Maty kompensacyjne - wymagania stawiane podłożom

Doświadczenie (a przede wszystkim późniejsze problemy eksploatacyjne) pokazuje, że problemy związane z wykonywaniem wykładzin nie są zagadnieniami banalnymi, zwłaszcza w odniesieniu do:

• zagadnień związanych z podłożem (rodzaj podłoża, sposób jego przygotowania, wymagane parametry - wytrzymałość, wilgotność, wysezonowanie, równość itp.),
• doboru zapraw klejących,
• parametrów płytek ceramicznych.

Przykładowy przekrój przez podłogę pokazano na RYS. 1., RYS. 2. i RYS. 3. Poprawne wykonanie wykładziny to nie tylko fizyczne ułożenie płytek (z czym związane są podane wyżej zagadnienia), to także odpowiednio dobrany układ warstw podłogi.

Najczęściej występujące tu obciążenia to: obciążenia użytkowe, obciążenia termiczne i drgania. Niezależnie jednak od ich rodzaju podłoga musi przenieść wszystkie te oddziaływania.

Konstrukcja podłogi może być różna, jednak pewne zasady będą wspólne. Chodzi tu o wymagania stawiane podłożu, które można sklasyfikować następująco:

• wymogi wytrzymałościowe (wytrzymałość na ściskanie, wytrzymałość na rozciąganie przy zginaniu, wytrzymałość na rozerwanie),
• wymogi wynikające z własności zapraw klejących (wilgotność, temperatura, wysezonowanie itp.),
• pozostałe (czystość, równość, brak zarysowań itp.).

Niektóre z nich są oczywiste (np. czystość), precyzyjne określenie innych (np. równości, parametrów wytrzymałościowych) jest bardziej problematyczne.

Jeżeli chodzi o parametry wytrzymałościowe podłoża pod wykładziny ceramiczne, to punktem wyjścia jest określenie wielkości i sposobu działania obciążeń (mechanicznych, termicznych itp.) oraz - co równie istotne - miejsca zastosowania. Inne wymagania będą bowiem stawiane podłożu pod płytki w łazience, a inne na dnie niecki basenowej. Dodatkowo niektóre rozwiązania mogą zostać narzucone zastanym schematem konstrukcyjnym układu nośnego podłogi.

I tak, wykładzina ceramiczna może zostać ułożona na jastrychu zespolonym z podłożem (RYS. 1.), na podkładzie na warstwie oddzielającej (RYS. 2.), jastrychu pływającym (RYS. 3.), bezpośrednio na betonie czy - uwaga - na podłożu drewnianym lub drewnopochodnym (tu jednak należy pamiętać o ograniczeniach - FOT. 1. i FOT. 2).

Mocne, trwałe i stabilne połączenie płytki z podłożem ma być zapewnione przez klej, ale możliwe jest to tylko wówczas, gdy podłoże jest odpowiednio przygotowane. Według [1] i [2] musi być ono:

• czyste, stabilne, nośne (tj. o wytrzymałości pozwalającej na przeniesienie oddziaływujących obciążeń), szorstkie (z otwartymi porami), bez zarysowań i spękań. Niedopuszczalne są tłuste plamy, zabrudzenia, wykwity, stare powłoki, wymalowania i inne substancje mogące powodować pogorszenie przyczepności,
• równe, niedopuszczalne są ostre krawędzie, raki czy ubytki. Prześwit między podłożem a łatą o długości 2 m nie może być większy niż 5 mm. Jednocześnie odchylenie od poziomu/założonego spadku płaszczyzny nie może być większe niż 5 mm,
• suche i wysezonowane.

Ten ostatni punkt wymaga wyjaśnienia. Podłoże pod okładziny ceramiczne powinno być wysezonowane na tyle, żeby ewentualne odkształcenia nie spowodowały uszkodzenia okładziny. Dotyczy to zarówno odkształceń skurczowych, jak i tych powstałych na skutek innych obciążeń.

