Nowe regulacje w zakresie akustyki
New regulations on acoustic properties of buildings
Rok 2014 zakończył prace nad nowymi normami z zakresu akustyki budynków oraz uaktualnieniami norm już istniejących. W artykule omówiono najważniejsze z nich.
Zobacz także
Messe Monachium GmbH Światowe Targi Architektury, Materiałów i Systemów Budowlanych BAU zapraszają do Monachium
W styczniu 2025 r. czeka nas kolejna odsłona targów BAU, czyli Światowych Targów Architektury, Materiałów i Systemów Budowlanych. Największa światowa wystawa budownictwa odbędzie się w dniach 13–17 stycznia...
W styczniu 2025 r. czeka nas kolejna odsłona targów BAU, czyli Światowych Targów Architektury, Materiałów i Systemów Budowlanych. Największa światowa wystawa budownictwa odbędzie się w dniach 13–17 stycznia 2025 w Monachium. Ponad 2000 wystawców w 18 halach czeka na Państwa.
Rockwool Polska Profesjonalne elementy konstrukcyjne BIM dla budownictwa
W nowoczesnym projektowaniu budynków standardem staje się technologia BIM (Building Information Modeling). Jest to złożony system informacji technicznej, który na podstawie trójwymiarowego modelu obiektu...
W nowoczesnym projektowaniu budynków standardem staje się technologia BIM (Building Information Modeling). Jest to złożony system informacji technicznej, który na podstawie trójwymiarowego modelu obiektu opisuje cechy zastosowanych rozwiązań.
dr inż. Krzysztof Pawłowski prof. PBŚ Charakterystyka energetyczna budynku i jego części – analiza planowanych zmian w przepisach prawnych od 1 stycznia 2026 r.
Charakterystyka energetyczna budynku i części budynku (Świadectwo charakterystyki energetycznej) to dokument, który określa wielkość zapotrzebowania na energię niezbędną do zaspokojenia potrzeb energetycznych...
Charakterystyka energetyczna budynku i części budynku (Świadectwo charakterystyki energetycznej) to dokument, który określa wielkość zapotrzebowania na energię niezbędną do zaspokojenia potrzeb energetycznych związanych z użytkowaniem budynku lub części budynku. W pierwszych dniach lipca 2024 r. na stronie internetowej Ministerstwa Rozwoju i Technologii [1] zaprezentowano projekt zmian w rozporządzeniu.
ABSTRAKT |
---|
W artykule omówiono najważniejsze normy z zakresu akustyki budynków. Podano główne zmiany wprowadzone w trakcie prac aktualizacyjnych wraz z zakładanymi wartościami parametrów. |
The article briefly discusses the most important of regulations in the field of acoustic properties of building. The main changes are presented that were made during the updating works, including the anticipated performance values. |
Właściwie dopiero od kilku lat uczestnicy procesu budowlanego przyjęli do wiadomości istnienie wymagań akustycznych w zakresie izolacyjności akustycznej przegród. Warto dokładniej zainteresować się tym tematem, gdyż w najbliższym czasie szykują się zmiany związane z wprowadzeniem nowych norm ISO dotyczących izolacyjności akustycznej oraz aktualizacją całej serii polskich norm dotyczących ochrony przed hałasem w budynkach.
Nowe normy ISO dotyczące pomiarów izolacyjności w warunkach terenowych
W ramach prac komitetu technicznego ISO TC43 "Building Acoustics" przygotowano trzy nowe normy dotyczące pomiarów terenowych izolacyjności akustycznej przegród. W założeniach mają one zastąpić istniejące od wielu lat normy serii ISO EN 140 (część 4, 5 i 7) [1–3].
Nowe normy, oznaczone jako ISO 16283, podzielono na trzy niezależne części:
- ISO 16283 Część 1: Izolacyjność akustyczna od dźwięków powietrznych [4],
- ISO 16283 Część 2: Izolacyjność akustyczna od dźwięków uderzeniowych [5],
- ISO 16283 Część 3: Izolacyjność akustyczna ścian zewnętrznych [6].
W związku z planowaną zmianą na stronach ISO pojawił się kłopot z określeniem, która norma zastępuje którą, co zostało również powielone na stronach PKN. W TABELI 1 podano poprawną strukturę zastępowania i aktualizacji.
W sposobach pomiarów opisanych w nowych normach serii ISO 16283 [4–6] nie nastąpiły znaczące zmiany w stosunku do dotychczasowych norm serii ISO 140 [1-3, 7]. Doprecyzowano jednak wiele aspektów.
Przykładem jest kwestia obecności osób wykonujących pomiary w mierzonym pomieszczeniu, która nie była jasno ujęta we wcześniejszych dokumentach.
