Kiedy środek gruntujący jest naprawdę środkiem gruntującym

Dobry grunt to środek systemowy, przeznaczony do danej grupy produktowej i opracowany z myślą o danym etapie prowadzenia prac wykończeniowych.

Zgodnie z tą ideą producenci chemii budowlanej opracowują nowe produkty będące uzupełnieniem poszczególnych grup produktowych czy systemów. Szczegółowy wykaz i charakterystyka gruntów zostały przedstawione w publikacji „Środki gruntujące do podłoży mineralnych” [1]. 

Ze względu na charakter działania grunty można podzielić na:

• wzmacniające podłoże,
• zwiększające przyczepność (z drobnym wypełniaczem),
• zmniejszające i wyrównujące chłonność podłoża,
• odcinające – blokujące odpływ wilgoci przez grunt,
• stosowane pod hydroizolacje.

Grunty wzmacniające podłoże

Produkty te, nazywane często „głęboko penetrującymi”, stosowane są zazwyczaj na podłoża stare, remontowane, najczęściej na stare wylewki betonowe lub tynki cementowo-wapienne.

Należy nakładać je tylko na podłoża zwarte, nieodspajające się. Stan podłoża łatwo można sprawdzić przez opukanie wątpliwych miejsc młotkiem czy nawet ręką. Luźne lub słabo związane fragmenty podłoży, kruche i łuszczące się należy usunąć.

Istotą działania gruntów wzmacniających podłoże jest głęboka penetracja wgłębna podłoża i związanie słabego materiału żywicą zawartą w gruncie. Aby otrzymać taki efekt, do przygotowania gruntu stosuje się emulsje o bardzo drobnych cząsteczkach, często o wymiarach nanometrycznych.

Grunty wzmacniające podłoże w pewnym stopniu ograniczają i wyrównują jego chłonność. Polepszają ponadto przyczepność zapraw wyrównawczych do podłoża (jeśli są stosowane).

Warto pamiętać, że grunt wzmacniający podłoże nie jest zamiennikiem gruntu podposadzkowego czy gruntu podtynkowego, dlatego podłoże zagruntowane środkiem wzmacniającym powinno być przed wylewaniem posadzki czy przed narzutem tynku dodatkowo pomalowane właściwym gruntem systemowym.

Grunty podtynkowe zwiększające przyczepność

Do tej grupy zalicza się:

•  grunty pod tynki gipsowe i cementowo-wapienne,
•  grunty pod cienkowarstwowe tynki dekoracyjne w systemach ociepleń budynków,
•  grunty pod tynki mozaikowe.

Środki gruntujące zwiększające przyczepność zawierają oprócz dyspersji żywic syntetycznych, ograniczającej i wyrównującej chłonność podłoża, ziarna wypełniacza mineralnego (najczęściej kwarcowego lub węglanowego).

Podstawowym zadaniem tych produktów jest stworzenie tzw. mostka sczepnego pomiędzy zazwyczaj gładkim podłożem (np. betonem czy warstwą kleju do siatki) a tynkiem, tak aby znacznie zwiększyć przyczepność tynku do podłoża.

Grunty pod tynki gipsowe i cementowo-wapienne

Produkty te popularnie nazywane są przez tynkarzy: „beton-kontakt”. Stosowane są głównie na gładkich podłożach betonowych. Ziarna wypełniacza tworzą szorstką warstwę ułatwiającą przyczepność tynku i zapobiegającą jego spływaniu z powierzchni bezpośrednio po narzucie.

Grunty te stosowane są głównie pod tynki gipsowe. Znacznie rzadziej wykorzystuje się je pod tynki cementowo-wapienne i w tym zastosowaniu zalecane jest wykonanie na podłożu betonowym tzw. szprycu z tynku podkładowego.

Grunty pod cienkowarstwowe tynki dekoracyjne w systemach ociepleń budynków

Ze względu na różnorodność mas tynkarskich w systemach dociepleń (np. tynki mineralne, akrylowe, silikatowe, silikonowe) nie ma gruntu uniwersalnego, odpowiedniego do wszystkich rodzajów tynków.

Z reguły stosuje się osobny grunt pod tynki mineralne i akrylowe oraz osobny pod tynki silikatowe i silikonowe, choć czasem zdarza się, że w ofercie firmy produkującej materiały do systemów dociepleń znajdują się więcej niż dwa grunty.

