytorialnego oraz z innymi samorządami zawodowymi i stowarzyszeniami zawodowymi (art. 8 pkt 6),
• współdziałanie w doskonaleniu kwalifikacji zawodowych architektów lub inżynierów budownictwa (art. 8 pkt 8),
• zarządzanie majątkiem i działalnością gospodarczą samorządu zawodowego (art. 8 pkt 9),
• prowadzenie postępowań w zakresie odpowiedzialności zawodowej i dyscyplinarnej członków samorządów zawodowych (art. 8 pkt 10),
• opiniowanie projektów aktów normatywnych dotyczących architektury lub budownictwa (art. 8 pkt 11),
• organizowanie i prowadzenie instytucji samopomocowych oraz innych form pomocy materialnej członkom samorządów zawodowych (art. 8 pkt 12),
• prowadzenie list członków samorządów zawodowych (art. 8 pkt 13),
• realizacja zadań statutowych (art. 8 pkt 14).

Przywołane powyżej wyliczenie nie ma charakteru wyczerpującego, na co wskazuje użycie przez ustawo-dawcę zwrotu „w szczególności”. Oznacza to, że izby jako niezależne w wykonywaniu swoich zadań mogą podjąć jeszcze inne działania, które uznają za celowe.

Rzeczoznawcy budowlani

Rzeczoznawca budowlany jest osobą uprawnioną do sporządzania niezależnych i samodzielnych ekspertyz dotyczących konkretnych zagadnień budowlanych. Może wydawać fachowe opinie, przeprowadzać specjalistyczne pomiary, a także formułować wnioski i zalecenia, które często wykorzystywane są przez organy państwowe oraz są pomocne do rozstrzygania sporów między uczestnikami procesu budowlanego a klientami i firmami budowlanymi. Rzeczoznawca musi charakteryzować się kompetentną wiedzą i doświadczeniem w konkretnej specjalizacji budowlanej, która jest potwierdzana tytułem rzeczoznawcy budowlanego wydawanym przez organy samorządów zawodowych architektów oraz inżynierów budownictwa.

Do 2014 r. funkcja rzeczoznawcy budowlanego była traktowana jako pełnienie samodzielnej funkcji technicznej w budownictwie. Natomiast ustawa deregulacyjna, która weszła w życie w tamtym roku, ograniczyła nieco jego kompetencje, przenosząc zagadnienia związane z rzeczoznawstwem z ustawy Prawo budowlane na kompetencje organów samorządów zawodowych.

Ustawa reguluje funkcjonowanie instytucji „rzeczoznawcy budowlanego”. Art. 8b ust. 1 precyzuje warunki, na jakich nadawany jest ów tytuł, wymieniono w nim korzystanie z praw publicznych, specjalistyczne wyższe wykształcenie politechniczne potwierdzone tytułem zawodowym, uprawnienia budowlane bez ograniczeń, co najmniej 10 lat praktyki w zakresie objętym rzeczoznawstwem, znaczący potwierdzony dorobek zawodowy oraz przynależność do właściwej izby samorządu zawodowego.

Organy samorządów zawodowych prowadzą listy rzeczoznawców budowlanych zgodnie z wytycznymi zapisanymi w art. 8c ust. 1.

Krajowe izby

Tematykę Krajowych Izb regulują przepisy zawarte w rozdziale III (art. 27–38). Art. 27 uznaje je za najwyższe jednostki organizacyjne samorządów zawodowych. Ich organami są (art. 28 ust. 1):

