Zmiany w przepisach i normach w zakresie cech energetycznych budynków

Rozporządzenie w sprawie zmian Warunków Technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki [1], które weszło w życie 1 stycznia 2018 r., zawiera wiele zmian w dotychczasowych przepisach, w tym kilka zmian dotyczy cech energetycznych budynków. W szczególności są to następujące zmiany:

1) W § 329 we wzorze na obliczenie maksymalnej wartości wskaźnika rocznego zapotrzebowania na energię pierwotną (EP) zmieniono opis występujących w tym wzorze wskaźników cząstkowych. Są to obecnie cząstkowe wartości wskaźnika EP, a nie cząstkowe maksymalne wartości tego wskaźnika jak w dotychczasowym rozporządzeniu.

Suma tych wskaźników cząstkowych podanych w rozporządzeniu określa maksymalną dopuszczalną wartość EP. Natomiast nie są to obecnie wskaźniki maksymalne służące do odrębnej oceny zapotrzebowania energii na potrzeby ogrzewania (z wentylacją i c.w.u.), chłodzenia i oświetlenia wbudowanego.

To zmienione sformułowanie eliminuje poprzednio istniejące liczne wątpliwości i spory dotyczące roli tych wskaźników.

2) W załączniku nr 2 - "Wymagania izolacyjności cieplnej i wymagania związane z oszczędnością energii" w p. 2 usunięto wcześniej obowiązujące przepisy ograniczające wielkość powierzchni okien oraz przegród szklanych i przezroczystych w poszczególnych rodzajach budynków. Obecnie we wszystkich rodzajach budynków nie ma ograniczenia wielkości powierzchni okien i przegród przezroczystych.

3) W załączniku "Wykaz Polskich Norm powołanych w rozporządzeniu" wprowadzono szereg zmian w wykazie norm obowiązujących w związku z poszczególnymi przepisami WT.

Wprowadzenie nowego wykazu norm powołanych w znowelizowanych Warunkach Technicznych zbiegło się z publikacjami Polskiego Komitetu Normalizacyjnego, który w 2017 roku określił liczne dotychczas stosowane normy (w tym normy dotyczące cech energetycznych budynków wymienione w ww. wykazie) jako "wycofane", jednocześnie podając zastępujące je nowe normy, które są obecnie dostępne w wersji angielskiej.

Powstały więc wątpliwości, czy należy stosować normy wymienione w WT czy nowe normy wskazane przez PKN. Wątpliwości dotyczące norm obowiązujących do stosowania dotyczy także norm powołanych w rozporządzeniu o świadectwach energetycznych [2].

Aby rozstrzygnąć te wątpliwości, należy przypomnieć następujące zasady:

1. Stosowanie norm jest dobrowolne, ale stają się one obligatoryjne, jeżeli są powołane w rozporządzeniu.

2. Ustawa o normalizacji [3] w art. 5.4 ustala, że "Polskie Normy mogą być powoływane w przepisach prawnych po ich opublikowaniu w języku polskim".

3. Wycofanie normy nie oznacza, że jest ona błędna lub że jej stosowanie jest zabronione. Oznacza jedynie, że istnieje nowsza norma dotycząca tych samych problemów, a zasady systemu normalizacji nie dopuszczają aktualności dwóch norm na ten sam temat.

W świetle tych zasad sytuacja prawna poszczególnych norm jest różna, wymaga więc odrębnego omówienia.

1) Normy wymienione w załączniku do WT

W załączniku do WT wymienione są następujące normy, które przez PKN są określone jako "wycofane":