Z istotnych nowości pojawiły się dokładne opisy sposobu pomiaru przy użyciu ruchomego mikrofonu, trzymanego w ręce i poruszanego przez operatora po ściśle zdefiniowanej krzywej (tzw. "Manually scanned microphone") - RYS. 1-4.
Pojawiły się również nowe źródła pomiarowe, np. ciężka gumowa kula do pomiarów dźwięków uderzeniowych, generowanych głównie w niskich częstotliwościach, np. przez skaczące dzieci, popularna w Japonii i Korei. Obecnie w większości norm krajowych nie znajdują się jednak jeszcze odpowiednie wymagania, pozwalające odnieść się do wyników uzyskanych z takich źródeł.
Norma ISO 16283-1
Pierwsza z omawianych norm - ISO 16283-1 [4] - dotyczy pomiarów izolacyjności akustycznej przegród wewnętrznych w budynkach (ścian, stropów, drzwi) w zakresie dźwięków powietrznych. Jej pełny tytuł to: ISO 16283-1:2014, "Acoustics. Field measurement of sound insulation in buildings and of building elements. Part 1: Airborne sound insulation".
Norma ta zastępuje normę ISO 140-4 [1] w zakresie pomiarów przegród wewnętrznych oraz zawiera wytyczne z treści normy ISO 140-14:2004 [7] dotyczącej pomiarów w nietypowych sytuacjach.
Norma została przyjęta jako norma EN, a następnie w maju 2014 r. jako PN-EN i wydana w języku angielskim pod polskim tytułem (tzw. wydanie okładkowe): PN-EN ISO 16283-1:2014 05, "Akustyka. Pomiary terenowe izolacyjności akustycznej w budynkach i izolacyjności akustycznej elementów budowlanych. Część 1: Izolacyjność od dźwięków powietrznych" [4].
Jak napisano w zakresie normy, obejmuje ona procedury służące do określenia izolacyjności od dźwięków powietrznych między dwoma pomieszczeniami w budynku za pomocą pomiarów ciśnienia akustycznego. Procedury te przeznaczone są do pomieszczeń o objętości w zakresie od 10 m³ do 250 m³, w zakresie częstotliwości od 50 Hz do 5000 Hz.
Wyniki badań mogą być wykorzystane do oszacowania, oceny i porównania izolacyjności od dźwięków powietrznych w pomieszczeniach nieumeblowanych lub umeblowanych, w warunkach pola akustycznego, które może być w przybliżeniu traktowane jako rozproszone lub nierozproszone.
Mierzona izolacyjność od dźwięków powietrznych zależy od częstotliwości i może być przekształcona, z wykorzystaniem procedur zgodnych z ISO 717-1 [8], do postaci jednoliczbowego wskaźnika oceny, charakteryzującego właściwości akustyczne [4].
Norma ISO 16283-2
Druga z nowych norm to ISO 16283-2 [5], dotycząca pomiarów izolacyjności akustycznej przegród wewnętrznych w budynkach (stropów) w zakresie dźwięków uderzeniowych. Jej pełny tytuł to: "Acoustics. Field measurement of sound insulation in buildings and of building elements. Part 2: Impact sound insulation".
Powyższa norma jest obecnie w fazie głosowania, więc nie ma nadanych jeszcze oficjalnych oznaczeń EN ani PN-EN, ani ostatecznej daty przyjęcia. Treść projektu normy (ISO/FDIS 16283-2) dostępna w sieci może jeszcze ulec zmianie w stosunku do wersji, która zostanie ogłoszona, w razie znalezienia błędów.
Norma ta docelowo zastąpi normę ISO 140-7 [3] dotyczącą tego samego zakresu pomiarów. Będzie także zawierać wytyczne z treści normy PN-EN ISO 140-14:2004 [7] dotyczącej pomiarów w nietypowych sytuacjach.
Norma ISO 16283-3
Trzecia z nowych norm to ISO 16283-3 [6]. Dotyczy ona pomiarów izolacyjności akustycznej ścian zewnętrznych (fasad) w budynkach w zakresie dźwięków powietrznych. Jej pełny tytuł to: "Acoustics. Field measurement of sound insulation in buildings and of building elements. Part 3: Façade sound insulation".
Norma ta, podobnie jak 16283-2 [5], jest obecnie w fazie głosowania, więc nie ma nadanych jeszcze oficjalnych oznaczeń EN ani PN-EN, ani ostatecznej daty przyjęcia. Dokument ten docelowo zastąpi normę ISO 140-5 [2] dotyczącą tego samego zakresu pomiarów oraz zawierać będzie wytyczne z treści normy PN-EN ISO 140-14:2004 [7] dotyczącej pomiarów w nietypowych sytuacjach.
