Zabezpieczenie konstrukcji murowych przed zarysowaniem przez zbrojenie spoin wspornych
Protection of masonry structures against cracking by using reinforcement in bed joints
Badania ścian z ABK z otworem i fragmentami ścian prostopadłych
T. Połubiński, Ł. Drobiec, R. Jokiel
Jednym ze sposobów ograniczenia tempa zarysowań w obszarach koncentracji naprężeń jest aplikacja zbrojenia, którego tradycje stosowania sięgają drugiej połowy XIX wieku. Zadaniem zbrojenia jest przejęcie sił występujących w strefach rozciąganych muru, "rozładowanie" naprężeń w miejscach ich koncentracji oraz redystrybucja odkształceń skoncentrowanych w pewnych strefach muru.
Zobacz także
Bostik Bostik AQUASTOPP – szybkie i efektywne rozwiązanie problemu wilgoci napierającej
Bostik to firma z wieloletnią tradycją, sięgającą 1889 roku, oferująca szeroką gamę produktów chemii budowlanej dla profesjonalistów i majsterkowiczów. Producent słynie z innowacyjnych rozwiązań i wysokiej...
Bostik to firma z wieloletnią tradycją, sięgającą 1889 roku, oferująca szeroką gamę produktów chemii budowlanej dla profesjonalistów i majsterkowiczów. Producent słynie z innowacyjnych rozwiązań i wysokiej jakości preparatów, które znajdują zastosowanie w budownictwie, przemyśle i renowacji.
STYROPMIN Styropmin XPS PRO – niezawodny do zadań specjalnych
XPS PRO jest najnowszym osiągnięciem ekspertów z firmy Styropmin w dziedzinie skutecznej termoizolacji. To polistyren ekstrudowany, materiał bardziej wytrzymały i twardszy od uniwersalnego styropianu....
XPS PRO jest najnowszym osiągnięciem ekspertów z firmy Styropmin w dziedzinie skutecznej termoizolacji. To polistyren ekstrudowany, materiał bardziej wytrzymały i twardszy od uniwersalnego styropianu. Niezawodny w miejscach trudnych do ocieplenia, z ryzykiem zawilgocenia i dużą amplitudą temperatur, a także narażonych na duże naprężenia ściskające.
Fiberglass Fabrics s.c. Wiele zastosowań siatki z włókna szklanego
Siatka z włókna szklanego jest wykorzystywana w systemach ociepleniowych jako warstwa zbrojąca tynków zewnętrznych. Ma za zadanie zapobiec ich pękaniu oraz powstawaniu rys podczas użytkowania. Siatka z...
Siatka z włókna szklanego jest wykorzystywana w systemach ociepleniowych jako warstwa zbrojąca tynków zewnętrznych. Ma za zadanie zapobiec ich pękaniu oraz powstawaniu rys podczas użytkowania. Siatka z włókna szklanego pozwala na przedłużenie żywotności całego systemu ociepleniowego w danym budynku. W sklepie internetowym FFBudowlany.pl oferujemy szeroki wybór różnych gramatur oraz sposobów aplikacji tego produktu.
Normy projektowania nie podają, niestety, szczegółowych zaleceń odnośnie do kształtowania zbrojenia w ścianach. Większość norm ogranicza się tylko do podania warunku na minimalny procent zbrojenia. Obowiązujące zalecenia normowe w żaden sposób nie ujmują problemu wpływu zbrojenia na nośność i ograniczenie zarysowań. Z tego powodu często dochodzi do zaniechań w stosowaniu zbrojenia w murach. Brak praktyki projektowej i wykonawczej powoduje powszechne niedocenianie wpływu, jaki może mieć zbrojenie na rysoodporność muru.
Zarysowania murowanych ścian niejednokrotnie pojawiają się w pewnych szczególnych miejscach konstrukcji, gdzie dochodzi do tzw. koncentracji naprężeń, czyli tam, gdzie ustalony przebieg trajektorii naprężeń zostaje zaburzony [1-2]. Dlatego rysy występują często w obszarach zmiany geometrii konstrukcji:
RYS. 1-2. Koncentacje naprężęń w okolicy otworu okiennego: trajektorie naprężeń ściskających i obszary największych rozciągań (1), możliwe zarysowanie (2). Objaśnienia: 1 - nadproże, 2 - strop, 3 - trajektorie naprężeń ściskających, 4 - największe rozciągania, 5 - rysy; rys.: [3-4]
- w okolicy otworów okiennych i drzwiowych,
- w miejscach zmiany grubości muru
- oraz w okolicy połączenia prostopadłych ścian, obciążonych nierównomiernie.