• PN-EN ISO 6946:2008, „Opór cieplny i współczynnik przenikania ciepła. Sposób obliczania" - norma wycofana i zastąpiona przez 6946:2017-1 (wersja angielska).
• PN-EN ISO 13370:2008, "Właściwości cieplne budynków. Wymiana ciepła przez grunt. Metody obliczania" - norma wycofana i zastąpiona przez 13370:2017-09 (wersja angielska).
• PN-EN ISO 14683:2008, "Mostki cieplne w budynkach. Liniowy współczynnik przenikania ciepła. Metody uproszczone i wartości orientacyjne" - norma wycofana i zastąpiona przez 14683:2017-09 (wersja angielska).
• PN-EN ISO 10077-1:2007, "Właściwości cieplne okien, drzwi i żaluzji. Obliczanie współczynnika przenikania ciepła. Metoda uproszczona" - norma wycofana i zastąpiona przez 100077­‑1:2017-10 (wersja angielska).
• PN-83/B-03430 i PN-83/B-03430/AZ3:2000, "Wentylacja w budynkach mieszkalnych, zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej. Wymagania" - normy wycofane bez podania normy zastępującej.
• PN-EN ISO 12831:2006, "Instalacje ogrzewcze w budynkach. Metoda obliczania projektowego obciążenia cieplnego" - norma wycofana i zastąpiona przez 12831-3:2017-08 (wersja angielska).
• PN-EN ISO 13789:2008, "Cieplne właściwości użytkowe budynków. Współczynniki przenoszenia ciepła przez przenikanie i wentylację. Metoda obliczania" - norma wycofana i zastąpiona przez 13789:2017-10 (wersja angielska).

Ponieważ te normy są powołane w rozporządzeniu o WT są w problemach podanych w rozporządzeniu obowiązujące, pomimo że są określone jako "wycofane" i zmiana tego stanu (powołanie nowych norm) może nastąpić tylko w trybie zmiany rozporządzenia.

Podane przez PKN nowe normy jako zastępujące normy "wycofane" są obecnie dostępne w wersji angielskiej, ale będą stopniowo wydawane w wersji polskiej, jednak wydanie ich w wersji polskiej nie sprawi, że w zakresie podanym w WT staną się obowiązujące, gdyż w wykazie norm w WT jako normy powołane określone są normy scharakteryzowane nie tylko numerem, ale także rokiem wydania, a więc obowiązujące są konkretne wersje tych norm.

2) Normy powołane w rozporządzeniu o świadectwach energetycznych [2]

W rozporządzeniu o świadectwach energetycznych zostały powołane cztery normy, które PKN określił jako "wycofane", i zastąpione innymi. Są to:

• PN-EN ISO 13790:2008, "Energetyczne właściwości użytkowe budynków. Obliczanie zużycia energii na potrzeby ogrzewania i chłodzenia" - norma wycofana i zastąpiona przez normę PN-EN ISO 52016-1:2017-09, "Energetyczne właściwości użytkowe budynków. Zapotrzebowanie na energię do ogrzewania i chłodzenia, wewnętrzne temperatury oraz jawne i utajone obciążenia cieplne, część 1: Procedury obliczania" (wersja angielska).
• PN-EN 15193:2010, "Charakterystyka energetyczna budynków. Wymagania energetyczne dotyczące oświetlenia" - norma wycofana i zastąpiona przez normę 15193:2017-08 (wersja angielska).
  a także normy:
• PN-EN ISO 12831:2006 i PN-EN ISO 13789:2008 (powołane także w wykazie norm w WT) - normy wycofane i zastąpione przez nowe w wersji angielskiej.

Dopóki nowe normy są wydane tylko w wersji angielskiej normami powołanymi (czyli obowiązującymi) są normy dotychczas stosowane, gdyż normy w wersji angielskiej, zgodnie z przepisami ustawy o normalizacji, nie mogą być powołane.

Inna sytuacja powstanie, gdy nowe normy będą wydane w wersji polskiej. Powstanie wtedy bardziej skomplikowana sytuacja niż z normami powołanymi w WT, gdyż:

1) w rozporządzeniu o świadectwach [2] powołano normy nie przez podanie ich numeru (tak jak w WT), ale opisowo, podając np. że obliczenie zużycia energii wykonuje się według Polskiej Normy dotyczącej energetycznych właściwości użytkowych budynków - obliczania zużycia energii na potrzeby ogrzewania i chłodzenia, a obliczenia dotyczące oświetlenia według Polskiej Normy dotyczącej charakterystyki energetycznej budynków - wymagania energetyczne dotyczące oświetlenia.