Nowe Polskie Normy dotyczące akustyki
W ramach prac komitetu technicznego KT 253 ds. Akustyki Architektonicznej w 2010 r. rozpoczęły się prace nad aktualizacją całej serii norm PN-B 02151 pod wspólnym tytułem "Akustyka budowlana. Ochrona przed hałasem w budynkach" [9-12], w której skład mają docelowo wchodzić 4 części:
- PN-B 02151-2, "Akustyka budowlana. Ochrona przed hałasem w budynkach. Dopuszczalne wartości poziomu dźwięku w pomieszczeniach" (norma z 1987 r., obecnie w trakcie nowelizacji) [9],
- PN-B 02151-3, "Akustyka budowlana. Ochrona przed hałasem w budynkach. Izolacyjność akustyczna przegród w budynkach oraz izolacyjność akustyczna elementów budowlanych. Wymagania" (norma z 1999 r. obecnie w trakcie nowelizacji) [10],
- PN-B 02151-4, "Akustyka budowlana. Ochrona przed hałasem w budynkach. Część 4: Wymagania dotyczące warunków pogłosowych i zrozumiałości mowy w pomieszczeniach oraz wytyczne prowadzenia badań" (nowa norma, której opracowanie zostało zakończone, obecnie na etapie poprawek edytorskich) [11],
- PN-B 02151-5, "Akustyka budowlana. Ochrona przed hałasem w budynkach. Część 5: Wymagania i zasady klasyfikacji akustycznej budynków mieszkalnych o podwyższonym standardzie akustycznym" (nowa norma, obecnie w opracowaniu) [12].
Z powyższych czterech norm pierwsza (PN-B 02151-2 [9]) jest obecnie w trakcie nowelizacji, a ostatnia (PN-B 02151-5 [12]) dopiero w trakcie opracowania, więc jest za wcześnie, aby je omawiać. Zakres pozostałych norm warto natomiast przybliżyć.
Norma PN-B 02151-3
Norma ta istnieje od 1999 r., więc jak na standardy normalizacji jest już bardzo stara. Dlatego kilka lat temu pod egidą Instytutu Techniki Budowlanej oraz przewodnictwem prof. Barbary Szudrowicz rozpoczęły się prace nad aktualizacją tego dokumentu, zbliżające się właśnie ku końcowi. Postęp prac jest na tyle duży, że można próbować przedstawić główne zmiany wprowadzone w trakcie prac aktualizacyjnych.
Wszelkie podane w referacie informacje należy traktować jako bazujące na projekcie normy i mogące ulec zmianie.
Podczas aktualizacji norm zwykle najbardziej istotnym pytaniem jest, czy poziom wymagań został utrzymany na podobnym poziomie. W przypadku aktualizacji normy PN-B 02151 3:1999 [10] odpowiedź nie jest jednoznaczna.
Przegrody wewnętrzne
Jeśli porównać wymagania w zakresie izolacyjności akustycznej przegród wewnętrznych od dźwięków powietrznych i uderzeniowych, dotyczące najbardziej typowych pomieszczeń w budynkach mieszkalnych, poziom wymagań w aktualizacji normy jest praktycznie taki sam.
Izolacyjność akustyczna od dźwięków powietrznych ścian i stropów w budynkach wielorodzinnych (TABELA 2) pozostała na takim samym poziomie, a w budynkach szeregowych i bliźniaczych została obniżona o 3 dB.
Izolacyjność od dźwięków uderzeniowych stropów międzymieszkaniowych w budynkach wielorodzinnych zrównano z wymaganiem dla przenikania dźwięków uderzeniowych z pomieszczeń komunikacji ogólnej (korytarzy), czyli de facto jedno z wymagań obniżono o 2 dB, a drugie podwyższono również o 2 dB (TABELA 3).
Zbliżona sytuacja występuje w innych rodzajach budynków (hotelach, biurach itd.), gdzie w odniesieniu do najbardziej typowych pomieszczeń poziom wymagań pozostał bez zmian.
Najbardziej istotna w aktualizacji normy PN-B 02151-3:1999 [10] jest zdecydowanie większa liczba rodzajów pomieszczeń i wymagań przynależnych do przegród je oddzielających. Aby to zilustrować, w TABELI 4 pokazano przykładowe nowe wymagania zawarte w aktualizacji normy, których nie ma w obecnie obowiązującym dokumencie.
Aktualizacja normy PN-B 02151-3:1999 [10] wymienia znacznie więcej rodzajów budynków użyteczności publicznej wraz z przyporządkowanymi im wymaganiami w zakresie izolacyjności akustycznej przegród wewnętrznych, niż miało to miejsce w starej normie.