Według [3] podłoże betonowe powinno być sezonowane minimum 6 miesięcy. Czas ten można skrócić, jeżeli z indywidualnej analizy wynika, że w momencie wykonywania prac odkształcenia podłoża ustały lub zmniejszyły się do akceptowalnego poziomu.

Wytyczne ITB [1] również wymagają min. 6-miesięcznego sezonowania podłoża. Według [3] podłoże betonowe powinno być w stanie powietrznosuchym (według wytycznych [4] wilgotność masowa jastrychu cementowego w momencie wykonywania prac powinna wynosić ≤  2%), polska literatura techniczna definiuje natomiast maksymalną wilgotność podłoża na poziomie 4-5%.

Zapewnienie odpowiednich warunków schnięcia jastrychu pływającego lub na warstwie rozdzielającej jest bardzo istotne. Tego typu jastrychy są w pewnych sytuacjach podatne na odkształcenia krawędziowe.

Jeżeli jastrych wysycha jednostajnie w całym przekroju poprzecznym, to pozostaje płaski. W przypadku zbyt szybkiego wysychania jego dolna część, znajdująca się przy warstwie rozdzielającej, pozostaje mokra, natomiast wierzchnia warstwa jest sucha. To powoduje odkształcenia polegające na unoszeniu się strefy krawędziowej. Dlatego podkład powinien mieć możliwość równomiernego wysychania w całym przekroju. Wówczas jego skurcz jest równomierny.

Odwrotny skutek (i odkształcenia w drugą stronę) powoduje wykonanie wykładziny (zwłaszcza z płyt wielkoformatowych) na jastrychach o zbyt wysokiej wilgotności, wykonanych jako pływające lub na warstwie rozdzielającej.

Skutki tego typu deformacji są szczególnie widoczne na styku z elementami trwale zespolonymi z podłożem (np. ścianami, słupami). Dochodzi tu najczęściej do uszkodzenia (oderwania) elastycznej masy dylatacyjnej i pojawienia się rys wzdłuż krawędzi styku (FOT. 3. i  FOT. 4), a w skrajnych przypadkach do uszkodzeń (spękań) wykładziny.

Według [3] tradycyjne jastrychy wymagają 28-dniowego sezonowania. Czas ten może być skrócony do kilku dni (zazwyczaj 5-7 dni), gdy podłożem są zaprawy PCC.

W przypadku stosowania szybkowiążących i szybkosprawnych jastrychów, w sprzyjających warunkach cieplno-wilgotnościowych ułożenie płytek możliwe jest nawet po 2-3 dniach (wiążące są zawsze wytyczne producenta).

Według wytycznych [5] wilgotność jastrychu anhydrytowego w momencie wykonywania prac wynosić powinna:

• ≤  0,3% dla jastrychów z ogrzewaniem podłogowym,
• ≤ 0,5% dla pozostałych przypadków.

Z kolei wytyczne [6] zezwalają na wykonywanie wykładzin na jastrychach anhydrytowych o wilgotności masowej wynoszącej:

• ≤  0,5% dla jastrychów z ogrzewaniem podłogowym,
• ≤  1% dla pozostałych przypadków,

zalecając jednocześnie obniżenie jej maksymalnej wartości odpowiednio do ≤  0,3% i ≤  0,5%, gdy wykonuje się wykładzinę z płytek o boku ≥  40 cm lub przy spoinach o szerokości ≤  3 mm.

Istotnym etapem prac wykładzinowych jest również prawidłowe rozmieszczenie i wykonanie dylatacji. Pozwalają one przede wszystkim na kompensację odkształceń skurczowych oraz termicznych. Projektuje się je, uwzględniając obciążenia działające na posadzkę, obecność ogrzewania podłogowego, powierzchnię, kształt i konstrukcję podłogi.