• Krajowy Zjazd Izby, stanowiący najwyższy jej organ (art. 29 ust. 1), zwoływany przez Krajową Radę Izby (art. 29 ust. 5), która określa zasady ustalania liczby delegatów z okręgowych izb na Krajowy Zjazd Izby (art. 29 ust. 4),
• Krajowa Rada Izby (art. 32–34), której rolą jest kierowanie działalnością samorządu zawodowego między Krajowymi Zjazdami. Warto tu wymienić takie przedsięwzięcia jak:
  –  wykonawstwo uchwał Krajowego Zjazdu Izby,
  –  koordynacja i nadzór działalności okręgowych rad izb,
  –  reprezentowanie członków izby,
  –  działania na rzecz podnoszenia kwalifikacji zawodowych członków izb, między innymi zawieranie z uczelniami umów na studia we współpracy z organami nadającymi uprawnienie do wykonywania zawodu (art. 61 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (DzU z 2022 r., poz. 574, z późn. zm.)),
  –  opracowywanie projektów regulaminów wewnętrznych (w kwestiach wyborów do organów izby, postępowania kwalifikacyjnego w sprawach nadawania uprawnień budowlanych i tytułu rzeczoznawcy budowlanego),
  –  wydawanie decyzji w sprawie uprawnień budowlanych,
  –  wszelkie funkcje kontrolne względem działalności uchwał okręgowych rad izb,
  –  opiniowanie projektów aktów normatywnych dotyczących architektury lub budownictwa,
  –  sprawozdawczość z działalności,
  –  reprezentowanie samorządu zawodowego na zewnątrz wobec organów władzy publicznej, organizacji społecznych, zawodowych, samorządowych i innych,
  –  prowadzenie bieżących spraw Krajowej Izby,
• Krajowa Komisja Rewizyjna (art. 35 ust. 1 i 2) – do jej kompetencji należy:
  –  kontrola statutowa, finansowa i gospodarcza działalności Krajowej Izby,
  –  sprawozdawczość z działalności kontrolnej przedkładana Krajowemu Zjazdowi Izby,
  –  nadzór nad działalnością okręgowych komisji rewizyjnych,
  –  wnioskowanie o udzielanie absolutorium Krajowej Radzie Izby,
  –  możliwość uchylania uchwał okręgowych komisji rewizyjnych sprzecznych z prawem lub uchwałami i regulaminami wydanymi na podstawie ustawy,
• Krajowa Komisja Kwalifikacyjna (art. 36), której zadania dotyczą:
  –  prowadzenia postępowania odwoławczego i decyzyjnego w drugiej instancji w sprawach egzaminów dotyczących nadawania uprawnień budowlanych,
  –  opracowywania zestawów pytań egzaminacyjnych,
  –  przekazywania decyzji o nadaniu uprawnień budowlanych do okręgowych rad izby oraz do centralnego rejestru prowadzonego pod nadzorem Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego,
  –  prowadzenia rejestru osób, którym nadała uprawnienia budowlane,
  –  dokonywania okresowych analiz przeprowadzonych postępowań kwalifikacyjnych,
  –  opiniowania spraw z zakresu odpowiedzialności zawodowej członków okręgowej izby architektów i inżynierów budownictwa kierowanych do okręgowych sądów dyscyplinarnych,
  –  sprawozdawczości ze swojej działalności przekazywanej okręgowemu zjazdowi izby i Krajowej Komisji Kwalifikacyjnej,
• Krajowy Sąd Dyscyplinarny (art. 37), który orzeka w składzie trzyosobowym jako sąd pierwszej instancji i pięcioosobowym jako sąd odwoławczy w sprawach:
  –  odwołań od orzeczeń okręgowych sądów dyscyplinarnych,
  –  jako sąd pierwszej instancji spraw członków organów Krajowej Izby i okręgowych izb z zakresu odpowiedzialności dyscyplinarnej oraz z zakresu odpowiedzialności zawodowej członków izb architektów oraz inżynierów budownictwa,
  –  dokonuje, co najmniej raz do roku, analizy postępowań z zakresu odpowiedzialności zawodowej członków izb architektów oraz inżynierów budownictwa i dyscyplinarnej,
  –  składa Krajowemu Zjazdowi Izby coroczne sprawozdanie ze swojej działalności,
  –  sprawuje nadzór nad działalnością okręgowych sądów dyscyplinarnych,
  –  uchyla uchwały okręgowych sądów dyscyplinarnych sprzeczne z prawem lub uchwałami i regulaminami wydanymi na podstawie niniejszej ustawy,
• Krajowy Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej (art. 38), który:
  –  prowadzi postępowanie wyjaśniające oraz sprawuje funkcje oskarżyciela w sprawach z zakresu odpowiedzialności zawodowej członków izb architektów oraz inżynierów budownictwa i dyscyplinarnej członków organów Krajowej Izby,
  –  składa odwołania od orzeczeń Krajowego Sądu Dyscyplinarnego w sprawach, o których mowa w pkt 1, do właściwego sądu apelacyjnego w zakresie odpowiedzialności dyscyplinarnej lub skargę do sądu administracyjnego w zakresie odpowiedzialności zawodowej członków izb architektów oraz inżynierów budownictwa,
  –  sprawuje nadzór nad działalnością okręgowych rzeczników odpowiedzialności zawodowej,
  –  składa Krajowemu Zjazdowi Izby roczne i kadencyjne sprawozdanie ze swojej działalności.
  Kadencja wymienionych Krajowych Izb trwa 4 lata (art. 28 ust. 2).