Jako podstawę podziału tych budynków przyjęto klasyfikację budynków według Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych (PKOB) [13]. W aktualizacji normy PN-B 02151-3:1999 [10] podano wymagania dla przegród w następujących rodzajach budynków użyteczności publicznej, takich jak:
- hotele,
- budynki zakwaterowania turystycznego (hotele turystyczne, pensjonaty, domy wypoczynkowe),
- budynki zamieszkania zbiorowego (domy studenckie, internaty i bursy szkolne, hotele robotnicze, domy dziecka, domy opieki społecznej),
- żłobki i budynki szkolnictwa przedszkolnego,
- szkoły podstawowe i ponadpodstawowe,
- budynki szkół wyższych i placówek badawczych,
- budynki szpitalne i zakładów opieki medycznej,
- budynki biurowe,
- budynki sądów i prokuratur.
Kolejną nowością w aktualizacji normy, która spotka się zapewne z pozytywnym odbiorem ze strony projektantów budynków oraz samych producentów, jest określenie wymagań co do drzwi oraz przegród wewnętrznych (ścian i stropów) w obrębie jednego mieszkania za pomocą laboratoryjnego wskaźnika RA1,R (projektowego wskaźnika oceny izolacyjności akustycznej właściwej) oraz Ln,w,R (projektowego wskaźnika ważonego poziomu uderzeniowego znormalizowanego), a nie jak było dotąd - za pomocą wskaźnika R’A1 (wskaźnika oceny przybliżonej izolacyjności akustycznej właściwej) sprawdzalnego dopiero w badaniach na budowie oraz L’n,W (wskaźnika ważonego przybliżonego poziomu uderzeniowego znormalizowanego).
Takie podejście pozwala na prostą weryfikację na etapie projektu lub w trakcie budowy, czy dane drzwi, ściana lub strop spełniają wymagania akustyczne.
Przegrody zewnętrzne
W aktualizacji normy PN-B 02151-3:1999 [10] wprowadzono znaczące zmiany w zakresie metodologii ustalania wymagań dotyczących izolacyjności akustycznej od dźwięków powietrznych przegród zewnętrznych. Dwie najważniejsze zmiany to:
- obliczanie wymaganej izolacyjności akustycznej przegrody zewnętrznej w zależności od poziomu dźwięku w pomieszczeniu chronionym (tzw. poziomu odniesienia),
- przyjęcie w obliczeniach jako poziomu hałasu zewnętrznego długookresowego poziomu hałasu (tzw. mia-rodajnego poziomu hałasu zewnętrznego).
Poziom odniesienia (oznaczony w aktualizacji normy jako LA,wew) to poziom dźwięku A w pomieszczeniu, wyrażony w decybelach, który przyjmuje się podczas obliczania wymaganego wskaźnika oceny przybliżonej izolacyjności akustycznej właściwej R’A2 (lub w szczególnych przypadkach wskaźnika R’A1) przegrody zewnętrznej. W TABELI 5 podano wartości poziomu odniesienia zawarte w projekcie aktualizacji normy PN-B 02151-3:1999 [10] z etapu drugiej ankiety projektu (luty 2015 r.).
Podanych wartości nie należy mylić z maksymalnymi dopuszczalnymi poziomami dźwięku z normy PN-B 02151-2:1987 [9], gdyż zostały one podane jedynie w celu umożliwienia obliczenia izolacyjności akustycznej przegród zewnętrznych, a nie - wykorzystywania ich jako wytyczne dopuszczalnego poziomu dźwięku w danym pomieszczeniu chronionym. Wartości te należy traktować z rezerwą, gdyż mogą jeszcze się zmienić, jeśli w trakcie ankiety zostaną wniesione poprawki.
Miarodajny poziom hałasu zewnętrznego (oznaczony jako LA,zew) to długookresowy poziom dźwięku A hałasu zewnętrznego, wyrażony w decybelach, wyznaczony oddzielnie dla dnia i nocy, służący do wyznaczania wymaganej izolacyjności akustycznej przegrody zewnętrznej.
W przypadku hałasu pochodzącego od komunikacji drogowej i szynowej dla dnia jako miarodajny poziom hałasu zewnętrznego należy przyjmować długookresowy równoważny poziom dźwięku A, LAeq,zew,D, wyznaczony dla 16 godzin dnia, z uwzględnieniem wszystkich dni w roku, a w odniesieniu do nocy - długookresowy równoważny poziom dźwięku A, LAeq,zew,N, wyznaczony dla 8 godzin nocy, z uwzględnieniem wszystkich nocy roku.
W przypadku innych źródeł niż hałas od komunikacji drogowej i szynowej oraz hałas od operacji lotniczych jako miarodajny dla pory dnia poziom hałasu zewnętrznego należy przyjąć dzienny równoważny poziom dźwięku A obliczony dla 8 najbardziej niekorzystnych kolejnych godzin dnia z uwzględnieniem wszystkich dni roku, a dla nocy - nocny równoważny poziom dźwięku A obliczony dla 1 najbardziej niekorzystnej godziny nocy, z uwzględnieniem wszystkich nocy roku. Ponadto inaczej niż dotychczas będzie liczony hałas lotniczy.