2) powołane normy stanowią elementy ogólnej metodyki wyznaczania zapotrzebowania na energię dostarczaną do budynku ustaloną w rozporządzeniu, a zatem te normy muszą być spójne z tą metodyką.

Powołanie norm w sposób opisowy powinno dotyczyć ich aktualnej (najnowszej) wersji, a więc z chwilą, gdy PKN opublikuje polskie wersje nowych norm, to one powinny być uznane, a powołane w rozporządzeniu.

Zastosowanie tej zasady do nowej wersji normy PN-EN 15193 nie budzi zastrzeżeń, gdyż ma ten sam numer, tytuł zgodny z opisem w rozporządzeniu [2] i nie ma obawy o niespójność treści tej normy z ogólną metodyką, gdyż dotyczy ona odrębnego zakresu obliczeń, a zatem po jej opublikowaniu w wersji polskiej powinna stać się obowiązująca.

Inna jest sytuacja normy PN-EN ISO 13790. Czy ma być zastąpiona przez normę 52016-1 wskazaną przez PKN jako ją zastępująca? Norma 52016-1 nie jest nową wersją normy 13790, lecz zupełnie inną normą, gdyż:

1. należy do nowej grupy norm o strukturze określonej w PN-EN ISO 52000-1:2017, która ustala nowe ogólne ramy i procedury oceny charakterystyki energetycznej budynków,
2. jej zakres jest inny niż normy 13790 (zastępuje nie jedną, ale cztery normy),
3. jest tylko pierwszą częścią normy dotyczącej wyznaczania zapotrzebowania na energię do ogrzewania i chłodzenia

Trudno więc byłoby uznać normę 52016-1 jako powołaną w rozporządzeniu w miejsce normy 13790, zwłaszcza, że istnieje też formalny powód: norma 52016-1 ma tytuł nieco inny niż opis powołanej normy podany w rozporządzeniu [2]. A więc nawet po opublikowaniu polskiej wersji normy 52016-1 w dalszym ciągu powinna być wykorzystywana norma 13790, a wprowadzenie do stosowania normy 52016-1 (co zapewne będzie konieczne) może nastąpić dopiero przez jej powołanie w ramach nowelizacji rozporządzenia o świadectwach energetycznych.

Trudny do rozstrzygnięcia będzie też problem norm PN-EN ISO 12831:2006 i PN-EN ISO 13789:2008 po opublikowaniu nowej wersji tych norm w polskiej wersji językowej. Ich tytuły pozostaną zgodne z opisem w rozporządzeniu [2], a więc powinny być obowiązujące.

Jednak ich fragmenty powołane w rozporządzeniu stanowią elementy ogólnej metodyki, a zatem ich zmiana może spowodować niespójność obliczeń. Tak np. w zakresie obliczeń zapotrzebowania energii na potrzeby wentylacji istnieje rozbieżność pomiędzy metodą obliczeń z nowej wersji normy 13789 z ogólną metodyką obliczania zapotrzebowania na energię według rozporządzenia [4]. A więc dopóki nie zmieni się metodyka określona w rozporządzeniu, to i te normy powinny być stosowane w dotychczasowej wersji.

Powyższe opinie wydają się w pełni uzasadnione, jednak po wydaniu polskiej wersji nowych norm dla rozwiania wszystkich wątpliwości dotyczących norm powołanych w rozporządzeniu o świadectwach energetycznych [2], niezbędne będzie wydanie urzędowych ustaleń w tej sprawie lub nowelizacji rozporządzenia.

Literatura

1. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 14 listopada 2017 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. (DzU z 2017 r. poz. 2285).
2. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury I Rozwoju z dnia 27 lutego 2015 r. w sprawie metodologii wyznaczania charakterystyki energetycznej budynku lub części budynku oraz świadectw charakterystyki energetycznej (DzU z 18 marca 2015 r. poz. 376).
3. Ustawa z dnia 12.09.2002 r. o normalizacji (DzU nr. 169, poz. 1386 z późn. zm.).
4. M. Gasiński, "Wymagania obliczeniowe dla instalacji wentylacyjnych. Czy konieczna jest nowa metodologia?", "Rynek Instalacyjny" 1-2/2018, s. 39-40.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!