Zadaniem środka gruntującego tego typu jest wyrównanie chłonności warstwy zbrojącej, składającej się z siatki zatopionej w kleju, oraz zwiększenie przyczepności tynku do tej warstwy.

Grunty pod tynki mozaikowe

Osobną grupą są grunty pod tynki mozaikowe. W tym zastosowaniu wykorzystuje się produkty barwione, dobierane w zależności od wzoru kolorystycznego tynku mozaikowego.

Ich rolą jest więc nie tylko stworzenie warstwy sczepnej, ograniczenie i wyrównanie chłonności podłoża, na którym będzie aplikowany tynk, lecz także wyeliminowanie prześwitów mozaiki, zwłaszcza gdy tynk jest niedokładnie położony.

Grunty zmniejszające i wyrównujące chłonność podłoża

Jest to chyba najbardziej popularna grupa gruntów. Bardzo często środki takie nazywane są „gruntami uniwersalnymi”. Stosowane są bowiem prawie wszędzie: pod podkłady podłogowe, tynki, gładzie gipsowe, pod kleje do płytek itp. Ich działanie polega głównie na zmniejszeniu i wyrównaniu chłonności, w znacznie mniejszym stopniu na wzmocnieniu gruntowanego podłoża.

Grunt, po nałożeniu na podłoże, wiąże ponadto wszelkie drobiny kurzu i pyłu, które pozostają nawet po starannym oczyszczeniu podłoża. Niektórzy twierdzą, że środki te zwiększają również przyczepność do podłoża. Do tego jednak przeznaczone są grunty z wypełniaczem.

Specyficznym rodzajem gruntów zmniejszających i wyrównujących chłonność podłoża są grunty oferowane w postaci tzw. koncentratu podtynkowego. Przeznaczone są one do gruntowania elementów murowych o dużej chłonności (przede wszystkim gazobetonu oraz silikatów, w mniejszym stopniu cegieł i pustaków ceramicznych).

Ściany z tych elementów przed tynkowaniem są malowane specjalnie przeznaczonym do tego środkiem, dostępnym w postaci koncentratu rozcieńczanego na budowie wodą w proporcjach zależnych od chłonności elementów murowych. Najczęściej zalecane proporcje grunt:woda to od 1:2 do 1:5. W niektórych sytuacjach grunt aplikowany jest na ściany bez rozcieńczania.

Środki te tworzą na zagruntowanym podłożu cienką powłokę. Nie przyczynia się ona wprawdzie do zamknięcia porów podłoża, ale jest na tyle szczelna i odporna na działanie wody, że zapewnia współpracę zagruntowanego podłoża z tynkiem, z kontrolowaną wymianą wilgoci. Grunty te są barwione w masie (z reguły na różowo, żółto lub niebiesko).

Grunty odcinające

Grunty pod posadzki (pod jastrychy, wylewki cienkowarstwowe) określane są często mianem „gruntów odcinających”. Jest to skrót myślowy: chodzi o to, że zasadniczym zadaniem gruntu podposadzkowego jest odcięcie dostępu wilgoci pochodzącej ze świeżo zarobionej masy do podłoża, na którym wylewana jest posadzka.

Pod posadzki należy stosować sprawdzony środek (powinien to być grunt zalecany przez producenta posadzki), który po wyschnięciu stworzy cienką powłokę, podobną do powłoki utworzonej przez wysychającą farbę. Posadzki (szczególnie cienkowarstwowe) są wrażliwe, jeśli wylewa się je na nieprawidłowo przygotowane podłoże.

Powoduje to bąblowanie świeżo wylanej masy i/lub jej nierówne wiązanie w różnych miejscach. Konsekwencją tego są naprężenia wywołujące rysy i spękania posadzki. W skrajnych wypadkach następuje odspajanie się posadzki od podłoża po związaniu i stwardnieniu masy. Odspajanie się warstwy posadzki może również być efektem tego, że podłoże jest zbyt słabe i że nie zastosowano gruntu wzmacniającego.

