Domy pasywne – do poprawy?
Klimat wewnętrzny – komfort cieplny | Nowe trendy w budownictwie | Poszukiwanie rozwiązań optymalnych a marketing

Domy pasywne – do poprawy?
Passive houses – corrections needed?
J. Żurawski
Pierwsze doświadczenia użytkowników budynków pasywnych w Polsce pokazały, że o ile zimą klimat w pomieszczeniach i koszty eksploatacji takiego obiektu są zadowalające, o tyle latem pojawiają się duże problemy użytkowe, zwłaszcza w budynkach o odmiennym niż domy mieszkalne sposobie użytkowania.
Zobacz także
MIWO – Stowarzyszenie Producentów Wełny Mineralnej: Szklanej i Skalnej Warunki Techniczne wymagają głębokich zmian

Przepisy rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (z późniejszymi zmianami) – zwanego Warunkami...
Przepisy rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (z późniejszymi zmianami) – zwanego Warunkami Technicznymi lub w skrócie WT – stosuje się przy projektowaniu, budowie i przebudowie oraz zmianie sposobu użytkowania wszystkich rodzajów budynków oraz budowli nadziemnych i podziemnych, spełniających funkcje użytkowe budynków. Ten akt prawny jest aktem wykonawczym do Ustawy Prawo budowlane i określa...
PU Polska – Związek Producentów Płyt Warstwowych i Izolacji Działalność edukacyjna i informacyjna związku PU Polska

PU Polska Związek Producentów Płyt Warstwowych i Izolacji to organizacja założona w 2017 r. i zrzeszająca ośmiu największych pracodawców – producentów płyt warstwowych z rdzeniem poliuretanowym PUR i poliizocyjanurowym...
PU Polska Związek Producentów Płyt Warstwowych i Izolacji to organizacja założona w 2017 r. i zrzeszająca ośmiu największych pracodawców – producentów płyt warstwowych z rdzeniem poliuretanowym PUR i poliizocyjanurowym PIR.
mgr Jacek Sawicki news Portal e-budownictwo – sprawny proces budowlany

Portal e-budownictwo w przepisach prawa budowlanego pojawia się w ustawie z dnia 7 lipca 2022 o zmianie ustawy – Prawo budowlane oraz niektórych innych ustaw, której tekst ukazał się 26 lipca 2022 r. w...
Portal e-budownictwo w przepisach prawa budowlanego pojawia się w ustawie z dnia 7 lipca 2022 o zmianie ustawy – Prawo budowlane oraz niektórych innych ustaw, której tekst ukazał się 26 lipca 2022 r. w Dzienniku Ustaw (poz. 1557). Przywołuje go zapis art. 71 w ust. 2b pkt 2, który stanowi, że „Zgłoszenia zmiany sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części dokonuje się (…) w formie dokumentu elektronicznego za pośrednictwem portalu e-budownictwo”. I dalej rozbudowują go przepisy art. 79a–79k...
ABSTRAKT |
---|
W artykule omówiono nowe trendy w budownictwie zmierzające do ograniczania zużycia energii, ze szczególnym uwzględnieniem budownictwa pasywnego. Podano przykłady budynków pasywnych w Polsce, w których stwierdzono trudne warunki eksploatacyjne latem. Wysunięto postulat przeanalizowania promowanych rozwiązań budynków pasywnych, tak by opracować najlepszy dla Polski model takiego budynku – dostosowanego do polskiego klimatu, zapewniającego optymalny klimat wewnętrzny oraz racjonalne koszty inwestycyjne i eksploatacyjne. |
The article discusses new trends in constructions, which aim at limiting energy consumption with special emphasis on passive construction. Examples of passive buildings in Poland with difficult operating conditions during summer were presented. A revision of promoted passive buildings solutions was proposed in order to develop the best model of such building for Poland, i.e. adjusted to Polish climate, providing optimal internal climate and reasonable investment and operating costs. |
Podczas eksploatacji budynków w obowiązującym dziś standardzie energetycznym zużywa się ok. 80% całkowitej energii. Niezbędne jest więc poszukiwanie rozwiązań efektywnych energetycznie, ekologicznych i ekonomicznie uzasadnionych.
To jednak nie wszystko. Nadrzędnym zadaniem projektantów, zgodnie z PN-EN 15251:2012, „Parametry wejściowe środowiska wewnętrznego dotyczące projektowania i oceny charakterystyki energetycznej budynków, obejmujące jakość powietrza wewnętrznego, środowisko cieplne, oświetlenie i akustykę”, powinno być zapewnienie odpowiedniego klimatu wewnętrznego w budynku.
