Hydrofobizacja w masie - wpływ krzemoorganicznych domieszek na właściwości mechaniczne zapraw i zaczynów cementowych
Bulk hydrophobic treatment. Part. 2. The influence of silica-organic admixtures on the mechanical properties of cement paste and cement mortars

Poznaj wyniki badań wytrzymałości na ściskanie i zginanie zaprawy cementowej
Archiwum redakcji
Poniższy artykuł stanowi rozszerzenie i uzupełnienie treści zawartych we wcześniej opublikowanym tekście pt. "Hydrofobizacja w masie (cz.1) - wpływ krzemoorganicznych domieszek na właściwości wilgotnościowe zapraw i zaczynów cementowych" [1]. Poznaj wyniki badań wytrzymałości na ściskanie i zginanie zaprawy cementowej.
Zobacz także
Sika Poland Nowe Centrum Hydroizolacji Sika na Pomorzu

Z przyjemnością informujemy o otwarciu nowego Centrum Hydroizolacji w firmie Broker – hurtownia materiałów budowlanych w Rokocinie.
Z przyjemnością informujemy o otwarciu nowego Centrum Hydroizolacji w firmie Broker – hurtownia materiałów budowlanych w Rokocinie.
Alchimica Polska Sp. z o.o. Skuteczna naprawa betonu z zaprawą Hygrosmart®-Fix&Finish

Hygrosmart Fix&Finish to jednoskładnikowa, szybkowiążąca, zbrojona włóknami zaprawa cementowa typu PCC (beton polimerowo-cementowy nazywany również betonem żywicznym). Służy do napraw strukturalnych betonu...
Hygrosmart Fix&Finish to jednoskładnikowa, szybkowiążąca, zbrojona włóknami zaprawa cementowa typu PCC (beton polimerowo-cementowy nazywany również betonem żywicznym). Służy do napraw strukturalnych betonu i wyrównywania jego powierzchni.
Fiberglass Fabrics s.c. Wiele zastosowań siatki z włókna szklanego

Siatka z włókna szklanego jest wykorzystywana w systemach ociepleniowych jako warstwa zbrojąca tynków zewnętrznych. Ma za zadanie zapobiec ich pękaniu oraz powstawaniu rys podczas użytkowania. Siatka z...
Siatka z włókna szklanego jest wykorzystywana w systemach ociepleniowych jako warstwa zbrojąca tynków zewnętrznych. Ma za zadanie zapobiec ich pękaniu oraz powstawaniu rys podczas użytkowania. Siatka z włókna szklanego pozwala na przedłużenie żywotności całego systemu ociepleniowego w danym budynku. W sklepie internetowym FFBudowlany.pl oferujemy szeroki wybór różnych gramatur oraz sposobów aplikacji tego produktu.
Analiza wpływu domieszek polidimetylosiloksanu (PDMS) oraz metylosilikonianu potasu (MESI) na nasiąkliwość, współczynnik absorpcji oraz kąt zwilżania została uzupełniona o wyniki dotyczące właściwości mechanicznych.
Materiały stosowane w badaniach
Badane zaprawy zostały przygotowane zgodnie z normą PN-EN 196-1 [2]. W badaniach wykorzystano cement portlandzki CEM I 32,5 R i 42,5 R. Skład zapraw podano w TABELI 1.
- Stosunek wody do cementu (w/c) wynosił 0,5. Do badania wytrzymałości na zginanie przygotowano beleczki o wymiarach 40×40×160 mm.
- Wytrzymałość na ściskanie została określona na połówkach beleczek o wymiarach 40×40×80 mm, otrzymanych po badaniu wytrzymałości na zginanie.
- Próbki zostały rozformowane po jednym dniu, a następnie przechowywane w temperaturze 20°C i wilgotności względnej > 95% przez 27 dni.
- Do określenia wpływu domieszek na mikrostrukturę zaprawy cementowej wykorzystano porozymetrię rtęciową.
- Cylindryczne próbki do badań zostały wycięte z beleczki przygotowanej wcześniej zaprawy i wysuszone do stałej masy.
- Badanie ciepła hydratacji dla zaczynów cementowych przeprowadzono w kalorymetrze izotermicznym TAM Air.
- Analizę termiczną DTA-TG przeprowadzono dla zaczynów cementowych o zawartości 3% każdej z domieszek oraz próbki referencyjnej.
- Do hydrofobizacji w masie wykorzystano dwa rodzaje domieszki hydrofobizującej na bazie krzemu.
Pierwsza z nich jest wodną emulsją reaktywnych polisiloksanów. Głównym składnikiem jest poli(dimetylosiloksan) (PDMS).
Druga domieszka jest stężonym wodnym roztworem żywicy metylosilikonowej (MESI). Dodawano 1%, 2% lub 3% każdej domieszki w odniesieniu do masy cementu.
Domieszki dodawane były do wody zarobowej. Obie domieszki, według producenta, są odpowiednie do przeprowadzenia hydrofobizacji w masie.
W przypadku stosowania drugiej z domieszek (na bazie MESI) producent zaleca zmniejszenie ilości wody w mieszance o 10%. Zdecydowano jednak, że suma zużytej wody i dodanej domieszki powinna zapewniać stałą wartość wskaźnika w/c i wynosić 225 g na jeden zarób.
Wyniki badań
Wpływ domieszek na wielkość i rozkład porów w zaprawie cementowej
Wpływ domieszek na mikrostrukturę zaprawy cementowej określono z wykorzystaniem metody porozymetrii rtęciowej. Do badania użyto Micromeritics AutoPore IV9500.
Z beleczki zaprawy cementowej wycięto cylindryczne próbki o wymiarach ok. 12×23 mm. Zostały one wysuszone w temperaturze 80°C do stałej masy. Wyniki badania zostały przedstawione w TABELI 2.