Okręgowe izby

Funkcjonowanie okręgowych izb regulują przepisy zawarte w rozdziale II (art. 14–26). Ich kadencja trwa 4 lata (art. 14 ust. 2). Organami tych izb są (art. 14 ust. 1 pkt 1–6):

• Okręgowy zjazd izby, będący najwyższym organem okręgowej izby (art. 15 ust. 1), zwoływany przez okręgową radę izby, który zazwyczaj odbywa się jako sprawozdawczy co najmniej raz w roku, a jako zjazd sprawozdawczo-wyborczy co 4 lata (art. 16 ust. 1), a w szczególnych przypadkach jako nadzwyczajny zwoływany przez okręgową radę izby z własnej inicjatywy lub na wniosek Krajowej Izby, okręgowej komisji rewizyjnej albo co najmniej 1/3 ogólnej liczby członków okręgowej izby (art. 16 ust. 2). Tryb podejmowania uchwał reguluje art. 17.
  Do zadań tego organu należy (art. 18):
  –  ustalanie zasad gospodarki finansowej okręgowej izby oraz uchwalenie budżetu okręgowej izby;
  –  nadzór i pilotaż przy sprawozdawczości z działalności okręgowej rady izby, okręgowej komisji rewi-zyjnej, okręgowej komisji kwalifikacyjnej, okręgowego sądu dyscyplinarnego i okręgowego rzecznika odpowiedzialności zawodowej,
  –  udzielanie absolutorium okręgowej radzie izby,
  –  ustalanie liczby członków organów oraz szczegółowych zasad organizacji organów okręgowej izby i trybu ich działania,
  –  wybór przewodniczących i członków w strukturach organów okręgowych izb,
  –  nadzór przy przeprowadzeniu wyborów delegatów na Krajowy Zjazd Izby,
  –  odwoływanie członków organów izby przed upływem kadencji,
  –  podejmowanie uchwał w innych sprawach objętych zakresem działania izby,
• Okręgowa rada izby, która wykonuje zadania samorządu zawodowego na obszarze działania izby, w okresie między zjazdami, w szczególności wymienić należy (art. 19 i art. 19a):
  –  kierowanie działalnością okręgowej izby,
  –  wykonawstwo uchwał okręgowego zjazdu izby,
  –  dokonywanie podziału obszarów działania okręgowych izb na obwody wyborcze i ustalanie liczby delegatów na okręgowe zjazdy,
  –  sporządzanie sprawozdań z wykonania budżetu,
  –  prowadzenie sprawozdawczości ze swojej działalności przedkładanej okręgowemu zjazdowi izby oraz Krajowej Radzie Izby,
  –  wykonawstwo zadań zleconych przez Krajową Izbę,
  –  reprezentowanie samorządu zawodowego przed organami administracji rządowej, samorządu terytorialnego oraz właściwymi stowarzyszeniami zawodowymi,
  –  prowadzenie listy członków okręgowej izby,
  –  kierowanie do okręgowego sądu dyscyplinarnego wniosków o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego oraz pilotażu spraw z zakresu odpowiedzialności zawodowej,
  –  prowadzenie rejestru członków okręgowej izby ukaranych z tytułu odpowiedzialności dyscyplinarnej,
  –  podejmowania uchwał w sprawie wpisów na listę członków okręgowej izby oraz skreśleń z listy lub zawieszenia w prawach członka.
  Ponadto w myśl art. 19a okręgowa rada izby wydaje jej członkom zaświadczenia potwierdzające:
  –  ich członkostwo w izbie,