W projekcie aktualizacji normy PN-B 02151-3:1999 [10] jeśli pomieszczenie ma jedną przegrodę zewnętrzną, wartości wskaźnika oceny R’A2 przybliżonej izolacyjności akustycznej właściwej przegrody zewnętrznej oblicza się z równania (1).
Od poziomu hałasu zewnętrznego odejmuje się poziom odniesienia i dodaje korektę na chłonność akustyczną pomieszczenia, zależną od jego czasu pogłosu, kubatury i powierzchni analizowanej przegrody zewnętrznej.
(1)
gdzie:
R’A2 - wskaźnik oceny przybliżonej izolacyjności akustycznej właściwej przegrody zewnętrznej,
LA,zew. - miarodajny poziom hałasu zewnętrznego przy danej przegrodzie zewnętrznej według 7.3, przyjęty z dokładnością do 1 dB,
LA,wew. - poziom odniesienia do obliczenia izolacyjności akustycznej przegrody zewnętrznej według 7.4,
A - chłonność akustyczna pomieszczenia w oktawowym paśmie o środkowej częstotliwości ƒ = 500 Hz, bez wyposażenia pomieszczenia i obecności użytkowników,
S - pole rzutu powierzchni przegrody zewnętrznej na płaszczyznę fasady lub dachu widziane od strony pomieszczenia,
przy czym:
(2)
gdzie:
V - objętość pomieszczenia,
T - przewidywany czas pogłosu T, w pomieszczeniu, w oktawowym paśmie o środkowej częstotliwości ƒ = 500 Hz.
Obliczenia nieznacznie się komplikują, jeśli pomieszczenie ma więcej niż jedną przegrodę zewnętrzną albo podlega oddziaływaniu więcej niż jednego rodzaju hałasu zewnętrznego.
W porównaniu z obecnie obowiązującą normą opisane zmiany spowodują konieczność wykonywania większej liczby obliczeń przybliżonej izolacyjności akustycznej właściwej przegrody zewnętrznej (R’A2).
Nie będzie już można - jak w obecnej normie - w prosty sposób spojrzeć do jednej tablicy i odczytać podane w normie wartości wskaźnika R’A2 zależne od poziomu hałasu zewnętrznego (i to jeszcze w zakresach co 5 dB), a następnie spojrzeć do drugiej tablicy i w zależności od udziału części przeszklonej w całkowitej powierzchni ściany odczytać wymaganie R’A2 części pełnej ściany oraz samego okna.
Niemniej sposób obliczania izolacyjności akustycznej podany w aktualizacji normy PN-B 02151-3:1999 [10] jest poprawny, a zastosowana metodologia jest już od wielu lat stosowana w praktycznie wszystkich krajach Europy Zachodniej.
Zdefiniowanie poziomu hałasu zewnętrznego jako poziomu długookresowego (z wszystkich dni roku) w praktyce będzie oznaczać, że wymagana izolacyjność akustyczna przegród będzie w znacznej ilości przypadków niższa niż obliczona według obecnie obowiązującej normy, w której poziom hałasu obliczano dla najbardziej niekorzystnych 8 godzin dnia albo 1 godziny nocy.
Zwłaszcza ta ostatnia wartość (najbardziej niekorzystna 1 godz. nocy) determinowała zwykle poziom wymagań w zakresie izolacyjności akustycznej ściany zewnętrznej. Wygląda więc na to, że wymagania w zakresie izolacyjności akustycznej przegród zewnętrznych projektu aktualizacji normy PN-B 02151-3:1999 [10] nie powinny spowodować wzrostu kosztu budowy ścian zewnętrznych budynku.
Norma PN-B 02151-4
W Polsce nie istnieją żadne wymagania w zakresie akustyki wnętrza projektowanych pomieszczeń. W krajach europejskich takie regulacje są obecne od co najmniej 10 lat (np. w Niemczech), a w przypadku niektórych krajów (np. skandynawskich) wymagania są bezpośrednio wpisane w lokalne odpowiedniki prawa budowlanego albo warunków technicznych.
Przeprowadzona w Polsce kilka lat temu nowelizacja warunków technicznych, zawarta w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 marca 2009 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [14], przewiduje konieczność ochrony pomieszczeń przed hałasem pogłosowym.
Na bazie tego wymagania w 2010 r. pod egidą Instytutu Techniki Budowlanej oraz przewodnictwem prof. Barbary Szudrowicz rozpoczęły się prace nad opracowaniem nowej normy, opisującej sprawy akustyki wnętrz. Prace merytoryczne nad normą PN-B 02151-4 [11] zostały zakończone na przełomie 2014 i 2015 roku.