TABELA 2. Charakterystyka struktury wewnętrznej zaprawy cementowej zawierającej 3% domieszki MESI, 3% domieszki PDMS oraz próbki referencyjnej (bez domieszki)
Każdy wynik przedstawiony w TABELI 2 jest uśrednioną wartością z czterech pomiarów.
Żadna z zastosowanych domieszek nie wpływa znacząco na porowatość zaprawy. Zmieniają się natomiast inne parametry. Przy dodatku 3% domieszki na bazie poli(dimetylosiloksanu) obserwuje się wzrost średnicy porów w porównaniu do zaprawy referencyjnej (RYS. 1).

RYS. 1. Rozkład wielkości porów w zaprawie cementowej zawierającej 3% domieszki MESI, 3% domieszki PDMS oraz próbki referencyjnej (bez domieszki); rys.: K. Grabowska, M. Koniorczyk
Może to świadczyć o niepełnej hydratacji cementu, co powoduje wzrost porowatości o rozmiarze ok. 1 μm.
Zwiększenie objętości porów większych kosztem porów mniejszych skutkuje spadkiem gęstości pozornej oraz znacznym zmniejszeniem powierzchni całkowitej porów. Dodatek 3% wodnego roztworu żywicy metylosilikonowej nie wpływa na średnicę porów, gęstość pozorną czy całkowitą powierzchnię porów.
W pracy [3] wykonano oznaczenie porowatości zapraw cementowych i gipsowych przy użyciu metody porozymetrii rtęciowej. Autorzy [3] zauważyli zmniejszenie porowatości zapraw z dodatkiem PDMS.
W pracy [4] autorka zauważa zmniejszenie porowatości zaprawy cementowej z dodatkiem 5% PDMS o 40% oraz przesunięcie zakresu porów dominujących w stronę mniejszych wartości. Z obserwacji wynika, że niewielka ilość wodnego roztworu żywicy metylosilikonowej powoduje wzrost porowatości, a większe ilości domieszki (5%) nieznacznie ją obniżają.
Autorzy pracy [3] zaobserwowali pozytywny wpływ domieszki w postaci wodnego roztworu żywicy metylosilikonowej na zaczyny gipsowe polegający na zmniejszeniu porowatości oraz wielkości porów. Dodatkowo domieszka wpłynęła na krystalizację CaSO4 ∙ 2H2O w zaczynie gipsowym, powodując powstawanie większych i lepiej wykształconych kryształów (badanie przeprowadzono za pomocą mikroskopu skaningowego).
Wpływ hydrofobizacji w masie na hydratację cementu
Przeanalizowano wpływ domieszki na bazie polidimetylosiloksanu (PDMS) i metylosilikonianu potasu (MESI) na proces hydratacji cementu. W tym celu wykonano pomiar ciepła hydratacji zaczynu cementowego o wskaźniku w/c równym 0,5, wykonanego z cementu CEM I 42,5 (cementownia ODRA) w kalorymetrze izotermicznym typu TAM Air. Czas badania dla każdej z próbek wynosił 7 dni. Badania kalorymetryczne wykonano w temperaturze 20°C. Dla każdego z zaczynów przeprowadzono po dwie próby. Ciepło hydratacji po 41 godzinach przedstawiono w TABELI 3.
Zaobserwowano spadek wartości ciepła hydratacji po 41 godzinach w próbkach zawierających zarówno domieszkę MESI, jak i PDMS (TAB. 3, TAB. 4, RYS. 2 i RYS. 3).