Wyróżnić można kilka typów dylatacji:

• dylatacje konstrukcyjne obiektu (budynku) - są niezależne od konstrukcji samej podłogi, przebiegają zawsze przez wszystkie warstwy konstrukcji,
• dylatacje strefowe (RYS. 4, RYS. 5 i RYS. 6) - przy większych powierzchniach oraz w systemach ogrzewania podłogowego należy wykonać dylatacje pośrednie. Muszą one przechodzić przez całą grubość jastrychu i być odwzorowane w okładzinie. Dylatacje strefowe wykonuje się także w przypadku powierzchni o kształcie liter L lub U,
• dylatacje brzegowe (RYS. 7 i RYS. 8) - oddzielają jastrych od elementów pionowych. Przecinają one warstwę wierzchnią i dodatkowo, w przypadku podłogi pływającej uniemożliwiają powstawanie tzw. mostków akustycznych,
• dylatacje montażowe (FOT. 5) - oddzielają wykładzinę ceramiczną od kratek, wpustów, rur instalacyjnych itp. Ich szerokość wynosi zwykle 6-8 mm (ale nie mniej niż 5 mm).

O ile dylatacje konstrukcyjne, brzegowe i montażowe są przenoszone z podłoża na posadzkę w sposób intuicyjny i bezsprzeczny, o tyle z bezpośrednim przeniesieniem dylatacji strefowych na wykładzinę ceramiczną mogą wiązać się pewne problemy natury estetycznej (np. przez płytki układane w karo). A dylatacje te pełnią bardzo ważną funkcję, zarówno przy obecności ogrzewania podłogowego, jak i przy różnym od prostokąta (FOT. 6) bądź nieregularnym kształcie jastrychu (RYS. 9). Tym bardziej, że można rozróżnić tu dwa przypadki:

• gdy ogrzewanie podłogowe występuje nie pod całą powierzchnią jastrychu,
• gdy ogrzewanie podłogowe występuje pod całą powierzchnią jastrychu.

W pierwszym przypadku podział na strefy ogrzewane i nieogrzewane jest niezależny od kształtu pomieszczenia, strefy te muszą być rozdzielone dylatacjami. Dylatacje tego typu wykonuje się ponadto w przypadku znacznych różnic w temperaturze czynnika grzewczego lub rodzaju ogrzewania podłogowego (elektryczne, wodne). Oddylatować od siebie należy także pola z niezależnie regulowanym ogrzewaniem.

Dylatacje strefowe winny być wykonane w przejściach komunikacyjnych (progi drzwiowe), zwłaszcza w miejscach łączenia się wylewek w pomieszczeniach o różnych wymiarach, na styku podłóg o różnej grubości i/lub konstrukcji.

Przy określaniu szerokości i układu dylatacji należy uwzględnić rodzaj podłoża (jastrychu), geometrię powierzchni, wielkość płytek oraz obciążenia termiczne (nie tylko ogrzewanie podłogowe, ale i np. nagrzewanie przez duże okna/witryny szklane).

Dylatacje brzegowe powinny mieć szerokość przynajmniej 10 mm w przypadku systemów z ogrzewaniem podłogowym, w pozostałych przypadkach jest to zalecana szerokość (minimalna 8 mm). Minimalna szerokość 10 mm w systemach ogrzewania podłogowego wynika z faktu, że zmiany szerokości dylatacji (nie tylko obwodowych) mogą dochodzić do 5 mm. Szerokość dylatacji strefowych przy ogrzewaniu podłogowym nie powinna być mniejsza niż 10 mm. Konieczność wykonywania szerszych dylatacji strefowych i brzegowych może wynikać z analizy zmian szerokości dylatacji.

Według wytycznych ITB [1] powierzchnia niezdylatowana nie powinna być większa niż 5×6 m

Według wytycznych [4]:

• pola jastrychu z ogrzewaniem podłogowym nie mogą być większe niż 40 m², przy czym długość niezdylatowanego boku nie może przekroczyć 6,5 m;
• powierzchnie nieogrzewane powinny być podzielone na pola o powierzchni nie większej niż 60 m², przy czym długość niezdylatowanego boku powinna wynosić ≤  8 m,
• zdylatowane pola powinny mieć nadany kształt kwadratu lub prostokąta, o proporcjach boków nieprzekraczających 1:1,5.