Obecnie norma jest w trakcie procedury korekty edytorskiej i procedury oceny zgodności użytych sformułowań z wytycznymi PKN, tak że istnieje możliwość, że podane poniżej fragmenty z jej treści będą miały inne brzmienie w ostatecznie przyjętym dokumencie. Poniżej opisano główne założenia tej normy.
Cel i zakres normy PN-B 02151-4
Celem wprowadzenia normy regulującej kwestie akustyki pomieszczeń jest: zmniejszenie hałasu w pomieszczeniach przez ograniczenie składowej hałasu, jaką jest hałas pogłosowy, zapewnienie zrozumiałości mowy umożliwiające właściwe użytkowanie pomieszczeń przeznaczonych do komunikacji słownej.
Zakres normy PN-B 02151-4 [11] obejmuje ochronę przed hałasem pogłosowym jedynie w budynkach zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej, nie dotyczy natomiast pomieszczeń i obiektów, które powinny spełnić szczególne wymagania w zakresie akustyki wnętrz, takich jak sale teatralne, koncertowe, operowe, kinowe, studia nagrań, rozgłośnie radiowe i telewizyjne, sale ćwiczeń w szkołach i akademiach muzycznych oraz laboratoria do badań akustycznych.
Wszelkie parametry akustyczne tego rodzaju pomieszczeń należy określać indywidualnie. Norma nie dotyczy również pomieszczeń technologicznych w obiektach przemysłowych i usługowych oraz pomieszczeń w budynkach tymczasowych. Podane wymagania stosuje się podczas projektowania, wznoszenia, modernizacji oraz przebudowy pomieszczeń.
Wymagania
W normie wprowadzono istotny podział na dwie grupy pomieszczeń: pomieszczenia przeznaczone do komunikacji słownej, pozostałe pomieszczenia.
Podział ten jest zbliżony do występującego w innych normach zagranicznych (np. DIN 18042 [15]), rozróżniających pomieszczenia, w których odbywa się komunikacja słowna na średnie i duże odległości (np. sale konferencyjne) i celem jest zapewnienie odpowiedniej zrozumiałość mowy, od pomieszczeń do rozmów na małe odległości (rzędu maks. kilku metrów, np. hall wejściowy), w których celem jest głównie ograniczenie hałasu pogłosowego.
Norma wprowadza pojęcie komunikacji słownej, czyli przekazywania lub wymiany informacji za pomocą mowy, modalności słuchowych i rozumienia. Rozróżnia komunikację słowną bezpośrednią (bez wykorzystania systemu nagłaśniającego) oraz komunikację słowną pośrednią (z wykorzystaniem systemu nagłaśniającego). Wymagania zawarte w normie dotyczą przede wszystkim komunikacji słownej bezpośredniej.
W odniesieniu do każdej z wymienionych grup pomieszczeń określono odpowiednie wymagania. Podano dwa rodzaje wymagań - pierwsze dotyczy obu grup pomieszczeń, a drugie jedynie pierwszej grupy (pomieszczeń do komunikacji słownej): wymagania dotyczące warunków pogłosowych w pomieszczeniach budynków zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej, wyrażone za pomocą maksymalnego czasu pogłosu T lub minimalnej chłonności akustycznej A, wymagania dotyczące zrozumiałości mowy w pomieszczeniach przeznaczonych do komunikacji słownej, wyrażone za pomocą wskaźnika transmisji mowy STI.
W treści normy w formie tabelarycznej w odniesieniu do każdego rodzaju pomieszczenia podano wymagane do spełnienia parametry akustyczne. W grupie pomieszczeń przeznaczonych do komunikacji słownej wymieniono dwa rodzaje pomieszczeń: sale i pracownie szkolne, sale audytoryjne, wykładowe w szkołach podstawowych, średnich i wyższych i inne pomieszczenia o podobnym przeznaczeniu, sale rozpraw sądowych, sale konferencyjne, audytoria i inne pomieszczenia o podobnym przeznaczeniu.
W odniesieniu do każdego z tych rodzajów w zależności od kubatury pomieszczenia podano wymagane wartości czasu pogłosu T oraz wskaźnika transmisji mowy STI (TABELA 6).
Wymagania przedstawione w TABELI 6 rozbudowano o przypisy (niepokazane w referacie), określające, jak należy zmodyfikować poszczególne wymagania w nietypowych sytuacjach.
Przykładowo, w pomieszczeniach przeznaczonych do prowadzenia zajęć dla osób z ubytkami słuchu i/lub innymi problemami z komunikacją słowną podano, że maksymalny czas pogłosu T nie powinien być większy niż 0,4 s, a w pomieszczeniach przeznaczonych do prowadzenia zajęć w ramach nauczania początkowego lub nauczania języków obcych zalecono, aby zmniejszyć czas pogłosu T o 0,1 s w stosunku do podanych wartości.