  –  posiadanie kwalifikacji zgodnych z wymaganiami wynikającymi z przepisów prawa Unii Europejskiej oraz że posiadany dyplom ukończenia studiów wyższych odpowiada dokumentom poświadczającym posiadanie kwalifikacji zawodowych architekta, wynikających z przepisów prawa Unii Europejskiej,
  –    posiadanie kwalifikacji do wykonywania zawodu inżyniera budownictwa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
  a także inne zaświadczenia wymagane przez właściwe organy państw członkowskich, zgodnie z przepisami prawa Unii Europejskiej,
• Okręgowa komisja rewizyjna (art. 23), która:
  –  kontroluje działalność statutową, finansową i gospodarczą okręgowej izby,
  –  składa sprawozdania okręgowemu zjazdowi izby i Krajowej Komisji Rewizyjnej,
  –  występuje z wnioskiem o udzielenie absolutorium okręgowej radzie izby.
• Okręgowa komisja kwalifikacyjna (art. 24), do której kompetencji należy:
  –  prowadzenie postępowań kwalifikacyjnych w sprawach nadawania uprawnień budowlanych,
  –  przeprowadzanie egzaminów w sprawach nadawania uprawnień budowlanych i wydawania decyzji o nadaniu tych uprawnień, z wyłączeniem zastrzeżonych dla Krajowej Rady Izby kompetencji prowadzonych postępowań weryfikujących decyzje w sprawach uprawnień budowlanych, czy wpisów na listy członków (art. 33 pkt 9),
  –  przesyłanie decyzji o nadaniu uprawnień budowlanych do okręgowej rady izby oraz do centralnego rejestru prowadzonego pod nadzorem Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego,
  –  prowadzenie rejestru osób, którym nadała uprawnienia budowlane,
  –  dokonywanie, co najmniej raz w roku, analiz przeprowadzonych postępowań kwalifikacyjnych,
  –    opiniowanie dla okręgowych sądów dyscyplinarnych spraw z zakresu odpowiedzialności zawodowej członków okręgowej izby architektów oraz inżynierów budownictwa,
  –  sprawozdawczość ze swojej działalności przedkładana okręgowemu zjazdowi izby i Krajowej Komisji Kwalifikacyjnej,
• Okręgowy sąd dyscyplinarny, którego zadaniem jest rozpatrywanie spraw z zakresu ustawowej odpowiedzialności zawodowej oraz spraw dyscyplinarnych członków okręgowej izby wniesionych przez okręgowego rzecznika odpowiedzialności zawodowej lub okręgową radę izby (art. 25 ust. 1–4),
• Okręgowy rzecznik odpowiedzialności zawodowej (art. 26 pkt 1–3), który:
  –  prowadzi postępowania wyjaśniające oraz sprawuje funkcje oskarżyciela w sprawach z zakresu odpowiedzialności zawodowej członków izb architektów oraz inżynierów budownictwa i dyscyplinarnej członków okręgowej izby,
  –  składa odwołania od orzeczeń okręgowego sądu dyscyplinarnego w sprawach, o których mowa w pkt 1, do Krajowego Sądu Dyscyplinarnego, a od orzeczeń Krajowego Sądu Dyscyplinarnego składa odwołania do właściwego sądu apelacyjnego w zakresie odpowiedzialności dyscyplinarnej albo skargę do sądu administracyjnego w zakresie odpowiedzialności zawodowej członków izb architektów oraz inżynierów budownictwa,
  –  składa okręgowemu zjazdowi izby i Krajowemu Rzecznikowi Odpowiedzialności Zawodowej roczne i kadencyjne sprawozdania ze swojej działalności.