Według wytycznych [5] pola jastrychu z ogrzewaniem podłogowym nie powinny być większe niż 100 m2, przy czym długość niezdylatowanego boku nie powinna być większa niż 10 m. Przy kwadratowych lub prostokątnych polach (proporcje boków nie większe niż 2:1) możliwe jest także wykonanie większych, niezdylatowanych powierzchni, o ile wykona się niezbędne ­obliczenia.

Dla pomieszczeń bez ogrzewania podłogowego długość niezdylatowanego boku nie powinna przekraczać 20 m, gdy stosuje się jastrych upłynniony, oraz 15 m w pozostałych przypadkach.

W nietypowych sytuacjach (np. dla relatywnie dużych niezdylatowanych powierzchni oraz gdy stosuje się np. płytki wielkoformatowe czy kamienne) konieczne może być obliczeniowe określenie szerokości dylatacji. Przykładowo dla odcinka jastrychu anhydrytowego o długości l = 8 m i przy zmianie temperatury o Δt = 20°C (od +10°C do +30°C) zmiana jego długości o ΔL wynosi:

(1)

gdzie:

 - współczynnik rozszerzalności termicznej dla jastrychów anhydrytowych.

Skoro zmiana długości ΔL wynosi 2,4 mm, to przy założeniu, że maksymalna dopuszczalna odkształcalność masy dylatacyjnej D wynosi 25%, szerokość szczeliny dylatacyjej bd może być wyznaczona ze wzoru:

 (2)

Przy ogrzewaniu podłogowym należy założyć możliwość poziomych przemieszczeń krawędzi jastrychu o 5 mm.

Niekiedy w jastrychu wykonuje się tzw. dylatacje kontrolne. Są to nacięcia wykonane na 1/3 do 1/2 grubości jastrychu. Pozwalają one na przeniesienie odkształceń skurczowych w jastrychu cementowym (w jastrychach anhydrytowych w praktyce się ich nie wykonuje) - w miejscu nacięcia dochodzi do pęknięcia. Przed wykonaniem uszczelnienia rysę należy sklamrować i skleić żywicą epoksydową – dlatego tego typu szczelin nie traktuje się jak dylatacji. Jeżeli taką rysę pozostawi się otwartą (np. w przejściu drzwiowym), należy ją wykończyć tak, jak dylatację strefową.

Dla okładzin z płytek/płyt wielkoformatowych wytyczne [7] ograniczają powierzchnię niezdylatowanego pola do 40 m2, przy jednoczesnym ograniczeniu długości boku do 8 m i proporcji boków prostokątnego pola do 1:2,5.

Z kolei zalecenia ZDB [8] rekomendują ograniczenie niezdylatowanej powierzchni do 25 m2, zwłaszcza w sytuacji, gdy należy się liczyć z nierównomiernym i/lub intensywnym ogrzewaniem powierzchni płyt. Dylatacje brzegowe powinny mieć szerokość przynajmniej 10 mm w przypadku systemów z ogrzewaniem podłogowym, w pozostałych przypadkach jest to minimum 8 mm.

Minimalna szerokość 10 mm w systemach ogrzewania podłogowego wynika z faktu, że zmiany szerokości dylatacji (nie tylko obwodowych) mogą dochodzić do kilku milimetrów. Szerokość dylatacji strefowych przy ogrzewaniu podłogowym powinno się wyznaczyć obliczeniowo. Zalecenia, że ich szerokość nie powinna być mniejsza niż 8 mm, są ze względów estetycznych w większości przypadków nie do przyjęcia, ale bezkrytyczne ich zmniejszanie może prowadzić do uszkodzeń powierzchni wykładziny, co przy cenie sięgającej nawet kilkaset złotych za m2 płyty może być dość kosztowne.

Wykonstruowanie dylatacji musi zawsze uwzględniać właściwości materiału warstwy wierzchniej. Może się okazać, że w odniesieniu do konkretnych warunków użytkowania i konkretnego materiału tej warstwy podane powyżej wymogi ulegną zaostrzeniu – chodzi tu przede wszystkim o rozstaw i szerokość dylatacji.