W analogiczny sposób określono wymagania co do pozostałych pomieszczeń, nieprzeznaczonych do komunikacji słownej. W odniesieniu do tych pomieszczeń jako wymaganie podano jedynie czas pogłosu (TABELA 7). Dla niektórych z pomieszczeń w celu uproszczenia projektowania i obliczeń wymaganie czasu pogłosu zastąpiono wymaganiem minimalnej chłonności akustycznej (TABELA 8).
Wymagania zawarte w TABELI 7 i TABELI 8 również rozbudowano o wiele przypisów (niepokazanych w referacie), określających sposób modyfikacji poszczególnych wymagań w nietypowych sytuacjach. Metody badań i ocena wyników W normie szczegółowo opisano metody badawcze do przeprowadzenia pomiarów kontrolnych.
Według tych zapisów pomiary czasu pogłosu (T) należy przeprowadzać według normy PN-EN ISO 3382-1:2009 [16] lub PN-EN ISO 3382-2:2010 [17], natomiast pomiary wskaźnika transmisji mowy (STI) należy przeprowadzać według normy PN-EN 60268-16:2011 [18].
Dodatkowe wytyczne odnośnie pomiarów wskaźnika transmisji mowy doprecyzowano w treści normy PN-B 02151-4 [11] w następującym zakresie: wytwarzanie pola akustycznego w pomieszczeniu, usytuowanie, ukierunkowanie i liczba pozycji źródła dźwięku, usytuowanie i liczba punktów pomiarowych, forma i zawartość raportu z pomiarów.
Załączniki
Na końcu normy zamieszczono dwa załączniki informacyjne, przydatne dla projektantów chcących samodzielnie obliczyć chłonność akustyczną albo czas pogłosu pomieszczenia.
W załączniku A omówiono przykład obliczeń chłonności akustycznej jednego z pomieszczeń wymienionych w TABELI 8 (poczekalni w szpitalu).
W załączniku B podano natomiast wartości współczynnika pochłaniania dźwięku typowych wyrobów, elementów budowlanych i wykończeniowych oraz wyposażenia pomieszczeń, mogące służyć do obliczeń czasu pogłosu oraz wskaźnika transmisji mowy.
Podsumowanie
Opisane w referacie nowe normy z zakresu akustyki budynków, zwłaszcza aktualizacja części 3 oraz nowa czwarta część normy PN-B-02151 [11], będą wymagały zarówno od projektantów, producentów, jak i wykonawców czasu na przyswojenie ich treści. Niewątpliwie wywołają również pewne zamieszanie na rynku budowlanym.
Aby je zminimalizować, potrzebne wydaje się wprowadzenie okresu vacatio legis. Projektanci, zaskakiwani kolejnymi nowelizacjami warunków technicznych, nie powinni być stawiani pod ścianą i zmuszani z dnia na dzień do dostosowywania swoich projektów do wymagań nowych przepisów. Zdaniem autora niezbędne jest wprowadzenie co najmniej rocznego okresu między publikacją nowej normy, a jej wejściem w życie.
Taki okres wydaje się właściwym kompromisem między potrzebą unowocześnienia wymagań a pewną bezwładnością procesu budowlanego. Okres ten pozwoliłby na przygotowanie się projektantów, producentów i wykonawców do wprowadzenia rozwiązań budowlanych będących odpowiedzią na nowe wymagania zawarte w normach. Równocześnie pozwoliłby prasie branżowej na szczegółowe przedstawienie treści nowych przepisów.
Literatura
- PN-EN ISO 140-4:2000, "Akustyka. Pomiar izolacyjności akustycznej w budynkach i izolacyjności akustycznej elementów budowlanych. Pomiary terenowe izolacyjności od dźwięków powietrznych między pomieszczeniami".
- PN-EN ISO 140-5:1999, "Akustyka. Pomiar izolacyjności akustycznej w budynkach i izolacyjności akustycznej elementów budowlanych. Pomiary terenowe izolacyjności akustycznej od dźwięków powietrznych ściany zewnętrznej i jej elementów".
- PN-EN ISO 140-7:2000, "Akustyka. Pomiar izolacyjności akustycznej w budynkach i izolacyjności akustycznej elementów budowlanych. Pomiary terenowe izolacyjności od dźwięków uderzeniowych stropów".
- PN-EN ISO 16283-1:5-2014, "Akustyka. Pomiary terenowe izolacyjności akustycznej w budynkach i izolacyjności akustycznej elementów budowlanych. Część 1: Izolacyjność od dźwięków powietrznych".
- ISO/DIS 16283-2, "Acoustics. Field measurement of sound insulation in buildings and of building elements. Part 2: Impact sound insulation" [projekt].
- ISO/DIS 16283-3, "Acoustics. Field measurement of sound insulation in buildings and of building elements. Part 3: Façade sound insulation" [projekt].