RYS. 2. Wpływ zawartości PDMS na szybkość wydzielania ciepła podczas hydratacji cementu; rys.: K. Grabowska, M. Koniorczyk

RYS. 3. Wpływ zawartości MESI na szybkość wydzielania ciepła podczas hydratacji cementu; rys.: K. Grabowska, M. Koniorczyk
Budowa cząsteczek badanych hydrofobów (PDMS i MESI) może (tak jak w przypadku superplastyfikatorów) powodować efekt steryczny (działanie dyspersyjne, deflokulacja), czym spowalnia tworzenie produktów hydratacji cementu, a co za tym idzie, zmniejsza szybkość wydzielania ciepła podczas hydratacji [5]. Sama adsorpcja użytych związków krzemoorganicznych może zachodzić dzięki przyciąganiu elektrostatycznemu.
W pracy [6] przeanalizowano wpływ eteru polikarboksylanowego (PCE) i PCE modyfikowanego silanem na hydratację cementu. Zauważono, że ujemnie naładowane cząsteczki PCE mogą adsorbować się na dodatnio naładowanych minerałach poprzez przyciąganie elektrostatyczne (pomiędzy grupami karbolsylowymi i dodatnio naładowaną powierzchnią) oraz na ujemnie naładowanych fazach poprzez wiązanie kompleksów między –COO– i Ca2+.
W przypadku PCE modyfikowanego silanem adsorpcja na cząsteczce cementu związana jest z tworzeniem się wiązania kowalencyjnego między nieorganicznymi łańcuchami krzemianowymi uwodnionych warstw faz krzemianowych i grup siloksanowych.
Według Kubensa [7] kluczowym czynnikiem potrzebnym do adsorpcji związku (domieszki) na powierzchni ziaren cementu i produktów hydratacji jest odpowiedni potencjał zeta (potencjał występujący w warstwie podwójnej przy powierzchni zdyspergowanych cząstek). Dlatego ettringit (mający ładunek dodatni) jest w stanie adsorbować duże ilości ujemnie naładowanych domieszek (np. superplastyfikatorów), w przeciwieństwie do faz mineralnych o potencjale zeta równym zero lub ujemnym. Według autora samo pole powierzchni fazy nie prowadzi do adsorpcji, jeśli potencjał zeta nie jest odpowiedni. Podobne efekty zaobserwowali autorzy pracy [6]. Im mniejszy potencjał zeta domieszki PCE (lub jej modyfikacji) tym większa adsorpcja na ziarnach cementu w paście cementowej (o dodatnim potencjale zeta).
W pracy [6] został omówiony również wpływ domieszek na ciepło hydratacji. Autorzy podają trzy możliwe przyczyny zachodzących zjawisk w czasie hydratacji. W przypadku PDMS i MESI prawdopodobna wydaje się teoria, że zaadsorbowana na powierzchni cementu domieszka utrudnia dyfuzję wody i jonów, spowalniając tym samym zarodkowanie i wzrost hydratów i wydłużając okres indukcji oraz szybkość wydzielania ciepła [6, 8].
W przypadku stosowanych obecnie domieszek do zapraw i betonów części polarne domieszek polimerowych adsorbują się najpierw na powierzchni uwodnionych faz C3A, C4AF i CSA (siarczanoglinian) [5]. Z tego względu wiązanie cementu ulega opóźnieniu. Superplastyfikatory na bazie polimerów ulegają adsorpcji na powierzchni ziaren cementu na centrach zajętych przez jony wapnia [5].
Potwierdzeniem założenia, że związki krzemoorganiczne adsorbują się na glinianie trójwapniowym, może być artykuł [9]. W artykule tym zbadano wpływ PDMS na fazy klinkieru cementowego. Zauważono, że dodatek poli(dimetylosiloksanu) spowodował zmniejszenie szybkość hydratacji i procesów karbonatyzacji w porównaniu z czystą próbką C3A.
Wpływ hydrofobizacji w masie na wytrzymałość zapraw cementowych
Wyniki przedstawione na RYS. 4, RYS. 5, RYS. 6, RYS. 7, RYS. 8 i RYS. 9 pokazują wpływ zastosowanych domieszek PDMS i MESI na właściwości mechaniczne zapraw cementowych. Badania przeprowadzono po 1, 2, 7 i 28 dniach dojrzewania próbek. Trójpunktowe badania wytrzymałości na zginanie przeprowadzone były na 3 beleczkach o wymiarach 40×40×160 mm. Każdy wynik badania wytrzymałości na ściskanie przedstawia średnią wartość z sześciu pomiarów przeprowadzonych na połówkach beleczek o wymiarach 40×40×80 mm, otrzymanych po badaniu wytrzymałości na zginanie. Parametry wytrzymałościowe określane były zgodnie z normą PN-EN 1015-11 [10].
Wyniki badań przeprowadzonych przez autorów wykazały znaczny spadek wytrzymałości zarówno na ściskanie, jak i na zginanie próbek zawierających PDMS. W badaniach wykonanych po 28 dniach zaobserwowano spadek odpowiednio wytrzymałości na zginanie i ściskanie odpowiednio o 28% i 49%. Dodatek MESI nie spowodował obniżenia właściwości mechanicznych, wręcz przeciwnie, 28-dniowa wytrzymałość na ściskanie wzrosła o 3%.