Parę słów trzeba także powiedzieć o podłożach drewnianych czy drewnopochodnych. Według wytycznych Fliesenverlegung auf OSB-Platten [9] wykładziny można wykonywać tylko na płytach klasy OSB/3 lub OSB/4 według [10] o grubości przynajmniej 25 mm.

Ugięcie konstrukcji wsporczej i płyt nie może być większe niż L/600. Poza tym muszą być one zamocowane w sposób umożliwiający pracę bez powstawania dodatkowych naprężeń - odstęp między ograniczającymi przegrodami powinien wynosić min. 15 mm.

Według wytycznych [9] płyty OSB muszą być łączone na pióro i wpust oraz przykręcone do podłoża. Spełnienie podanych powyżej wymagań nie oznacza, że wykonanie wykładzin jest bezwarunkowo możliwe. Wymagana jest ocena podłoża pod względem stabilności (zamocowanie, ugięcie, klawiszowanie). Konieczna jest także analiza przyczepności zaprawy klejącej do drewna lub materiałów drewnopochodnych oraz wpływ wilgoci z zaprawy klejącej na podłoże.

Problemem może być obecność preparatów zabezpieczających/konserwujących czy lakierów/wymalowań. W wątpliwych sytuacjach należy skonsultować się z producentem kleju i/lub przeprowadzić próby.

Powyższe zalecenia sygnalizują mnogość zagadnień, na jakie należy zwrócić uwagę przy wykonywaniu wykładzin ceramicznych. Nie wyczerpują jednak tematu. Szerokie spektrum zastosowań tych posadzek pociąga za sobą różnorodność rozwiązań konstrukcyjno-materiałowych.

Kluczem do sukcesu jest dobór odpowiedniego do danej sytuacji układu i produktów mających spełniać przyjęte założenia, zapewniając w sposób trwały estetykę i bezpieczeństwo użytkowania posadzki ceramicznej. Niejednokrotnie nastręcza to nie lada kłopotu, tym bardziej, że układ ten ma być utworzony przez materiały o różnych właściwościach fizykochemicznych i mających spełniać w nim różne funkcje (elementy konstrukcyjne, elementy usztywniające/podkłady, materiały wiążące i wypełniające spoiny, warstwa użytkowa).

Nawet w przypadku podłoża mineralnego, które intuicyjnie winno być znakomitym pod również mineralny materiał wykładziny nie jest to proste. Na efekt nakłada się bowiem szereg procesów, począwszy od fazy koncepcyjnej po fizyczne wykonanie układu, na konserwacji posadzki kończąc. W procesy te należy dodatkowo wpleść chociażby pośpiech (niedostosowanie rozwiązań do zastanej sytuacji, niedostateczne przerwy technologiczne, brak dopracowania detali) czy szukanie oszczędności konstrukcyjno-materiałowych (pomijanie lub zmiany grubości warstw układu, zmiany materiałowe powodujące brak kompatybilności układu, przelewanie wody zarobowej). W konsekwencji podłoże pod posadzkę ceramiczną w chwili rozpoczęcia robót wykładzinowych jest obarczone rysami skurczowymi (FOT. 7 i FOT. 8), niedostatecznie wysezonowane czy - w przypadku zatopionej instalacji grzewczej - niewygrzane. A całość ma zwieńczać wykładzina wielkoformatowa.

Rozpatrując układ podłogowy z posadzką ceramiczną, z powodu niestabilności wymiarowej poszczególnych, oddziałujących na siebie wzajemnie, warstw – zawsze uwzględnić należy panujący w nim złożony stan naprężeń i odkształceń. Rzeczona niestabilność wymiarowa jest w dużej mierze funkcją zmian zawartości wilgoci, temperatury oraz obciążeń (statycznych i dynamicznych) w układzie jako całości oraz w jego poszczególnych warstwach.