Klimat wewnętrzny – komfort cieplny
Pożądany klimat wewnętrzny to klimat komfortu cieplnego, który jest stanem równowagi. Oznacza to w uproszczeniu, że organizm nie oddaje ani nie pobiera ciepła – człowiek odczuwa równowagę między warunkami otaczającego środowiska a wrażeniami psychofizycznymi.
Poczucie komfortu zależy od bardzo wielu czynników, m.in. od: temperatury, prędkości, wilgotności względnej i czystości powietrza, temperatury promieniowania powierzchni, asymetrii rozkładu temperatury w pomieszczeniu, hałasu czy oświetlenia.
Przykład zależności komfortu od temperatury powietrza oraz powierzchni wewnętrznych ścian zobrazowano na rys.
Nowe trendy w budownictwie
Obecnie opracowuje się, testuje i wdraża różne koncepcje budynków energooszczędnych.
Do najbardziej znanych można zaliczyć budynki:
- niskoenergetyczne – inaczej budynki 3-litrowe, charakteryzujące się sezonowym zapotrzebowaniem na ciepło (energię użytkową) na poziomie 25–40 kWh/(m2·rok),
- ekologiczne – do ich budowy wykorzystuje się materiały naturalne,
- zrównoważone – o jak najkorzystniejszej ocenie zrównoważonej, obejmującej zagadnienia materiałowe, konstrukcyjne, energię, transport, odziaływanie na środowisko, wykorzystanie surowców naturalnych oraz zagadnienia logistyczne,
- o racjonalnej charakterystyce – obejmującej zagadnienia energii oraz środowiska w odniesieniu do ekonomii oraz z uwzględnieniem trwałości budynku,
- pasywne – inaczej budynki 1,5-litrowe, charakteryzujące się sezonowym zapotrzebowaniem na ciepło (energię użytkową) poniżej 15 kWh/(m2·rok) oraz energię pierwotną poniżej 120 kWh/(m2·rok),
- zeroenergetyczne i prawie zeroenergetyczne – budynki o wysokiej charakterystyce energetycznej, zużywające niewielką, wyznaczoną na podstawie rachunku opłacalności ekonomicznej, ilość energii pochodzącej z odnawialnych źródeł energii, które zlokalizowane są w budynku lub w jego pobliżu (na działce należącej do budynku).
Oczywiście, nie są to wszystkie obecnie opracowywane koncepcje, celem jednak każdej z nich jest zapewnienie odpowiedniego klimatu wewnętrznego, zgodnego z przeznaczeniem budynku.
Poszukiwanie rozwiązań optymalnych a marketing
W ostatnich latach szczególnie promowane było budownictwo pasywne. Powstały pierwsze budynki, początkowo niecertyfikowane, o pasywnej charakterystyce energetycznej.
Pod koniec pierwszej dekady XXI w. wzniesiony został w Polsce pierwszy certyfikowany jednorodzinny dom pasywny, a następnie osiedle mieszkaniowe o pasywnej charakterystyce energetycznej.
Wkrótce idea budownictwa pasywnego zainteresowała również innych inwestorów. Powstał kościół pasywny, hale sportowe oraz szkoła, na etapie projektowania i realizacji znajdują się kolejne budynki pasywne.
W celu propagowania idei domów pasywnych powołano Polski Instytut Domów Pasywnych, który zajął się również szkoleniem architektów i inżynierów oraz samą certyfikacją, potwierdzającą pasywny standard energetyczny budynku.
Prowadzona na szeroką skalę przez pracowników i współpracowników Instytutu propaganda przyniosła skutek – idea ta znalazła zainteresowanie wśród samorządowców, a nawet polityków.
Zdaniem zwolenników budynki pasywne są pod każdym względem rozwiązaniem idealnym. Jak się jednak okazało, nie zawsze potwierdza się to podczas eksploatacji.
Duże wątpliwości budzą występujące głównie w budynkach użyteczności publicznej wewnętrzne warunki eksploatacyjne, przede wszystkim w okresie letnim. Mikroklimat budynków pasywnych zimą jest bardzo dobry, latem stwarza jednak wiele problemów, a czasami uniemożliwia ich użytkowanie.
Pierwsze doświadczenia
Przeprowadzono pierwsze badania klimatu wewnętrznego w budynku pasywnym w Polsce. Szczegółowej analizie został poddany mikroklimat pasywnej hali sportowej w celu uzyskania ewentualnego potwierdzenia zgłaszanego przez użytkowników problemu. Wyniki badań wskazały na występowanie dużych trudności i ograniczeń w eksploatacji publicznych budynków pasywnych1.