Rysy często obserwuje się w okolicy otworów w ścianach. Typowe trajektorie naprężeń ściskających wokół otworu okiennego pokazano na RYS. 1.
RYS. 3. Koncentracja naprężeń w okolicy naroża ścian. Objaśnienia: q1 - obciążenie z dachu, q2 - obciążenie ciężarem ścian, q3 - obciążenie ciężarem stropu, 1 - linia rozdziału obciążenia od stropu, 2 - możliwe zarysowanie; rys.: T. Połubiński, Ł. Drobiec, R. Jokiel
Obecnie nad oknami najczęściej wykonuje się nadproża żelbetowe lub nadproża systemowe, co eliminuje konieczność przejmowania przez mur naprężeń rozciągających. Jeżeli nadproże zostanie poprawnie zaprojektowane i mur nad naprożem nie zniszczy się na skutek zginania w płaszczyźnie, to przy dużych naprężeniach ściskających w strefie podparcia nadproża mogą powstać pionowe lub ukośne rysy. Mogą one się one pojawić również pod oknem, na skutek różnicy naprężeń i odkształceń obciążonego i nieobciążonego fragmentu muru (RYS. 2).
Miejscem występowania koncentracji naprężeń są strefy zmiany wysokości i grubości muru nośnego, gdzie często występują spękania ścian [1, 5-8]. W przypadku ścian o różnych wysokościach niższy, mniej obciążony fragment ściany cechuje się mniejszymi odkształceniami i wywiera mniejszy nacisk na grunt - w tym obszarze mniejsze jest osiadanie fundamentów. Ściana dąży do zdylatowania przez zarysowanie w płaszczyźnie zmiany jej wysokości.
Kolejny obszar, w którym można się spodziewać wystąpienia zarysowań, to narożniki ścian i strefy połączeń ścian prostopadłych lub ścian usytuowanych pod kątem. Gdy jedna z takich ścian jest bardziej obciążona niż druga, zarysowania często występują w okolicy ich styku (RYS. 3).
Przypadek taki jest w budownictwie dość powszechny i występuje, gdy w budynkach stosuje się stropy jednokierunkowo zbrojone i dachy oparte na tych samych ścianach co stropy, czyli w obiektach o podłużnych lub poprzecznych układach konstrukcyjnych [1, 9]. Sposobem na przeciwdziałanie pojawieniu się zarysowań w murze może być zastosowanie zbrojenia w spoinach wspornych.
Sposoby zabezpieczania ścian przed zarysowaniem
Na RYS. 4-6 pokazano zaproponowany w pracach [1, 3-4, 6] dwojaki sposób zabezpieczenia strefy podokiennej, w którym proponuje się wykonanie dylatacji lub zastosowanie zbrojenia układanego w spoinach wspornych muru. Właśnie te dwa sposoby są najczęściej stosowane w celu przeciwdziałania wystąpieniu zarysowań ścian.
RYS. 4-6. Sposoby zabezpieczania strefy przyokiennej przed powstaniem zarysowań: zastosowanie dylatacji (4, 5 i 6), zastosowanie zbrojenia w spoinach wspornych (5); Objaśnienia: 1 - nadproże, 2 - strop, 3 - dylatacja, 4 - zbrojenie spoin wspornych; rys.: T. Połubiński, Ł. Drobiec, R. Jokiel
Dylatacje rozdzielają nierównomiernie obciążone fragmenty ścian i pozwalają na zróżnicowanie ich odkształceń pod obciążeniem. Zadaniem zbrojenia we współczesnych murach jest natomiast przejęcie naprężeń rozciągających i rozładowanie miejsc koncentracji naprężeń oraz wyrównanie odkształceń w strefach muru narażonych na zróżnicowane wartości deformacji [8, 10-12].
Gdy w strefie pod oknem stosuje się zbrojenie, to należy je przedłużać na odległość 50-80 cm poza krawędź otworu. Przy dużych otworach, o szerokości powyżej 2,5 m, można stosować zróżnicowane długości zbrojenia (RYS. 6), przy mniejszych oknach należy zbroić cały pas podokienny (RYS. 5).
W literaturze i instrukcjach opracowanych przez producentów zbrojenia można znaleźć wytyczne dotyczące sposobu zbrojenia konstrukcji murowych (np. stref wokół okien - RYS. 4-6).