Dla materiałów sztywnych w pierwszym etapie przy rosnących naprężeniach materiały zachowują się sprężyście, tj. odkształcają się nietrwale. W pewnym zakresie odkształcenie ε jest proporcjonalne do naprężenia σ (prawo Hooke’a):

(3)

gdzie:

E - moduł Younga

Zgodnie z RYS. 10 przy podobnym poziomie odkształcenia, np. 0,2%, naprężenia w betonie wynoszą 50 MPa, podczas gdy w płytce 180 MPa.

Zatem gdy połączymy te dwa materiały (w sposób sztywny), jeśli w betonie powstaną odkształcenia wynoszące 0,2%, zostaną one przeniesione na materiał wykładziny ceramicznej i wygenerują w nim naprężenia na poziomie 180 MPa. Dodatkowo, naprężenia są addytywne. Wniosek jest prosty, płytki ulegną uszkodzeniu (FOT. 9, FOT. 10 oraz RYS. 11).

W TABELI podano przykłady naprężeń rozciągających i ściskających oddziałujących na wykładzinę ceramiczną. Naprężenia rozciągające będą prowadzić do pękania warstwy płytek.

By zobrazować powyższe, można przytoczyć przykład posadzki z ogrzewaniem podłogowym:
Podłoże i zaprawa mają ten sam współczynnik α = 10·10–6 [1/°C], a typowa płytka ceramiczna - α = 6·10^–6 [1/°C], co daje w układzie różnicę Δα = 4·10^–6 [1/°C].

Jeżeli beton byłby o 20°C cieplejszy od powierzchni płytek, to zgodnie ze wzorem (1) dla rozpiętości l = 6 m odkształcenie od wpływów termicznych wyniosłoby ΔL = 0,48 mm. Zatem odkształcenia w tym przypadku wynoszą:

Uwzględniając moduł sprężystości płytki E = 90 GPa, i przyjmując, że całe naprężenie jest skoncentrowane w warstwie płytek, wówczas naprężenie to (rozciągające) wyniesie, zgodnie ze wzorem (3), σ = 7 MPa. A pamiętać należy, że wszystkie naprężenia układu się sumują.

Pęknięcie płytki przy ściskaniu, ze względu na jej charakterystykę wytrzymałościową, jest mało prawdopodobne. Nastąpić to może dopiero po jej „wyjściu z płaszczyzny poziomej”, tj. wyboczeniu - wówczas siły ściskające działają na mimośrodzie, powodując powstanie momentu zginającego.

Do tych międzywarstwowych oddziaływań dochodzą kolejne problemy, gdy na przykład nowo planowany układ płytek posadzki ceramicznej:

• wymusza zmianę układu dylatacji strefowych względem podłoża (RYS. 12),
• nie przewiduje dylatacji w wykładzinie między polem nieogrzewanym i ogrzewanym (RYS. 13) lub między dwoma niezależnymi polami grzewczymi (RYS. 14),
• ma zostać ułożony na podłożu o ograniczonej adhezji (RYS. 15 i RYS. 16),
• ma być strefowo eksponowany na słońce lub inne czynniki mogące wywoływać lokalne naprężenia.

Wówczas najlepiej byłoby odciąć się od problemów generujących się w podłożu i utworzyć stabilny układ podłogowy.

Czy panaceum na te problemy mogą okazać się membrany/maty?

Założenie wprowadzenia w układ materiału zwalniającego więzy poziome między podłogą i jej konstrukcją nośną lub mostkującego odkształcenia jest z założenia słuszne. Przerwany zostaje wówczas łańcuch naprężeń, a co za tym idzie – zniszczeń i posadzka zachowuje na dłużej swe walory estetyczne.

