Wytyczne do projektowania, wykonywania i utrzymywania dachów zielonych

Wydanie „Wytycznych dla dachów zielonych. Wytycznych do projektowania, wykonywania i utrzymywania dachów zielonych” z 2021 r. składa się z 17 rozdziałów, dodatkowych suplementów i załączników. Łącznie są to 123 strony. W stosunku do pierwszego polskiego wydania z 2015 r. zasadnicza zawartość i struktura Wytycznych pozostają bez zmian. W nowym wydaniu znalazły się liczne uzupełnienia odnoszące się do roli dachów zielonych w procesach mitygacji i adaptacji do zmian klimatycznych.

Zespół redakcyjny polskiego wydania

Nad obecnym wydaniem Wytycznych pracowało Stowarzyszenie Wykonawców Dachów Płaskich i Fasad DAFA, które od 2013 r. jest członkiem niemieckiego FLL i aktywnie z nim współpracuje. Stowarzyszenie kupiło licencję na wydanie tej publikacji w Polsce.

W prace merytoryczno-redakcyjne nad Wytycznymi zaangażowani zostali niezależni eksperci współpracujący ze Stowarzyszeniem DAFA. Redakcję merytoryczną poprowadziła dr hab. inż. Ewa Burszta-Ada­miak, prof. Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu we współpracy z ekspertami:

• dr inż. Martą Weber­‑Siwirską z Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu,
• dr. Jackiem Nowakiem z Instytutu Ogrodnictwa w Skierniewicach,
• Ryszardem Klattem, rzeczoznawcą DAFA

oraz zespołem redakcyjnym, na który składają się doświadczeni praktycy, reprezentujący branżowe firmy członkowskie DAFA – Andrzej Kania, Paweł Koziej, Piotr Muszyński, Witold Okoński, Jacek Poziemski, Anna Sylwester-Czapla, Krzysztof Wielgus, Katarzyna Wolańska i Piotr Wolański.

- Zakres tych prac nie ogranicza się jedynie do tłumaczenia wytycznych FLL z języka niemieckiego i ich redakcji merytorycznej. W zaktualizowanym wydaniu polskich wytycznych znajdą Państwo dodatkowo przypisy w odniesieniu do polskich regulacji prawnych i norm branżowych oraz słownik niemiecko-polski terminów branżowych, który może być przydatny podczas korzystania z niemieckojęzycznych norm, opracowań oraz literatury fachowej – podkreśliła w „Przedmowie do wydania polskiego” dr hab. inż. Ewa Burszta-Adamiak.

Czym są wytyczne FLL?

Wytyczne FLL są zbiorem zaleceń oraz odniesień do norm, określających wymagania techniczne i parametry dla materiałów wykorzystywanych do budowy zielonych dachów. Stanowią punkt odniesienia dla projektowania, wykonywania oraz pielęgnacji zielonych dachów w większości krajów Europy i świata. Niektóre kraje opracowują swoje lokalne wytyczne. bazując na publikacji FLL i traktując je jako punkt wyjścia do swoich prac. Uznawane są za powszechnie obowiązujące zasady techniki.

Kto jest odbiorcą wytycznych?

Zapotrzebowanie na tego rodzaju publikację jest wśród wielu grup zawodowych zaangażowanych w proces projektowania i budowania obiektów z zielonymi dachami. Mogą z niej korzystać inwestorzy prywatni i publiczni ogłaszający przetargi, osoby decyzyjne i zlecające oraz odbierające tego typu budowy, architekci, konstruktorzy i architekci zieleni, firmy wykonawcze zaangażowane w realizację zielonych dachów, specjaliści prowadzący i kontrolujący procesy budowlane, firmy zajmujące się pielęgnacją zieleni, czy też rzeczoznawcy i eksperci działający w tej branży oraz wszyscy pasjonaci interesujący się tą tematyką.

Wydanie Wytycznych jest również ważne dla obecnych na naszym rynku producentów i dostawców materiałów oraz systemów na zielone dachy, którzy podobnie jak to się czyni na całym świecie, często powołują się na zgodność swych produktów z zaleceniami FLL. Kolejne polskie wydanie „Wytycznych dla dachów zielonych” będzie też przydatne w szeroko pojętym procesie edukacji i popularyzacji wiedzy na temat zielonych dachów.

Branża zielonych dachów w Polsce pracuje obecnie, bazując na pierwszym polskim wydaniu Wytycznych, opublikowanym przez DAFA w 2015 r.

W oparciu o „Wytyczne dla dachów zielonych” opracowują i doskonalą swoje receptury producenci substratów na dachy zielone – zarówno te firmy, które używają kruszyw naturalnych, jak i producenci korzystający z materiałów z recyclingu. Producenci materiałów do izolacji wodochronnej zlecają badania na potwierdzenie odporności danego materiału na przerastanie przez korzenie roślin zgodnie z opisaną w Wytycznych metodologią.