Członkostwo w okręgowych izbach

Problematykę w tej materii regulują przepisy rozdziału 4 (art. 39–43). Akces do struktur izb odbywa się na wniosek osób ubiegających się o wpis na listę członków wskazanej przez nich okręgowej izby (art. 39). Osoby takie po przyjęciu ich do izby mają prawo korzystać (art. 40):

• z pomocy w zakresie podnoszenia kwalifikacji zawodowych oraz zapewnienia właściwych warunków wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie,
• z ochrony i pomocy prawnej izby,
• z działalności samopomocowej.

Z kolei osoba zrzeszona w izbie jest obowiązana do przestrzegania przy wykonywaniu czynności zawodowych obowiązujących przepisów i zasad wiedzy technicznej, zasad etyki zawodowej, stosowania się do uchwał organów izby oraz regularnego opłacania składek członkowskich (art. 41).

Przepisy art. 42 i art. 43 dotyczą przypadków skreślenia z listy członków okręgowej izby bądź zawieszenia.

Odpowiedzialność dyscyplinarna

Ustawa dyscyplinuje członków izb samorządów zawodowych do przestrzegania obowiązków opisanych powyżej w art. 41 z wyłączeniem czynów podlegających odpowiedzialności zawodowej, określonych w art. 95 ustawy Prawo budowlane, gdzie wymienia się przypadki (art. 45):

• dopuszczenia się występków lub wykroczeń, określonych ustawą,
• ukarania w związku z wykonywaniem samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie,
• sytuacji spowodowania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi, bezpieczeństwa mienia lub środowiska albo znacznych szkód materialnych wskutek rażących błędów lub zaniedbań,
• niespełniania lub niedbałego spełniania swoich obowiązków,
• uchylania się od podjęcia nadzoru autorskiego lub niedbałego wykonywania obowiązków wynikających z pełnienia tego nadzoru,
• czynów podlegających odpowiedzialności porządkowej zgodnie z przepisami Kodeksu pracy.

Ustawodawca przewidział trzy formy postępowania dyscyplinarnego obejmującego postępowanie: wyjaśniające, przed sądem dyscyplinarnym i wykonawcze (art. 46). Każde z nich wszczynane jest na wniosek okręgowej rady izby, okręgowego rzecznika odpowiedzialności zawodowej lub Krajowego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej (art. 47 ust. 1). Oskarżycielem w postępowaniu dyscyplinarnym przed okręgowym sądem dyscyplinarnym jest okręgowy rzecznik odpowiedzialności zawodowej, a przed Krajowym Sądem Dyscyplinarnym w sprawach członków organów Krajowej Izby – Krajowy Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej (art. 47 ust. 2). Zasady prowadzenia spraw w postępowaniu dyscyplinarnym zawierają przepisy art. 48–53.

Okręgowy sąd dyscyplinarny w sprawach dyscyplinarnych może orzekać kary: upomnienia, nagany, zawieszenia, na okres do 2 lat, w prawach członka izby, bądź skreślenia z listy członków izby (art. 54 ust. 1).

Okręgowe sądy dyscyplinarne, na wniosek członka izby i za pisemną zgodą wszystkich stron, mogą rozpatrywać, jako sądy polubowne, spory między członkami izb oraz między członkami izb a innymi podmiotami, jeżeli spory te dotyczą wykonywania samodzielnej funkcji technicznej w budownictwie (art. 57 ust. 1).

Działalność statutowa izb samorządu zawodowego jest finansowana z ich majątku, co zapisano w art. 58 ust. 1–5.

Literatura

1. A.B. Nowakowski, „Krótka historia samorządu zawodowego inżynierów budownictwa”, https://inzynierbudownictwa.pl/.
2. Ustawa z dnia 15 grudnia 2000 r. o samorządach zawodowych architektów oraz inżynierów budownictwa (DzU z dnia 23 marca 2023 r., poz. 551).
3. Ustawa Prawo budowlane (DzU z 2023 r., poz. 682).
4. Ustawa z dnia 7 lipca 2022 r. o zmianie ustawy Prawo budowlane oraz niektórych innych ustaw (DzU z dnia 26 lipca 2022 r., poz. 1557).
5. Ustawa z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (DzU z 2022 r., poz. 574, z późn. zm.)

Pełny tekst ustawy znajdziesz tutaj.