Materiałem użytym do tego celu mogą być:

• membrany/maty rozdzielające w konstrukcji podłogi na warstwie oddzielającej – cienka, luźno ułożona na podłożu warstwa materiału, na której umieszcza się „tarczę”, stanowiącą docelowe podłoże pod wykładzinę ceramiczną, tj. podkład podłogowy. Wbudowywana jest w przypadku, gdy powierzchnia podłoża jest niejednorodna (nieciągła), niestabilna wymiarowo czy spękana. Jest to wariant tożsamy z typowym układem jastrychu na warstwie rozdzielającej z papy czy folii,
• membrany/maty kompensacyjne – „mostkujące”, w postaci włókniny – cienkie, elastyczne, klejone do podłoża włókniny, materiał używany w celu zapobieżenia odzwierciedleniu istniejących rys podłoża – oczywiście w ograniczonym, deklarowanym przez producenta danej maty, zakresie – w wykładzinie ceramicznej,
• membrany/maty kompensacyjne – „odsprzęgające”, o nadanej strukturze przestrzennej – to materiał zdefiniowany przez wspomnianą wcześniej TCNA jako membrana z tworzywa sztucznego o nadanej strukturze przestrzennej, celem zapewnienia przepływu powietrza między posadzką a podłożem, by umożliwić ich niezależny ruch i ograniczyć zdolność przenoszenia naprężeń.

Literatura

1. "Warunki techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych. Część B: Roboty wykończeniowe. Zeszyt 5: Okładziny i posadzki z płytek ceramicznych", ITB, Warszawa 2014.
2. "Warunki techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych. Część B: Roboty wykończeniowe. Zeszyt 3: Posadzki mineralne i żywiczne", ITB, Warszawa 2013.
3. DIN 18157-1:1979-07, "Ausführung keramischer Bekleidungen im Dünnbettverfahren; Hydraulisch erhärtende Dünnbettmörtel".
4. "Beläge auf Zementestrich. Fliesen und Platten aus Keramik, Naturwerkstein und Betonwerkstein auf beheizten und unbeheizten Zementgebundenen Fußbodenkonstruktionen", ZDB, VI 2007.
5. "Beläge auf Calziumsulfatestrich. Keramische Fliesen und Platten, Naturwerkstein und Betonwerkstein auf calziumsulfatgebundenen Estrichen", ZDB, X 2005.
6. "Planungs- und Ausführungsrichtlinien für Fliessestrich auf Calciumsulfatbasis", Wien 2004.
7. "Großformatige keramische Belagselemente sowie Belagselemente mit rektifizierten Kanten", Österreichischer Fliesenverband, 2010.
8. "Fachinformation 03 Grossformatige keramische Fliesen und Platten", ZDB, 2010.
9. "Fliesenverlegung auf OSB-Platten im Innenbereich", Österreichischer Fliesenverband, 2010.
10. PN-EN 300:2007, "Płyty o wiórach orientowanych (OSB). Definicje, klasyfikacja i wymagania techniczne".
11. M.F. Ashby, "Dobór materiałów w projektowaniu inżynierskim", WNT, Warszawa 1998.
12. DIN 18560-4:2012-06, "Estriche im Bauwesen. Teil 4: Estriche auf Trennschicht".
13. ANSI A118.12, "American National Standard Specifications for Crack Isolation Membranes for Thin-Set Ceramic Tile and Dimension Stone Installation".
14. ANSI A108.17, "Installation of Crack isolation Membranes for Thin-Set Ceramic Tile and Dimension Stone".
15. Tile Council of North America: "Handbook for Ceramic, Glass and Stone Tile Installation", 2018.
16. PN-EN 12004-1:2017-03, "Kleje do płytek ceramicznych. Część 1: Wymagania, ocena, klasyfikacja, znakowanie i weryfikacja stałości właściwości użytkowych".
17. W. Bogusz, "Prace w łazience na stropie drewnianym", "Atlas Fachowca" 5/2014.
18. M. Rokiel, "Projektowanie i wykonywanie okładzin ceramicznych. Warunki techniczne wykonania i odbioru robót", Grupa MEDIUM, Warszawa 2016.
19. "Fliesen kompakt. Kennziffern, Regeln, Richtwerte", Rudolf Mueller Verlag, 2018.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!