Posługując się informacjami zawartymi w Wytycznych, określa się również wartości dla przyjmowanych obciążeń i magazynowania wody na dachach zielonych oraz wylicza współczynnik spływu i retencji wodnej (na te parametry można się powołać, starając się np. o uzyskanie dofinansowania na rozwiązania w zakresie retencji). W oparciu o tę wiedzę formułuje się często opinie techniczne dotyczące funkcjonowania zielonych dachów. Na Wytyczne powołują się również autorzy artykułów publikujący w mediach branżowych.

Co zawierają Wytyczne?

W publikacji znajduje się kompleksowe i uporządkowane zestawienie wiedzy z zakresu projektowania, wykonywania oraz utrzymywania zielonych dachów.

Omówione zostały między innymi poszczególne warstwy funkcjonalne dachu pokrytego roślinnością, ich układ i grubość struktur, możliwość retencjonowania wody, maksymalna pojemność wodna, wodoprzepuszczalność, współczynnik spływu, dodatkowa zdolność do retencji oraz bioróżnorodność.

Ze względu na konieczność adaptacji do zmian klimatycznych i retencjonowania wód opadowych bardzo ważne staje się określenie współczynnika spływu z różnych typów dachów. W Wytycznych znajdziemy taką definicję tego parametru: „Współczynnik spływu jest to stosunek ilości wody odpływającej z powierzchni np. dachu w rozpatrywanym czasie do ilości wody jaka w tym samym czasie spadła w postaci opadów atmosferycznych na tę powierzchnię”.

Współczynnik spływu dla dachów tradycyjnych (uszczelnionych) przyjmuje wartości od 0,9 do 0,95. Co oznacza, że w czasie opadów z dachu uszczelnionego spływa 90–95% wody, który na niego trafia. Dla dachów zielonych w zależności od grubości warstw i ich nachylenia wskaźnik ten wskazuje na dużo większą efektywność retencjonowania wód opadowych i przyjmuje wartości od 0,1 do 0,6.

Aby to lepiej zilustrować, prezentujemy tabelę, znajdującą się w rozdziale 9.3.6. omawianej publikacji (TABELA).

Jeden z rozdziałów Wytycznych szczegółowo opisuje substraty i podłoża oraz inne materiały, na których są uprawiane rośliny. Omówiono tu materiały sypkie, płyty wykonane z pianek modyfikowanych oraz z włókien mineralnych, a także maty wegetacyjne z mieszankami kruszyw mineralnych/organicznych. Znajdziemy tu:

• informacje odnośnie do klasyfikacji substratów w zależności od typów zazielenienia,
• wymagania dotyczące zawartości substancji organicznej i składu granulometrycznego dla poszczególnych typów podłoży, wodoprzepuszczalności, zdolności do magazynowania wody, pojemności powietrznej, wartości pH, stężenia soli oraz zawartości składników pokarmowych.

W przypadku płyt wykonanych z pianek modyfikowanych i włókien mineralnych podano też ich odporność na ściskanie.

W rozdziale dotyczącym warstwy drenażowej znajdziemy informacje dotyczące grup i rodzajów materiałów stosowanych do ułożenia tej warstwy oraz wskazówki odnoszące się do jej wykonania.

W zależności od danej grupy materiałowej opisano wymagania dotyczące następujących właściwości:

• kompatybilność materiałów,
• nieszkodliwość dla środowiska i roślin,
• zachowanie się podczas pożaru,
• skład granulometryczny,
• odporność na działanie czynników atmosferycznych,
• trwałość struktury i trwałość po ułożeniu,
• zachowanie przy ściskaniu,
• wodoprzepuszczalność,
• zdolność do magazynowania wody,
• wartość pH i stężenie soli.

W podobny sposób zanalizowano grupy i rodzaje materiałów przeznaczonych na warstwę filtracyjną:

„Jako warstwę filtracyjną na dachach zielonych stosuje się geotekstylia w formie włóknin lub tkanin. Warstwa filtracyjna jest układana w ramach odrębnej czynności na warstwie drenażowej lub stanowi składnik fabrycznie wykonanych mat drenażowych”.

Szczegółowo opisano właściwości, na które powinno się zwrócić uwagę w przypadku materiałów stosowanych do ułożenia tej warstwy:

• nieszkodliwość dla środowiska i dla roślin,
• palność,
• ciężar powierzchniowy,
• odporność na obciążenia mechaniczne,
• skuteczność filtracji,
• odporność na przerastanie korzeniami,
• odporność na starzenie w warunkach atmosferycznych,
• odporność mikrobiologiczną i chemiczną oraz
• wytrzymałość na rozciąganie, rozciągliwość i współczynnik tarcia.