Szczegóły raportu z badań będą zapewne szeroko dyskutowane, i dobrze, bo warto dokładniej przyjrzeć się występującym w budynkach pasywnych niepożądanym efektom i im zapobiegać lub w ostateczności skorygować założenia.
Efektem takiej dyskusji powinno być wypracowanie optymalnego pod każdym względem modelu budynku. Oczywiste jest, że założenia te będą propozycjami optymalnymi na dziś. W dobie dynamicznego rozwoju technologicznego powinny być weryfikowane i aktualizowane co pewien czas.
Cele globalne dotyczące ograniczania zużycia energii w budownictwie zostały wyznaczone i wiadomo, że granica będzie się przesuwać w kierunku poprawy efektywności energetycznej. Nie można jednak zmuszać inwestorów do wznoszenia budynków o wątpliwej opłacalności ekonomicznej, bo takie są budynki pasywne, w dodatku stwarzających trudne albo niemożliwe do zaakceptowania warunki eksploatacji.
Kolejny przykład: budynek szkoły pasywnej. Fot. ilustruje próbę ochrony pomieszczenia przed przegrzewaniem przez zastosowanie osłon przeciwsłonecznych. Podczas wykonywania zdjęcia temperatura w pomieszczeniu wynosiła 26,7°C przy wilgotności 63%.
Temperatura na zewnątrz była równa 22,3°C przy wilgotność 47%. Okna w klasie zostały otwarte, aby poprawić warunki klimatyczne w sali. Niestety, jak widać na zdjęciu, użytkownik w celu zapewnienia jak najniższej temperatury wewnętrznej zmuszony był opuścić zasłony w celu ograniczenia zysków ciepła od słońca. W konsekwencji musiał używać oświetlenia sztucznego.
Zwolennicy domów pasywnych wskazują na błędy powstałe w trakcie realizacji inwestycji. Nie wydaje się jednak, że jest to jedyny powód niezadowalającego klimatu wewnętrznego w tych budynkach.
Inwestorzy konsultowali przecież na etapie przetargu stawiane wymagania. We wszystkich tych inwestycjach brali czynny udział specjaliści Instytutu Domów Pasywnych lub eksperci zagraniczni. Problemem jest raczej sama idea budynku pasywnego – nie do końca dostosowana do budynku o zróżnicowanym przeznaczeniu.
Wśród ekspertów i naukowców prowadzone są od lat żywe dyskusje, mające na celu wyeliminowanie tych niepożądanych zjawisk. Łatwiej jednak inwestorom przyjmować opinie docierające do nas z Zachodu, zamiast dzielić się własnymi doświadczeniami.
Nie jest to jednak postępowanie właściwe, choćby dlatego, że klimat występujący w Polsce jest inny i powinno się rozwiązania budynków pasywnych dostosować do polskich możliwości klimatycznych, a także finansowych.
Podsumowanie
Pierwsze budynki niskoenergetyczne i pasywne wzniesione w Polsce pozwalają testować w warunkach eksploatacyjnych założenia propagowane przez zwolenników domów pasywnych. Okazuje się, że potrzebna jest znacząca korekta wymagań.
Bez względu na prowadzoną przez zwolenników próbę obrony idei budynków o pasywnej charakterystyce, powinniśmy poddać konstruktywnej krytyce proponowane rozwiązania w celu wskazania rozwiązań optymalnych pod względem efektywności energetycznej, ekonomicznej oraz klimatu wewnętrznego.
Zwiększone nakłady inwestycyjne nie mogą przynosić korzyści wyłącznie w postaci niskich kosztów eksploatacji. Ważny, a nawet najważniejszy jest inny cel – stworzenie komfortowych warunków eksploatacyjnych.
Jest pewne, że powinniśmy dopuścić do głosu polskich ekspertów i naukowców. Ponadto projektowanie i wykonywanie budynków o radykalnie obniżonym zużyciu energii wymaga zdobycia znacznie szerszej wiedzy potwierdzonej doświadczeniem inwestycyjnymi i eksploatacyjnym, a nie hasłami marketingowymi.
1 Od Redakcji: wyniki badań publikujemy w bieżącym numerze. Zob. A. Dudzińska, „Analiza obciążenia termicznego w pasywnej hali sportowej w czasie występowania wysokich temperatur zewnętrznych”, s. 26–31.