Kryteria odbiorowe posadzek z mikrocementu

***

Posadzki wykonane z mikrocementu zyskują na popularności. Trudno jednak znaleźć normatywy, które wskazałyby jednoznaczne kryteria odbiorowe. W artykule podjęto próbę zdefiniowania najbardziej obiektywnych kryteriów odbiorowych w tym zakresie.

Microcement floors have been growing in popularity for some time now. However, it is difficult to find technical standards for floor acceptance. The article attempts to define the most objective acceptance criteria in this area.

***

Najważniejszymi materiałami, które można znaleźć w większości systemów mikrocementowych, są:

• cement – podstawowy składnik, który zapewnia wytrzymałość i trwałość, czasem wzbogacany jest polimerami,
• żywice – dodawane w celu zwiększenia elastyczności i przyczepności mikrocementu do różnych powierzchni,
• kruszywa – drobne cząstki, które nadają strukturę i wytrzymałość mechaniczną,
• dodatki – specjalne substancje poprawiające właściwości użytkowe, takie jak odporność na wodę i promieniowanie UV,
• pigmenty – umożliwiają uzyskanie różnorodnych kolorów i wykończeń.

Typowy system mikrocementowy składa się z kilku warstw:

• gruntującej, która zapewnia lepszą przyczepność mikrocementu do podłoża,
• mikrocementu – zazwyczaj stosuje się dwie warstwy, które tworzą główną strukturę posadzki,
• lakieru, który chroni powierzchnię i nadaje jej ostateczny wygląd.

Niezależnie od marki producenta to cienkowarstwowy system, który umożliwia wykonanie trwałej posadzki, przy średniej grubości ok. 2 mm.

Technologia wykonania posadzki z mikrocementu przebiega najczęściej w następujący sposób:

1) Odbiór powierzchni podkładu – mikrocement można układać niemalże na każde podłoże: na jastrychy cementowe, płyty OSB i g-k lub na istniejące podłoża betonowe, glazurę, terakotę (bez konieczności skuwania). Wilgotność podłoża dla jastrychów cementowych nie może przekraczać 4,5%, a w przypadku jastrychów anhydrytowych 0,5%. Podkład powinien być dobrej jakości bez spękań. Jeżeli mikrocement ma być aplikowany na podłogi z ogrzewaniem podłogowym, to powinno ono zostać wyłączone min. 48 godz. przed rozpoczęciem prac. Podkłady pod posadzki z mikrocementu powinny być suche, twarde, wolne od pyłu i tłuszczu oraz wolne od śladów oleju i farby.

Przeczytaj też: Posadzki przemysłowe – wymagania normowe

Przygotowanie podłoża:

2) Szlifowanie stwierdzonych w trakcie odbioru powierzchni nierówności.

3) Odpylenie powierzchni.

4) Gruntowanie podłoża dedykowanymi preparatami.

Przygotowanie mostka sczepnego:

5) Na mokrą jeszcze żywicę gruntującą wykonuje się ręczny zasyp piaskiem, najczęściej dolomitowym.

6) Zebranie nadmiaru piasku poprzez odkurzanie.

Wykonanie wierzchniej ozdobnej warstwy posadzki:

7) Ręczna aplikacja mikrocementowej posadzki, czyli warstwy konstrukcyjnej. W tym etapie podczas mieszania składników dodaje się barwniki zgodnie z tabelą barw. Proporcje składników dobierane są wagowo.

8) Szlifowanie warstwy konstrukcyjnej papierem ściernym najczęściej o granulacji 60–80, warstwę następnie trzeba odkurzyć.

9) Impregnacja międzywarstwowa przeznaczonym do tego celu preparatem.

10) Ręczna aplikacja drugiej warstwy, zwanej warstwą finiszową lub zamykającą.

11) Szlifowanie warstwy finiszującej oraz jej późniejsze odpylenie. Granulacja materiału ściernego minimum 80–120.

12) Gruntowanie powierzchni dedykowanym preparatem.

13) Lakierowanie powierzchni.

Pojawia się pytanie, w jaki sposób stwierdzić, że posadzka z mikrocementu została wykonana w sposób prawidłowy i nadaje się do odbioru i przekazania do eksploatacji. Jakie są kryteria pozwalające stwierdzić, że posadzka jest prawidłowo wykonana pod względem technicznym oraz estetycznym? Biorąc pod uwagę, że posadzki z mikrocementu są wierzchnią warstwą użytkową i dekoracyjną podłogi, kwestie estetyki mają również znaczenie.