RYS. 4. Wpływ PDMS na wytrzymałość na zginanie zapraw cementowych po 1, 2, 7 i 28 dniach; rys.: K. Grabowska, M. Koniorczyk

RYS. 5. Wpływ PDMS na wytrzymałość na ściskanie zapraw cementowych po 1, 2, 7 i 28 dniach; rys.: K. Grabowska, M. Koniorczyk

RYS. 6. Wpływ MESI na wytrzymałość na zginanie zapraw cementowych po 1, 2, 7 i 28 dniach; rys.: K. Grabowska, M. Koniorczyk

RYS. 7. Wpływ MESI na wytrzymałość na ściskanie zapraw cementowych po 1, 2,7 i 28 dniach; rys.: K. Grabowska, M. Koniorczyk

RYS. 9. Krzywe DTA dla próbki z dodatkiem 3% MESI, 3% PDMS oraz dla próbki referencyjnej (bez domieszki); rys.: K. Grabowska, M. Koniorczyk
Do zapewnienia odpowiedniej wytrzymałości mechanicznej potrzebna jest odpowiednia ilość jonów wapnia oraz krzemianów [11]. Polidimetylosiloksan znacząco pogarsza parametry wytrzymałościowe zapraw cementowych. Praca [9] pokazuje, że PDMS adsorbuje się głównie na ziarnach C3A i C3S, co mogą potwierdzać przeprowadzone badania wytrzymałościowe. Tak znaczny spadek wytrzymałości na zginanie i ściskanie w zaprawie cementowej może potwierdzać informacje o adsorpcji PDMS na glinianie trójwapniowym (C3A) oraz na krzemianie trójwapniowym (C3S) [9]. W przypadku MESI obserwuje się poprawę wytrzymałości zaprawy cementowej, co może sugerować, że metylosilikonian potasu nie wiąże się z fazą C3A.
W wyniku reakcji chemicznych zachodzących w zaczynie i zaprawie pomiędzy krzemoorganiczną domieszką hydrofobową a składnikami cementu powstaje żel polisiloksanowy. W wodnym środowisku zaczynu cementowego i hydratacji cementu może dochodzić do zakłócenia procesu utwardzania żelu polisiloksanowego. Obecność wody osłabia proces utwardzania i końcową reakcję sieciowania polimerów, a więc tworzenie błonki żelu polisiloksanowego. Zastosowanie domieszek polisiloksanowych spowodowało pogorszenie wytrzymałości betonu. Podobny mechanizm mógł mieć miejsce w przypadku badań, których wyniki opisano w artykule.
W szeroko dostępnej literaturze można znaleźć wyniki przedstawiające zarówno pozytywny, jak i negatywny wpływ domieszek hydrofobizujących na właściwości mechaniczne materiałów. Zmiany parametrów wytrzymałościowych zauważalne są nie tylko w przypadku hydrofobizacji w masie, ale także już w przypadku powierzchniowej impregnacji związkami hydrofobowymi [12]. W badaniach zaobserwowano obniżenie wytrzymałości nawet o 10% w przypadku powierzchniowej impregnacji silanami. Warto pamiętać jednak, że zarówno impregnacja powierzchniowa, jak i hydrofobizacja w masie może poprawiać parametry wytrzymałościowe materiałów.
Autorka [12] zaobserwowała pozytywny wpływ związków hydrofobizujących dodawanych do masy we wszystkich rodzajach zapraw lekkich. Inne badania [12] pokazują, że dodatek domieszek do masy (w tym przypadku betonów zwykłych) może obniżyć wytrzymałość na ściskanie prawie o 45%. Stwierdzono na przykład pogorszenie właściwości mechanicznych zapraw po dodaniu niektórych z badanych domieszek hydrofobizujących [7]. Autorzy wskazują, że domieszka PDMS nie powodowała pogorszenia właściwości mechanicznych. Podobna sytuacja została zaobserwowana w badaniach opisanych w pracy [5]. Choć autorzy ostrzegają przed spadkiem wytrzymałości przy stosowaniu krzemoorganicznych domieszek hydrofobizujących, nie zauważyli oni negatywnego wpływu PDMS.