Normy do projektowania konstrukcji murowych podają minimalne procenty zbrojenia ścian i zalecenia dotyczące otulenia oraz zakotwienia prętów zbrojeniowych. W literaturze oraz w przepisach normowych nie ma natomiast szczegółowych informacji na temat tego, kiedy stosować zbrojenie i jaki ma ono wpływ na powstawanie zarysowań oraz na nośność muru.
Zbrojenia murów dostępne w kraju
Na krajowym rynku dostępne są różne typy zbrojenia przeznaczonego zarówno do stosowania w spoinach cienkich, jak i zwykłych. Należy pamiętać, że norma PN-EN 845-3 [13] zaleca stosowanie zbrojenia do spoin wspornych w postaci drabinek, kratowniczek, siatek plecionych i siatek ciętociągnionych. Najczęściej stosowane są zbrojenia w formie kratowniczek. Do cienkich spoin stosuje się kratowniczki typu Murfor EFS [14-15], wykonane z płaskowników 1,5×8 mm, połączonych skratowaniem z drutu o średnicy 1,5 mm. Zbrojenie jest zabezpieczone przed korozją przez cynkowanie ogniowe. Zakres produkowanych szerokości i podstawowe wymiary tego zbrojenia podano w TABELI 1.
Zbrojenie zwykłych spoin wspornych wykonuje się za pomocą kratowniczek Murfor RND [14–15]. W celu odpowiedniego zabezpieczenia przed korozją dostępne one są w wersji ocynkowanej (Z), ocynkowanej z dodatkową powłoką epoksydową (E) oraz ze stali nierdzewnej (S). Zakres produkowanych szerokości i podstawowe wymiary kratowniczek RND podano w TABELI 2.
Alternatywnym rozwiązaniem dla kratowniczek RND są kratowniczki Murfor +Z [14-15] z podłużnymi pasami wykonanymi z prętów żebrowanych. Mają one większą nośność w porównaniu do standardowych kratowniczek RND, a ponadto cechują się odpowiednim wygięciem pręta skratowania, co z jednej strony zapewnia zachowanie właściwej otuliny zbrojenia w spoinie, a z drugiej umożliwia wykonanie połączenia na zakład. Zakres produkowanych szerokości i podstawowe wymiary kratowniczek +Z podano w TABELI 3.
Na rynek krajowy wprowadzane są właśnie nowe zbrojenia do spoin wspornych Bricktor [16] i Murfor Compact [17]. Cechą wspólną obu zbrojeń jest transport w rolkach, co umożliwia układanie zbrojenia w spoinie właśnie z rolki i wyeliminowanie konieczności wykonywania zakładów.
Zbrojenie Bricktor przeznaczone jest do ścian nienośnych i składa się ze stalowych ocynkowanych prętów o średnicy 1,25 mm, połączonych poprzecznymi drutami o średnicy 0,65 mm (FOT. 1).
Zbrojenie Bricktor wykorzystywane jest ponadto do zbrojenia ścian z kamienia, gdzie wstępują nieregularne spoiny wsporne (FOT. 2).
Zbrojenie Murfor Compact w postaci siatek stalowych przeznaczone jest do ścian nośnych. Produkuje się je w trzech typach A, E oraz I, z których każdy, dla odróżnienia, ma inny kolor (FOT. 3, FOT. 4 i FOT. 5).
Zbrojenie typu A ma kolor biały i przeznaczone jest do murów wznoszonych z autoklawizowanego betonu komórkowego (ABK) na cienkich spoinach.
FOT. 2-3. po lewej (2): zbrojenie typu Bricktorl; po prawej (3): zbrojenie Murfor Compact typu A w kolorze białym (przeznaczone do murów z autoklawizowanego betonu komórkowego, zabezpieczone przez cynkowanie); fot.: T. Połubiński, Ł. Drobiec, R. Jokiel | |
FOT. 4. Zbrojenie Murfor Compact typu E w kolorze niebieskim (przeznaczone do murów ścian zewnętrznych, wykonane ze stali nierdzewnej); fot.: T. Połubiński, Ł. Drobiec, R. Jokiel | FOT. 5. Zbrojenie Murfor Compact typu I w kolorze czerwonym (przeznaczone do murów z elementów murowych ceramicznych, betonowych i silikatowych, zabezpieczone przez cynkowanie); fot.: T. Połubiński, Ł. Drobiec, R. Jokiel |
Zbrojenie typu A należy stosować w klasie ekspozycji MX1; jest ono zabezpieczone przez cynkowanie.