Z punktu widzenia technicznego, podstawowymi regulacjami dotyczącymi odbioru robót budowlanych są przepisy techniczno-budowlane, do kanonu których zgodnie z art. 7 ustawy Prawo budowlane z dnia 7 lipca 1994 r. [1] zalicza się:

• Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [3],
• warunki techniczne użytkowania obiektów budowlanych.

Należy przy tym zauważyć, że drugi z przywołanych za Ustawą Prawo budowlane zbiór dokumentów jest w znaczącym obszarze zbiorem pustym i nie znajdziemy tam wytycznych dla odbioru posadzek. Odbierając posadzki, należy pamiętać o przeznaczeniu obiektu lub pomieszczeń, w których dokonywany jest odbiór posadzki. W przypadku pomieszczeń obiektów medycznych należy się odnieść do Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 26 marca 2019 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą. Jednak w zakresie posadzek w § 30. mamy jedynie wymagania, że podłogi wykonuje się z materiałów umożliwiających ich mycie i dezynfekcję oraz że połączenie ścian z podłogami jest wykonane w sposób umożliwiający jego mycie i dezynfekcję.

W przypadku salonów kosmetycznych czy zakładów fryzjerskich, można by posiłkować się Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 17 lutego 2004 r. w sprawie szczegółowych wymagań sanitarnych, jakim powinny odpowiadać zakłady fryzjerskie, kosmetyczne, tatuażu i odnowy biologicznej, jednak utraciło ono swoją moc prawną.

W odróżnieniu od Prawa budowlanego z 1974 r. w ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane, która weszła w życie 1 stycznia 1995 r. i obowiązuje do dziś (choć była wielokrotnie nowelizowana), ustawodawca do przepisów techniczno-budowlanych nie zaliczył warunków technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych, uznając, że odpowiednie regulacje znajdują się w Polskich Normach. Tak więc dokument publikowany w tomach przez Instytut Techniki Budowlanej nie ma mocy prawnej, a jego stosowanie nie jest obligatoryjne. Strony umowy mogą, ale nie muszą uwzględnić wymagań tam zawartych w zakresie odbiorów.

Jeśli chodzi o normy dotyczące posadzek, to jest to temat co najmniej sporny. Otóż nie ma właściwie jednoznacznych wytycznych, które byłyby odpowiednie do zastosowania w dzisiejszych czasach. W latach 60. ubiegłego wieku stworzono odpowiednią normę dotyczącą posadzek, ale obecnie jest ona wycofana, gdyż nie odnosiła się w żaden sposób do współczesnych wymagań. Dokumentu, który miałby ją zastąpić, nadal nie stworzono. Dotyczy to również oczywiście posadzek wykonanych z mikrocementu.

Podsumowując te rozważania, należy stwierdzić, że z punktu widzenia Prawa budowlanego, Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, czy też warunków technicznych użytkowania obiektów budowlanych nie ma żadnych regulacji w zakresie posadzek.

Wykonanie posadzki zazwyczaj wykonywane jest na zasadzie zawarcia umowy pomiędzy stronami. Z tego punktu widzenia i stosunków cywilnych podstawowe regulacje zarówno w zakresie odbioru robót, jak i rękojmi znajdują się w Ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny [2]. W tym kontekście, w zależności od okoliczności, możemy mieć do czynienia z umową o roboty budowlane w myśl przepisów art. 647–658 KC lub zwykłą umową o dzieło, która dotyczy robót budowlanych polegających na wykonaniu posadzki. Jednak w tym akcie prawa nie znajdziemy technicznych kryteriów odbioru takiej posadzki. Pomimo wykazanych braków w zakresie regulacji odbiorowych w jakiś sposób należy dokonać odbioru. W tym celu pomocnym opracowaniem do oceny posadzek z mikrocementu mogą być „Warunki techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych część B. Roboty wykończeniowe zeszyt 3. Posadzki mineralne i żywiczne” [6]. Należy jednak zauważyć, że dokument ten nie ma charakteru normatywu i stosowanie określonych tam wymagań nie jest dla stron obligatoryjne. Na stronie 23 tego opracowania czytamy, że zakres badań powinien dotyczyć:

1. wyglądu zewnętrznego i wykończenia powierzchni posadzki metodą wizualną – powierzchnia posadzki powinna być równa, o jednolitej barwie, bez rys i spękań; w miejscach przylegania posadzki do ściany zalecane jest wykonanie cokołów;
2. parametrów śliskości posadzki, o ile projekt podaje takie wymagania – określa się wartości współczynnika oporu poślizgu i/lub współczynnika przeciwpoślizgowości według normy DIN 51130;
3. równości i spoziomowania powierzchni − przeprowadza się przez przykładanie w dwóch prostopadłych do siebie kierunkach łat o długości 2 m, w dowolnych miejscach powierzchni; prześwit między łatą a powierzchnią posadzki mierzony z dokładnością do 0,5 mm, o ile projekt nie stanowi inaczej, nie powinien być na całej długości łaty większy niż:
   1. 3 mm – w przypadku posadzek z zaprawy cementowej, kamiennych oraz z żywic syntetycznych,
   2. 5 mm – w przypadku posadzek betonowych, polimerowo-betonowych, betonowych impregnowanych powierzchniowo wyrobami z żywic syntetycznych oraz z płytek.

W przypadku występowania spadków, pomiar równości posadzki w okolicach zmian nachylenia posadzki może dać błędne wyniki. Dopuszczalne odchylenie od poziomu lub zaprojektowanych spadków mierzone dwumetrową łatą nie powinno być większe niż 5 mm na całej długości lub szerokości posadzki i nie powinno powodować zaniku zaprojektowanego spadku;

1. przylegania i związania posadzki z podkładem podłogowym – przez opukiwanie jej powierzchni twardym przedmiotem (np. młotkiem drewnianym), niepowodującym uszkodzeń powierzchni; charakterystyczny głuchy dźwięk świadczy o braku przylegania posadzki do podkładu lub o wystąpieniu lokalnej delaminacji;
2. prawidłowości wykonania szczelin dylatacyjnych – metodą wizualną oraz przez pomiar ich szerokości w dowolnie wybranych trzech miejscach; szczeliny dylatacyjne powinny mieć jednakową szerokość od 10 mm do 15 mm, o ile projekt nie stanowi inaczej, a szczeliny powinny być wypełnione zgodnie z projektem;
3. prawidłowości wykonania szczegółów wykończenia posadzki, np. osadzenia wpustu, wykonania cokołu – metodą wizualną.

W przypadku posadzek betonowych, polimerowo-betonowych i z zaprawy cementowej sprawdzeniu podlega dodatkowo:

1. wizualne sprawdzenie wyglądu zewnętrznego i wykończenia posadzki – powierzchnia posadzki powinna być zatarta zgodnie z wymaganiami projektu; dopuszczalne jest występowanie mikropęknięć na powierzchni posadzki;
2. grubość posadzki – wykonywane na żądanie inwestora przez wycięcie w dowolnie wybranych miejscach trzech otworów kwadratowych o długości boków nie większych niż 10 cm i pomiar grubości posadzki z dokładnością do 1 mm; za wynik sprawdzenia grubości posadzki przyjmuje się średnią arytmetyczną z pomiarów w trzech otworach; na każde 100 m2 posadzki powinno przypadać co najmniej jedno sprawdzane miejsce;
3. wytrzymałości na ściskanie − metodą nieniszczącą.

Należy zauważyć, że podane kryteria w pewien sposób są nieostre, szczególnie te, które odnoszą się do estetyki wykonania. Biorąc pod uwagę powyższe, podstawowym kryterium, które należy zastosować, to ustalenie, czy na wykonanych posadzkach występują wady istotne. W tym miejscu pojawia się pytanie, które wady można w przypadku posadzki z mikrocementu uznać za istotne i wykluczające odbiór i rozliczenie.