Analiza termiczna DTA-TGA zaczynów cementowych
Badania wykonano za pomocą analizatora termicznego SETSYS 16/18 firmy Setaram, sprzężonego ze spektrometrem mas firmy Balzers. Pomiar prowadzono w zakresie temperatury 20–800°C, stosując liniowy narost temperatury 5°C/min. w warunkach dynamicznych strumienia gazu nośnego. Przed pomiarem próbki każdorazowo odgazowywano w celu ich oczyszczenia. Naważki próbek wynosiły ok. 10–20 mg. Dla zaobserwowania najlepszych efektów termicznych przeprowadzono badania dla 3% zawartości domieszek PDMS i MESI.
W celu wyjaśnienia niekorzystnego wpływu domieszki hydrofobizującej na wytrzymałość zapraw cementowych wykonano analizę DTA-TG zaczynów cementowych zawierających badane domieszki hydrofobizujące. Zaobserwowano, że zastosowanie domieszek hydrofobizujących powoduje nieznaczny wpływ na rozkład termiczny zaczynów cementowych. Na krzywej DTG (termograwimetryczna krzywa różniczkowa) można zauważyć większy ubytek masy w okolicach 100–130°C dla zaczynu z dodatkiem MESI (metylosilikonianem potasu). Oznacza to, że w próbce było więcej wody niezwiązanej (wilgoci).
Mniejsza ilość wilgoci w przypadku zaczynu z PDMS może wskazywać na to, że H2O mogła przereagować/zostać związana przez PDMS. Na krzywej DTA, w tym samym zakresie temperatury, obserwuje się największe minima endotermiczne.
Największy efekt endotermiczny wykazuje próbka z MESI (uwalnia najwięcej niezwiązanej wody), najmniejsze zaś próbka z domieszką PDMS. Następny wyraźny ubytek masy zauważono w temperaturze 390–470°C. To minimum związane jest z rozkładem C3A (glinianu trójwapniowego) i/lub Ca(OH)2.
W przypadku próbki z PDMS minimum to jest wyraźnie mniejsze niż w przypadku pozostałych dwóch próbek, co potwierdza założenia, że składnik ten ulega adsorpcji na fazie C3A.
Również w przypadku krzywej DTA obserwuje się najmniejszy efekt endotermiczny dla próbki z PDMS, co wskazuje na wiązanie się PDMS z glinianem trójwapniowym. PDMS obniża również ilość wydzielanego CO2 podczas rozkładu termicznego próbki, co wskazuje na jego zdolność do wiązania się ze składnikami cementu i ograniczaniu ich rozkładu z uwolnieniem dwutlenku węgla. Najprawdopodobniej dodatek PDMS uniemożliwia tworzenie się większych ilości CaCO3, przez co w trakcie rozkładu termicznego wydziela się mniej dwutlenku węgla w reakcji CaCO3 → CaO+CO2.
Wnioski
W pracy dokonano analizy wpływu dwóch popularnych domieszek hydrofobizujących na bazie PDMS i MESI na właściwości mechaniczne, mikrostrukturę zapraw cementowych, szybkość hydratacji zaczynów cementowych oraz ich rozkład pod wpływem temperatury. Obie zastosowane domieszki obniżają szybkość i ilość wydzielanego ciepła podczas hydratacji cementu. Niekorzystny wpływ na mikrostrukturę zaprawy zaobserwowano tylko w przypadku domieszki na bazie PDMS. Zwiększa ona średnicę porów w zaprawie z 136,40 nm do 297,40 nm.