W zakresie wymagań techniczno-budowlanych znajdziemy w wytycznych informacje odnoszące się do zabezpieczenia przed upadkiem z wysokości, ochrony przed przerastaniem przez korzenie roślin, zabezpieczeniem izolacji wodochronnej dachu i ochrony przed powstawaniem osadów. A także dotyczące urządzeń odwadniających, przyłączy i ich zakończeń, ochrony przed emisjami, zabezpieczenia przed siłami wiatrowymi, profilaktyki przeciwpożarowej, zabezpieczenia przed przemieszczaniem się materiału, obrzeży, nawierzchni ciągów pieszych, czy elementów wyposażenia.

Szczegółowo opisano na przykład kwestię ochrony przed powstawaniem osadów. Jak czytamy: „Użycie podłoży wegetacyjnych, nawet tych o wysokiej zawartości wapnia, np. składających się z substratów z dodatkiem gruzu ceglanego z domieszką zaprawy, trawertynu, dolomitu lub kompostów o wysokiej zawartości wapnia, nie prowadzi do powstawania osadów na urządzeniach odwadniających”.

Z kolei w dalszej części wytycznych dowiadujemy się, że „niedozwolone jest stosowanie w warstwach drenażowych i opaskach oddzielających materiałów sypkich zawierających wapń, np. kruszywa recyklowanego (miały betonowe) lub żwiru wapiennego, które mogłyby prowadzić do powstawania osadów na urządzeniach odwadniających”.

Odsyłacze normatywne bazujące na przepisach niemieckich, prawne warunki ramowe obowiązujące na terenie Niemiec, czy przedmowę do wydania niemieckiego możemy traktować jako materiał edukacyjny, z którym zapoznajemy się wybiórczo, w przypadku zainteresowania. Te informacje nie odnoszą się do uwarunkowań polskich, ale pokazując zasady dotyczące rynku niemieckiego, przybliżają sposób jego funkcjonowania, a jest to rynek, z którego branża budowlana często czerpie inspiracje.

Co nowego w drugiej edycji?

Zielone dachy są coraz częściej wykorzystywane przez miasta europejskie w celu przeciwdziałania dalszym zmianom klimatycznym (mitygacja) oraz adaptacji do zaistniałych już zmian. Dlatego w nowym wydaniu Wytycznych znalazły się liczne uzupełnienia, wynikające ze wzrostu świadomości dotyczącej roli i znaczenia zielonych dachów w tych procesach.

Doświadczenia praktyczne znalazły swój wyraz w tekście nowych Wytycznych. Podkreślono tam rolę zielonych dachów o zwiększonej retencji wodnej. Przygotowano też osobny rozdział dotyczący instalacji solarnych i wskazano na efekt synergii wynikający ze stosowania paneli fotowoltaicznych w zestawieniu z warstwami zielonego dachu. Czytamy w nim: „Zazielenienia dachów i instalacje solarne mogą być łączone, zwłaszcza na dachach płaskich. Przy wytwarzaniu prądu może występować efekt synergii, ponieważ niska temperatura powierzchni zazielenionej w porównaniu do dachów, które nie są zazielenione lub dachów żwirowych, prowadzi do mniejszego nagrzewania modułów fotowoltaicznych, a tym samym do zwiększenia stopnia ich sprawności”.

Jak podają Wytyczne, instalacje solarne mogą być mocowane z lub bez przejścia przez powłokę izolacji wodochronnej. Jeśli są montowane bez ingerencji w powłokę izolacji wodochronnej, to ciężar struktury zazielenienia dachu może służyć jako obciążenie do mocowania. Należy przy tym przestrzegać wymogów statycznych w odniesieniu do siły wiatru, a także konstrukcji budynku.

W nowej edycji Wytycznych opisano też sposoby na zwiększenie różnorodności biologicznej. Jest w niej mowa o ogrodach użytkowych na dachach, gdzie uprawy prowadzą pasjonaci, ogrodnicy-amatorzy. Dużo miejsca poświęcono też tematowi zabezpieczenia materiału na dachach płaskich i skośnych przed przesuwaniem

Zaktualizowane Wytyczne wychodzą naprzeciw zmianom, pojawieniu się nowych technologii i rozwiązań np. w kontekście dachów biosolarnych, retencyjnych, lekkich, tak ważnych w związku ze strategią Fala Renowacji, opracowaną przez Unię Europejską pod koniec 2020 r.

Podsumowanie

Powyżej zasygnalizowano tylko niektóre zagadnienia omówione w Wytycznych.

Publikacje FLL charakteryzuje duża neutralność wobec stosowanych na rynku rozwiązań i produktów. Odzwierciedlają one aktualny poziom rozwoju technologicznego i prezentują ogólnie przyjęte zasady techniki.

Prace nad polskim wydaniem Wytycznych również przebiegały z dużą dbałością o obiektywizm przedstawianych informacji, neutralność produktową oraz wierność oryginałowi.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!