Zbrojenie typu E ma kolor niebieski i przeznaczone jest do murów ścian zewnętrznych (klasy ekspozycji MX2, MX3 i MX4). Wykonane jest ze stali nierdzewnej.
Zbrojenie typu I ma kolor czerwony i przeznaczone jest do stosowania w klasie ekspozycji MX1 w murach wykonanych z elementów murowych ceramicznych, betonowych i silikatowych. Zbrojnie to jest zabezpieczone przez cynkowanie. Zaletą zbrojeń typu E i I jest możliwość ich stosowania zarówno przy wykonywaniu muru na zaprawie tradycyjnej, jak i cienkowarstwowej.
Efektywność zbrojenia
Efektywność zbrojenia jest tematem wielu prowadzonych w kraju badań. Na Politechnice Śląskiej od kilku lat prowadzone są badania wpływu zastosowania zbrojenia na nośność i rysoodporność ścian w strefach koncentracji naprężeń. Wykonano między innymi badania stref podokiennych w murach z elementów wapienno-piaskowych i z autoklawizowanego betonu komórkowego (ABK) [18–22]. Badania prowadzono na modelach odwzorowujących strefę pod filarkiem międzyokiennym (FOT. 6 i FOT. 7) oraz na ścianach w skali naturalnej (FOT. 8 i FOT. 9).
Ponieważ elementy badawcze wzniesiono na cienkich spoinach, w badaniach jako zbrojenie zastosowano kratowniczki EFS/Z/140. Łącznie zbadano 18 modeli z elementów silikatowych, 20 modeli z ABK oraz 2 ściany.
Badania wykazały, że zastosowanie zbrojenia powoduje podwyższenie naprężeń rysujących model. Stwierdzono wzrost rysoodporności w modelach z elementów wapienno-piaskowych o około 50%, zaś w murach z autoklawizowanego betonu komórkowego o około 10%. Zastawianie zbrojenia w modelach z elementów silikatowych nie wpłynęło na nośność, a w modelach z ABK stwierdzono wzrost nośności o około 10%.
FOT. 6. Model z elementów wapienno-piaskowych pod filarkiem międzyokiennym; fot.: T. Połubiński, Ł. Drobiec, R. Jokiel
FOT. 7. Model z autoklawizowanego betonu komórkowego pod filarkiem międzyokiennym; fot.: T. Połubiński, Ł. Drobiec, R. Jokiel
Przeprowadzono ponadto badania wpływu zbrojenia na pękanie muru w okolicy działania siły skupionej od nadproża oraz na styku ścian prostopadłych [23-28]. Badania wykonano na modelach ścian w skali naturalnej. Ściany wzniesiono z elementów z autoklawizowanego betonu komórkowego na cienkich spoinach, a jako zbrojenie zastosowano kratowniczki EFS/Z/140.
FOT. 9. Model ściany z dwoma oknami z autoklawizowanego betonu komórkowego w skali naturalnej; fot.: T. Połubiński, Ł. Drobiec, R. Jokiel
W związku z wcześniejszymi doświadczeniami, nabytymi podczas wykonywania i badania murów zbrojonych, w celu zapewnienia właściwego otulenia prętów zbrojeniowych stosowano specjalną technikę murowania. Na powierzchniach wspornych umieszczano warstwę zaprawy za pomocą "grzebienia", uzyskując każdorazowo warstwę grubości ~3 mm.
Na ułożone grzebieniem warstwy zaprawy klejowej nakładano zbrojenie w postaci kratowniczek. Następnie na spoinę ze zbrojeniem układano następną warstwę elementów murowych, z naniesioną od spodu kolejną warstwą zaprawy (FOT. 10). Dzięki temu zbrojenie zostało właściwie otulone zaprawą od góry i od spodu, a zastosowanie grzebieni umożliwiło zachowanie maksymalnej, przewidzianej normą PN-EN 1996-1-1 [29] grubości spoiny.