- PN-EN ISO 140-14:2006, "Akustyka. Pomiar izolacyjności akustycznej w budynkach oraz izolacyjności elementów budowlanych. Część 14: Wytyczne dla specyficznych sytuacji w warunkach terenowych".
- PN-EN ISO 717-1:2013-08, "Akustyka. Ocena izolacyjności akustycznej w budynkach i izolacyjności akustycznej elementów budowlanych. Izolacyjność od dźwięków powietrznych".
- PN-B-02151-2:1987, "Akustyka budowlana. Ochrona przed hałasem w budynkach. Dopuszczalne wartości poziomu dźwięku w pomieszczeniach".
- PN-B-02151-3:1999, "Akustyka budowlana. Ochrona przed hałasem w budynkach. Izolacyjność akustyczna przegród w budynkach oraz izolacyjność akustyczna elementów budowlanych. Wymagania".
- PN-B-02151-4, "Akustyka budowlana. Ochrona przed hałasem w budynkach. Część 4: Wymagania dotyczące warunków pogłosowych i zrozumiałości mowy w pomieszczeniach oraz wytyczne prowadzenia badań" [nieopublikowana].
- PN-B-02151-5, "Akustyka budowlana. Ochrona przed hałasem w budynkach. Część 5: Wymagania i zasady klasyfikacji akustycznej budynków mieszkalnych o podwyższonym standardzie akustycznym" [w opracowaniu].
- Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 1999 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych (PKOB) (DzU nr 112 z 1999 r., poz. 1316) wraz z poźn. zm.
- Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 marca 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU nr 56 z 2009 r., poz. 461).
- DIN 18042, "Planungsgrundlagen und Vorschriften, öffentlich zugängige Gebäude und Arbeitsstätten, Bewegungsflächen".
- PN-EN ISO 3382-1:2009 "Akustyka. Pomiar parametrów akustycznych pomieszczeń. Część 1: Pomieszczenia specjalne".
- PN-EN ISO 3382-2: 2010 "Akustyka. Pomiar parametrów akustycznych pomieszczeń. Część 2: Czas pogłosu w zwyczajnych pomieszczeniach".
- PN-EN 60268:16:2011, "Urządzenia systemów elektroakustycznych. Część 16: Obiektywna ocena zrozumiałości mowy za pomocą wskaźnika transmisji mowy".
- PN-EN ISO 717-2: 2013-08, "Akustyka. Ocena izolacyjności akustycznej w budynkach i izolacyjności akustycznej elementów budowlanych. Izolacyjność od dźwięków uderzeniowych".
- PN-EN 12354-1:2002, "Akustyka budowlana. Określanie właściwości akustycznych budynków na podstawie właściwości elementów. Część 1: Izolacyjność od dźwięków powietrznych między pomieszczeniami".
- PN-EN 12354-2:2002, "Akustyka budowlana. Określanie właściwości akustycznych budynków na podstawie właściwości elementów. Część 2: Izolacyjność od dźwięków uderzeniowych między pomieszczeniami".
- PN-EN 12354-3:2003, "Akustyka budowlana. Określanie właściwości akustycznych budynków na podstawie właściwości elementów. Część 3: Izolacyjność od dźwięków powietrznych przenikających z zewnątrz".
- PN-EN 12354-4:2003, "Akustyka budowlana. Określanie właściwości akustycznych budynków na podstawie właściwości elementów. Część 4: Przenikanie hałasu z budynku do środowiska".
- PN-EN 12354-6:2005, "Akustyka budowlana. Określanie właściwości akustycznych budynków na podstawie właściwości elementów. Część 6: Pochłanianie dźwięku w pomieszczeniach".
- PN-EN ISO 3382-1:2009, "Akustyka. Pomiar parametrów akustycznych pomieszczeń. Część 1: Pomieszczenia specjalne".
- PN-EN ISO 3382-2:2010, "Akustyka. Pomiar parametrów akustycznych pomieszczeń. Część 2: Czas pogłosu w zwyczajnych pomieszczeniach".
- PN-EN ISO 3382-3:2012 "Akustyka. Pomiar parametrów akustycznych pomieszczeń. Część 3: Pomieszczenia biurowe typu „open space".
- PN-EN ISO 11654:1999, "Akustyka. Wyroby dźwiękochłonne używane w budownictwie. Wskaźnik pochłaniania dźwięku".
- DIN 18041:2004, "Acoustic quality in small to medium-sized rooms".
- Instrukcja ITB 406/2005, "Metody obliczania izolacyjności akustycznej między pomieszczeniami w budynku według PN-EN 12354-1:2002 i PN-EN 12354-2:2002".
- Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie z dnia 12 kwietnia 2002 r. (DzU nr 75, poz. 690) z późn. zm.
- Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (DzU nr 120 z 2007 r., poz. 826).