W tym przypadku można się odnieść do wielokrotnie już cytowanego wyroku Sądu Najwyższego z 22 czerwca 2007 r. (V CSK 99/07), w którym stwierdzono, że w świetle art. 647 k.c. inwestor nie może uzależniać dokonania odbioru końcowego i zapłaty należnego wynagrodzenia od braku jakichkolwiek wad w wykonanym obiekcie, a jedynie w przypadku wystąpienia wad istotnych, tj. wówczas, gdy wykonawca nie spełnił swojego świadczenia. Odmowa odbioru jest uzasadniona jedynie w przypadku, gdy przedmiot zamówienia może być zakwalifikowany jako wykonany niezgodnie z projektem i zasadami wiedzy technicznej lub wady są na tyle istotne, że obiekt nie nadaje się do użytkowania. W przypadku natomiast, gdy wady są nieistotne, mamy do czynienia z nieprawidłowym wykonaniem zobowiązania, co powoduje, że inwestor jest obowiązany dokonać odbioru końcowego oraz wyznaczyć wykonawcy termin do usunięcia ujawnionych wad.

Zgodnie z przytoczoną na podstawie wyroku Sądu Najwyższego definicją, za wady istotne należy uznać takie, które uniemożliwiają użytkowanie posadzki. Wadami nieistotnymi będą usterki o charakterze estetycznym, które nie mają wpływu na cechy użytkowe obiektu lub jego części. Powinny one w najlepszym wypadku obniżać wartość robót.

W przypadku posadzki z mikrocementu jako wady istotne uniemożliwiające użytkowanie należy uznać:

1. kruszenie się posadzki z mikrocementu,
2. odparzenie cementu i pękanie (z wyjątkiem mikropęknięć, które są dla tego typu posadzek dopuszczalne),
3. pylenie posadzki,
4. brak pokrycia podłoża.

Należy oczywiście pamiętać, że zgodnie z art. 10. Ustawy Prawo budowlane, tj. Dopuszczalność stosowania wyrobów przy robotach budowlanych, oraz Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych, wykonawca powinien przekazać dokumenty potwierdzające prawidłowe wprowadzenie do obrotu materiałów budowlanych, z których posadzka została wykonana. Wykonawca powinien przedstawić dowody, że materiały użyte do wykonania posadzki spełniają kryteria formalne prawidłowego wprowadzenia do obrotu w budownictwie. Tym dokumentem będzie deklaracja właściwości użytkowych w systemie europejskim lub systemie krajowym oraz oznakowanie ich symbolem CE lub B.

Posługując się wymienionymi kryteriami, może się okazać, że zmuszeni jesteśmy odebrać to, co nie odpowiada ostatecznie wyobrażeniom zlecającego dotyczącym efektu, co niestety jest zjawiskiem dosyć powszechnym. Jak więc się zabezpieczyć przed takimi sytuacjami?

Rozwiązaniem tego problemu będzie prawidłowe i precyzyjne określenie przedmiotu umowy oraz kryteriów odbiorowych. Aby to dobrze i skutecznie zrobić, w pierwszej kolejności należy opracować projekt posadzki ze szczegółowym określeniem zasad wykonania oraz odbiorów. Integralną częścią tego projektu powinna być szczegółowa specyfikacja wykonania i odbioru robót, która pełni cztery najważniejsze funkcje:

• określa docelowe wymagania inwestora wobec wykonawcy w zakresie wykonywanych prac budowlanych oraz wskazuje, w jaki sposób można sprawdzić poprawność wykonania posadzki przy odbiorze,
• ustala sposoby wykonania prac tak, aby inwestor miał pewność, że wykonawca będzie zobowiązany do wykonania pracy zgodnie z technologią i wymaganiami inwestora,
• zobowiązuje wykonawcę do kontrolowania pracy na wszystkich etapach, co pozwoli na uzyskanie pożądanej jakości,
• ustala zasady odbioru robót.

W zakresie estetyki wykonania należy również ustalić wzór poprzez wykonanie reprezentatywnej próbki.

Literatura

1. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 Prawo budowlane (Dz. U. Nr 89 z 1994 r. z późniejszymi zmianami).
2. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny.
3. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU Nr 75, poz. 690 z późniejszymi zmianami).
4. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 sierpnia 1999 r. w sprawie warunków technicznych użytkowania budynków mieszkalnych.
5. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 10 listopada 2006 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki zdrowotnej – akt uchylony.
6. „Warunki techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych część B Roboty wykończeniowe zeszyt 3 Posadzki mineralne i żywiczne”, Instytut Techniki Budowlanej, Warszawa 2023.