FOT. 10. Murowanie mające na celu zapewnienie otuliny zbrojenia; fot.: T. Połubiński, Ł. Drobiec, R. Jokiel | FOT. 11. Zakłady zbrojenia wzdłuż długości ściany; fot.: T. Połubiński, Ł. Drobiec, R. Jokiel |
Zbrojenie kratowniczką wzdłuż długości ściany łączono na zakład (FOT. 11), a w narożniku przez odpowiednie podcięcie i ukształtowanie zbrojenia (FOT. 12). Przyjęto wielkość zakładu wynoszącą 28 cm, zgodnie z wymogami PN-EN 1996-1-1 [29] oraz wytycznymi producenta zbrojenia. Widok przykładowych modeli pokazano na FOT. 10. Łącznie zbadano sześć ścian (w seriach pod dwie w lustrzanym odbiciu - FOT. 13).
FOT. 12. Zakłady zbrojenia w narożniku; fot.: T. Połubiński, Ł. Drobiec, R. Jokiel | FOT. 13. Badania ścian z ABK z otworem i fragmentami ścian prostopadłych; fot.: T. Połubiński, Ł. Drobiec, R. Jokiel |
Następnie porównano wpływ zbrojenia na nośność i rysoodporność w strefie oparcia nadproża badanych modeli.
Na RYS. 7 pokazano zestawienie wartości naprężeń od momentu zarysowania do zniszczenia wszystkich zbadanych modeli muru. Na osi pionowej wykresu zaznaczono naprężenia ściskające, obliczone w poziomie oparcia nadproża, natomiast na osi poziomej rozmieszczono poszczególne badane elementy. Wykres naprężeń podzielono na strefę pracy muru przed zarysowaniem oraz po zarysowaniu.
RYS. 7. Badania strefy oparcia nadproża ścian z ABK. Wykres wartości naprężeń w poszczególnych modelach z podziałem na strefy niezarysowaną i zarysowaną; rys.: T. Połubiński, Ł. Drobiec, R. Jokiel
RYS. 8. Badania strefy połączenia ścian prostopadłych (ściany z ABK). Wykres wartości naprężeń w poszczególnych modelach z podziałem na strefy niezarysowaną i zarysowaną; rys.: T. Połubiński, Ł. Drobiec, R. Jokiel
Jak widać, zastosowanie zbrojenia nie wpływa na rysoodporność muru.
Na RYS. 8 pokazano podobne zestawienie wartości naprężeń od momentu zarysowania do zniszczenia wszystkich zbadanych modeli strefy połączenia ścian. Na osi pionowej wykresu słupkowego zaznaczono naprężenia ściskające w ścianie dłuższej, natomiast na osi poziomej rozmieszczono poszczególne elementy badawcze. Na wykresie można zaobserwować pozytywny wpływ zbrojenia na poziom naprężeń rysujących.
W prezentowanych badaniach wykazano, że zastosowanie zbrojenia w murze wpływa na poziom naprężeń rysujących. Przy zastosowaniu zbrojenia typu kratowniczka w strefie oparcia nadproża uzyskano siłę rysującą o 28% większą od siły rysującej uzyskanej w badaniach modeli niezbrojonych. Jeszcze większy wpływ zbrojenia obserwowano w strefie połączenia ścian prostopadłych. Pierwsza rysa pojawiała się tu z blisko 80-procentowym opóźnieniem niż w modelach bez zbrojenia.
Podsumowanie
Zastosowanie zbrojenia w spoinach wspornych muru jest efektywną metodą pozwalającą na zwiększenie rysoodporności konstrukcji murowych. Prowadzone w kraju badania potwierdzają, że jego zastosowanie najlepsze wyniki daje w miejscach koncentracji naprężeń, takich jak strefa podokienna, obszary narażone na działanie obciążenia skupionego oraz strefa połączeń ścian obciążonych nierównomiernie.
Autorzy dziękują firmom Solbet i Nova za przekazanie materiałów do badań
Literatura
- Ł. Drobiec, "Przeciwdziałanie zarysowaniu ściskanych murów zbrojeniem spoin wspornych", Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, seria monografie nr 452, Gliwice 2013.
- A.T. Vermeltfoort, D.R.W. Martens, "Strains in masonry near the support of lintels - explorative research of a test set-up". Proceedings of the British Masonry Society", no. 9, Published by the Society Stoke-on-Trent, London 2002, s. 531-535.
- P. Schubert, "Mauerwerk. Risse vermeiden und instandsetzen", Fraunhofer IRB Verlag, Stuttgart 2004.
- P. Schubert, "Vermeiden von schädlichen Rissen in Mauerwerkbauteilen", Mauerwerk-Kalender, Ernst & Sohn, 21, 1996, s. 621-651.
- Ł. Drobiec, "Zasady stosowania konstrukcyjnego zbrojenia w murach", "Inżynier Budownictwa" 6/2007, s. 79-82.