Grunty pod hydroizolacje

Specyficznym rodzajem środków gruntujących są grunty stosowane pod hydroizolacje. Rozróżnia się dwa rodzaje tych produktów. Pierwszy z nich stosowany jest pod cementowo-polimerowe zaprawy wodoszczelne, aplikowane na tarasach, balkonach, w basenach czy zbiornikach wody pitnej lub zbiornikach na ścieki. Wzmacnia on i wyrównuje chłonność podłoża (zwykle betonowego) przed nałożeniem zaprawy wodoszczelnej.

Drugi rodzaj gruntu stosowany jest pod hydroizolacje w postaci mas bitumicznych, które stosuje się do wykonywania trwale elastycznych hydroizolacji podziemnych części budowli (fundamentów, ścian, piwnic), hydroizolacji podposadzkowej tarasów, balkonów, powierzchni o nieregularnych kształtach, a także pod papy termozgrzewalne.

Emulsje bitumiczne należy przed aplikacją rozcieńczyć wodą w ilości zależnej od rodzaju wykonywanej hydroizolacji (pod masy bitumiczne – ok. 1:9, pod papy termozgrzewalne – ok. 1:4). Zadaniem takiego gruntu jest stworzenie przyczepnego podłoża dla właściwej izolacji.

Warto wspomnieć, że emulsje bitumiczne mogą być stosowane nie tylko jako grunt pod hydroizolację, lecz także jako docelowy materiał hydroizolacyjny. Jest to tzw. hydroizolacja lekka, stosowana najczęściej do izolacji wodnej fundamentów i piwnic. Emulsja rozcieńczana jest wówczas wodą w proporcji ok. 1:1 i nanoszona co najmniej w dwóch warstwach.

Normy dotyczące środków gruntujących

Istnieją w zasadzie 3 rodzaje dokumentów odniesienia dla środków gruntujących. Są to:

• norma krajowa PN-C-81906:2003 [2], dotycząca gruntów zmniejszających i wyrównujących chłonność, wzmacniających, odcinających oraz gruntów zwiększających przyczepność do podłoża, nieujętych w systemach ociepleniowych,
• krajowa lub europejska aprobata techniczna – w wypadku gruntów pod cienkowarstwowe tynki dekoracyjne, ujętych w systemach ociepleń budynków, wydawana po spełnieniu przez grunt (oraz wszystkie składniki systemów ociepleń i całe systemy ociepleń) wymagań podanych przez ZUAT-y [3, 4] (w wypadku aprobaty krajowej) lub przez ETAG 004 [5] (w wypadku aprobaty europejskiej),
• PN-B-24002:1997/Ap1:2001 [6] w wypadku gruntów hydroizolacyjnych.

Wyroby, których dokumentami odniesienia są norma PN­‑B­‑24002:1997/Ap1 [6] oraz krajowa aprobata techniczna, są wyrobami budowlanymi i znakowane są znakiem budowlanym B.

Wyroby, których dokumentem odniesienia jest europejska aprobata techniczna, w świetle polskiego prawa są również wyrobem budowlanym i znakowane są znakiem CE (mogą być również znakowane znakiem budowlanym B).

Wyroby deklarowane zgodnie z normą PN-C-81906:2003 [2] w świetle obowiązujących przepisów nie są wyrobami budowlanymi.

Cena a jakość

Środki gruntujące ujęte w systemach ociepleń i w systemach hydroizolacji muszą spełniać wymagania norm i aprobat. Ich jakość jest więc regulowana przez te dokumenty. Natomiast pozostałe grunty, czyli zmniejszające i wyrównujące chłonność, ­wzmacniające ­podłoże, odcinające i zwiększające przyczepność do podłoża (nieujęte w systemach ociepleniowych) mogą (ale nie muszą) być deklarowane zgodnie z normą krajową PN-C-81906:2003 [2].

Brak konieczności deklarowania zgodności takiego środka gruntującego z jakimkolwiek dokumentem odniesienia wynika z dobrowolności stosowania polskich norm.

Stwarza to możliwość wprowadzenia do obrotu środka gruntującego bez jakiegokolwiek dokumentu odniesienia, a więc także dowolnego kształtowania jakości. Takie produkty nie muszą bowiem spełniać wymagań normy PN-B-81906:2003 [2], określających zawartość suchej substancji ³ 10% masy gruntu.