Analiza termiczna DTA-TG zaczynów cementowych pokazała, że w odniesieniu do próbki referencyjnej dodatek MESI nieznacznie zwiększa obserwowane efekty termiczne, a PDMS je zmniejsza. Niestety zastosowanie PDMS powoduje znaczne pogorszenie własności wytrzymałościowych. Taka relacja bardzo często spotykana jest w technologii materiałów budowlanych, gdyż np. zastosowanie domieszki napowietrzającej powoduje wzrost mrozoodporności betonu, a z drugiej strony pogorszenie jego cech wytrzymałościowych.
Otrzymane wyniki, przedstawione zarówno w tej części artykułu, jak i w części pierwszej [1], pokazują duży potencjał stosowania krzemoorganicznych domieszek hydrofobizujących do stosowania w masie. Jednakże, jak pokazują przeprowadzone badania, temat ten wymaga jeszcze wiele pracy i badań, a technologia i skład domieszek muszą zostać dopracowane w celu wyeliminowania negatywnego wpływu np. na parametry mechaniczne materiałów.
Literatura
- K. Grabowska, M. Koniorczyk, "Hydrofobizacja w masie (cz. 1). Wpływ domieszek krzemoorganicznych na właściwości wilgotnościowe zapraw i zaczynów cementowych", "IZOLACJE" 5/2019, s. 96-99.
- PN-EN 196-1, "Metody badania cementu. Część 1: Oznaczanie wytrzymałości".
- M. Najduchowska, P. Pichniarczyk, "Wpływ związków hydrofobowych na właściwości zapraw cementowych i gipsowych", "Cement, Wapno, Beton" 3/2010, s. 141-148.
- M. Zdaniewicz, "Wpływ domieszek związków krzemoorganicznych na kształtowanie właściwości zaczynów i zapraw cementowych", rozprawa doktorska, AGH, Kraków 1999.
- W. Kurdowski, "Chemia cementu i betonu", Stowarzyszenie Producentów Cementu 2010, PWN, Warszawa 2010.
- Y. He, X. Xiong Zhang, R.D. Hooton, "Effects of organosilane‑modified polycarboxylate superplasticizer on the fluidity and hydration properties of cement paste”, "Construction and Building Materials" 132/2017, s. 112-123.
- S. Kubens, "Interaction of cement and admixtures and its influence on rheological properties", Cuvillier Verlag, Göttingen 2010.
- W. Nocuń-Wczelik, T. Wasąg, M. Styczyńska, G. Mikłaszewski, "Oddziaływania wybranych domieszek do betonu na hydratację cementu portlandzkiego", "Cement, Wapno, Beton" 5/2009, s. 223-231.
- A. Stoch, M. Zdaniewicz, Cz. Paluszkiewicz, "The effect of polymethylosiloxanes on hydration of clinker phases", "Journal of Molecular Structure" 511/1999, s. 310-325.
- PN-EN 1015-11, "Metody badań zapraw do murów. Część 11: Określenie wytrzymałości na zginanie i ściskanie stwardniałej zaprawy".
- V. Spaeth, M.P. Delplancke-Ogletree, J.P. Lecomte, "Hydration Process and Microstructure Development of Integral Water Repellent Cement Based Materials" 5th International Conference on Water Repellent Treatment of Building Materials, Hydrophobe V Aedificatio Publishers, 2008.
- D. Barnat-Hunek, "Swobodna energia powierzchniowa jako czynnik kształtujący skuteczność hydrofobizacji w ochronie konstrukcji budowlanych", Politechnika Lubelska, Lublin 2016.