- T. Murauer, "Edelstahl im zweischaligen Mauerwerk - Sicherheit im Hintergrund", "Mauerwerk" 6/2006, s. 230-234.
- R. Orłowicz, B.N. Derkač, "Zarubežnyj opyt kamiennych konstrukcji", "Stroelnyje Materjaly", 2011.
- P. Timperman, Rice T., "Bed joint reinforcement in masonry. Proceedings of the Fourth International Masonry Conference", British Masonry Society, Vol. 2, London 1995, s. 451-453.
- Ł. Drobiec, "Problem of the crack formations in the area of intersecting loadbearing walls built with AAC masonry unit", Proceedings of the 5th International Conference on Autoclaved Aerated Concrete, Bydgoszcz, 14-17 September 2011, s. 181-190.
- Ł. Drobiec, "About the necessity of using appropriate reinforcement in the wall bed joint", Monography Reprocity Resume, Silesian University of Technology, Faculty of Civil Engineering, Gliwice 2008, p. 89-95.
- Ł. Drobiec, "Mury z poziomym zbrojeniem układanym w spoinach wspornych", "Materiały Budowlane" 2/2006, s. 29-32.
- Ł. Drobiec, "O potrzebie stosowania zbrojenia w spoinach wspornych muru", "Przegląd Budowlany" 6/2007, s. 42-45.
- PN-EN 845-3+A1:2016-10, "Specyfikacja wyrobów dodatkowych do murów. Część 3: Stalowe zbrojenie do spoin wspornych".
- Nova. Katalog techniczny.
- https://www.zamocowaniaelewacji.pl
- https://www.bekaert.com/en/products/construction/masonry‑reinforcement/bricktor
- https://www.bekaert.com/en/products/construction/masonry‑reinforcement/murfor-compact-masonry-reinforcement-on-a-roll
- Ł. Drobiec, "Analiza naprężeń i dokształceń w strefie podokiennej muru. Badania modeli ścian", "Materiały Budowlane" 4/2017, s. 7-8.
- Ł. Drobiec, "Limitation of cracking in AAC masonry under the window zone/Begrenzung von Rissbildung in Porenbetonmauerwerk im Brüstungsbereich", "Mauerwerk" 21 (2017), Heft 5, s. 332-342.
- Ł. Drobiec, "Ograniczenie zarysowania strefy podokiennej muru z silikatów", "Materiały Budowlane" 4/2016, s. 82-86.
- Ł. Drobiec, "The effect of different strengthening systems on the cracking of spandrel walls made of calcium silicate units. Brick and Block Masonry -Trends, Innovations and Challenges", Taylor & Francis Group, London 2016, s. 2055-2062.
- Ł. Drobiec, "Wpływ zbrojenia na zarysowanie strefy podokiennej muru z betonu komórkowego", "Materiały Budowlane" 8/2016, s. 122-125.
- Ł. Drobiec, "Badania ścian z ABK w skali naturalnej poddanych ściskaniu - analiza strefy wokół okna", cz. 1, "Materiały Budowlane" 9/2018, s. 75-77.
- Ł. Drobiec, "Badania ścian z ABK w skali naturalnej poddanych ściskaniu - analiza strefy wokół okna", cz. 2, "Materiały Budowlane" 10/2018, s. 118-120.
- Ł. Drobiec, "Badania ścian z ABK w skali naturalnej poddanych ściskaniu - analiza strefy połączenia ścian prostopadłych", cz. 1, "Materiały Budowlane" 12/2018, s. 29-31.
- Ł. Drobiec, "Badania ścian z ABK w skali naturalnej poddanych ściskaniu - analiza strefy połączenia ścian prostopadłych", cz. 2, "Materiały Budowlane" 1/2019, s. 68-69.
- Ł. Drobiec, "Tests of AAC walls subjected to vertical loads", Part 1: Zone at the opening, "Ce/Pepers", Volume 2, Issue 4, 2018, s. 319-328.
- Ł. Drobiec, "Tests of AAC walls subjected to vertical loads", Part 2: Connection zone of perpendicular walls, "Ce/Pepers", Volume 2, Issue 4, 2018, s. 329-337.
- PN-EN 1996-1-1+A1:2013-05/NA:2014-03, "Eurokod 6. Projektowanie konstrukcji murowych. Część 1-1: Reguły ogólne dla zbrojonych i niezbrojonych konstrukcji murowych".