Gwoli wyjaśnienia warto wspomnieć, że w recepturach wymienionych środków gruntujących znajdują się zazwyczaj:

• dyspersja żywicy syntetycznej – zasadniczy składnik gruntu, decydujący o jego właściwościach,
• środek odpieniający – powodujący, że grunt podczas malowania nie ulega spienieniu,
• biocyd – środek biobójczy, konserwujący, pozwalający na utrzymywanie właściwej jakości gruntu przez dłuższy czas, zapobiegający szkodliwym reakcjom składników w pojemniku,
• ew. pigment, pozwalający na nadanie koloru gruntowi (jeśli jest barwiony),
• ew. wypełniacz, stosowany do gruntów typu beton-kontakt,
• woda, stosowana jako ciecz dopełniająca objętość gruntu.

Głównym składnikiem gruntu jest dyspersja żywic syntetycznych (jedna lub mieszanina kilku), która kształtuje właściwości gruntu. Zawartość suchej masy, w zależności od rodzaju dyspersji, może wahać się w dużym zakresie.

Najczęściej jest to jednak dyspersja kopolimeru styrenowo-akrylowego, której zawartość suchej substancji wynosi ok. 50%. Zatem aby spełnić wymagania normy PN­‑C­‑81906:2003 [2] dotyczące zawartości suchej substancji, środek gruntujący musi zawierać co najmniej 20% tej dyspersji.

Praktyka budowlana jest inna. Na rynku środków gruntujących królują tanie środki, wprowadzane legalnie do obrotu i stosowania, których producent nie deklaruje zgodności z żadną normą. Często jedynym dokumentem, który posiadają, jest świadectwo PZH.

Takie preparaty nie powinny być nazywane środkami gruntującymi, ponieważ zawartość dyspersji w ich składzie wynosi znacznie mniej niż 20%. Na rynku krajowym dostępne są preparaty, których udział dyspersji wynosi zaledwie 2%, co oznacza, że sprzedawana jest niemalże sama woda (tabela).

Rozcieńczony środek gruntujący lub niemalże woda (według definicji przyjętych w TABELI) nie zapewni pożądanego efektu: nie wzmocni słabego podłoża, nie zwiąże pozostałego na podłożu pyłu i kurzu. Częściowo zmniejszy chłonność, lecz nie wyrówna chłonności całego gruntowanego podłoża. W efekcie po jakimś czasie pojawią się takie problemy, jak odspajanie posadzki czy odpadanie tynku od podłoża.

Wnioski

Trzy zasadnicze czynniki, które powinny być brane pod uwagę przy zakupie środka gruntującego, to:

• cena,
• jakość,
• producent.

Aby mieć pewność wyboru gruntu spełniającego swoje zadanie, należy kierować się jakością wyznaczaną przez normę PN­‑C­‑81906:2003 [2], oraz renomą producenta. Kupowanie natomiast produktu taniego jest de facto kupowaniem... wody w cenie środka gruntującego.

Literatura

1. S. Chłądzyński, „Środki gruntujące do podłoży mineralnych”, „IZOLACJE”, nr 11/12/2010, s. 44–46.
2. PN-C-81906:2003, „Wodorozcieńczalne farby i impregnaty do gruntowania”.
3. ZUAT-15/V.03/2010, „Zalecenia Udzielania Aprobat Technicznych ITB. Zestawy wyrobów do wykonywania ociepleń ścian zewnętrznych z zastosowaniem styropianu jako materiału termoizolacyjnego i pocienionej wyprawy elewacyjnej (ETICS)”, wyd. III, ITB, Warszawa 2010.
4. ZUAT-15/V.03/2003, „Zalecenia Udzielania Aprobat Technicznych ITB. Zestawy wyrobów do wykonywania ociepleń ścian zewnętrznych z zastosowaniem styropianu jako materiału termoizolacyjnego i pocienionej wyprawy elewacyjnej (ETICS)”, wyd. II, ITB, Warszawa 2003.
5. ETAG 004, „Wytyczne do europejskich aprobat technicznych. Złożone systemy izolacji cieplnej z wyprawami tynkarskimi”, ITB, Warszawa 2000.
6. PN-B-24002:1997/Ap1:2001, „Asfaltowa emulsja anionowa”.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!