Ochrona hydroizolacji wtórnych przyziemnej części budynku

***
Artykuł porusza tematykę ochrony hydroizolacji wtórnych podziemnych części budynków. Autor szczegółowo opisuje możliwości ochrony warstwy hydroizolacyjnej. Wymienia materiały pełniące rolę ochrony hydroizolacji. Podaje wymagania dotyczące klejenia płyt ochronnych lub termoizolacyjnych w przypadku renowacji hydroizolacji zewnętrznej.

Protection of secondary waterproofing of the basement part of the building

The article deals with the protection of secondary waterproofing of the underground parts of buildings. The author describes in detail the possibilities of protecting the waterproofing layer and lists the materials that protect the waterproofing. He also specifies the requirements for gluing protective or thermal insulation boards in the case of renovation of external waterproofing.
***

Norma DIN 18533-1 „Hydroizolacja elementów budowli stykających się z gruntem – wymagania, projektowanie, zasady wykonawstwa” [3] (choć odnosi się ona jedynie do budynków nowo wznoszonych, z powodzeniem można się na niej opierać również przy renowacji zawilgoconych budynków istniejących) rozróżnia następujące terminy w odniesieniu do ochrony warstw hydroizolacyjnych w budynkach:

• użytkowa warstwa ochronna – integralny element budynku, który przez cały okres eksploatacji zapewnia ochronę zarówno przed obciążeniami mechanicznymi, jak i termicznymi,
• warstwa ochronna – jest to dodatkowa (niezaliczana do warstw uszczelniających) warstwa zabezpieczająca,
• środek ochronny – tymczasowa ochrona warstw uszczelniających na czas prowadzenia prac budowlanych, np. zabezpieczanie grubowarstwowych mas bitumicznych (PMBC) przed opadami atmosferycznymi oraz promieniowaniem UV.

Użytkowa warstwa ochronna

Warstwy użytkowe mogą pełnić jednocześnie rolę warstw rozkładających obciążenia i/lub warstw ochronnych. Użytkowe warstwy ochronne to warstwy stosowane bezpośrednio nad hydroizolacją – ich zadaniem jest przejmowanie obciążeń wynikających ze sposobu użytkowania i przenoszenie ich na elementy konstrukcyjne. Rodzaj użytkowej warstwy ochronnej należy dobrać z uwzględnieniem właściwości zastosowanej hydroizolacji oraz sposobu jej wbudowania, jak również spodziewanych oddziaływań oraz warunków lokalnych [3, 7].

Warstwa taka układana jest na gotowej warstwie uszczelnienia – natychmiast po jej wykonaniu w przypadku hydroizolacji z materiałów rolowych (pap i folii) oraz po całkowitym wyschnięciu i utwardzeniu w przypadku hydroizolacji aplikowanych w postaci płynnej. Podczas wykonywania użytkowej warstwy ochronnej nie wolno uszkodzić warstwy hydroizolacyjnej (zanieczyszczenia mogące powodować destrukcję hydroizolacji należy usunąć przed nałożeniem warstwy ochronnej). Poziome lub lekko nachylone elementy ochronne mogą podlegać obciążeniu tylko wówczas, gdy posiadają odpowiednią nośność, względnie zostały dodatkowo zabezpieczone [3, 4].

Stosowane są następujące warstwy użytkowe pełniące rolę ochrony hydroizolacji [3]:

• beton – na powierzchniach poziomych lub lekko nachylonych element betonowy musi być wykonany na warstwie oddzielającej lub drenażowej oraz musi posiadać klasę wytrzymałości co najmniej C8/10 w przypadku elementów niezbrojonych, a w przypadku wykonania zbrojenia (warunek wymagany przy nachyleniu powierzchni powyżej 18°, tj. ok. 33%) co najmniej C12/15 zgodnie z normą PN-EN 206 [8]. Warstwa ochronna musi mieć grubość nie mniejszą niż 50 mm,
• podkład podłogowy (jastrych ochronny) – wykonywany na warstwie rozdzielającej,
• mur – murowane elementy ochronne należy wykonywać przy zastosowaniu zaprawy murarskiej zgodnej z normą PN-EN 1996 [9] i powinny one mieć grubość nie mniejszą niż 115 mm. Pionowe elementy ochronne należy w odpowiedni sposób oddzielić od powierzchni poziomych lub pochyłych oraz elementów narożnych, a także rozdzielić spoinami pionowymi oddalonymi od siebie nie więcej niż o 7 mm. W przypadku warstw pionowych wykonywanych po ułożeniu hydroizolacji, pomiędzy hydroizolacją a murem należy wykonać spoinę o grubości 40 mm, którą należy następnie wypełnić zaprawą w taki sposób, aby nie występowały wolne przestrzenie. Warstwy z luźno układanych materiałów, np. obsypka drenażowa, mogą być wykonane jedynie w połączeniu z pośrednią warstwą z geowłókniny,
• asfalt lany – element ochronny z asfaltu lanego o właściwościach dostosowanych do występujących obciążeń musi mieć grubość nie mniejszą niż 25 mm. Jeżeli element ochronny z asfaltu lanego wykonywany jest na warstwie hydroizolacji z materiałów bitumicznych, względnie membran z tworzywa sztucznego lub elastomeru układanych na klej bitumiczny (i kompatybilnych z bitumem), to między warstwą hydroizolacji a elementem ochronnym należy umieścić odpowiednią warstwę rozdzielającą (wyjątek stanową hydroizolacje wykonane z papy bitumicznej w połączeniu z asfaltem lanym),
• płyty ze sztywnej pianki polimerowej oraz spienionego szkła komórkowego – płyty powinny mieć grubość powyżej 25 mm. Z reguły łączą one rolę warstwy ochronnej oraz izolacji termicznej (rozwiązanie takie, czyli zewnętrzną izolację termiczną wykonaną na warstwie izolacji przeciwwilgociowej/przeciwwodnej określa się mianem izolacji perymetrycznej [10]). W przypadku klejenia płyt do podłoża należy stosować klej kompatybilny z materiałem hydroizolacyjnym, który zarazem nie spowoduje uszkodzeń mechanicznych po utwardzeniu (FOT. główne). W przypadku izolacji przeciwwilgociowych warstwy ochronne można kleić punktowo, natomiast w przypadku izolacji wodochronnych wymagane jest sklejenie na całej powierzchni (TABELA). Szczególnie płyty izolacji perymetrycznej (termoizolacyjne) muszą być szczelnie połączone i przyklejone na całej powierzchni w taki sposób, aby woda nie mogła wnikać między termo- a hydroizolację. W takiej sytuacji również styki płyt należy zabezpieczyć przed przenikaniem wody (np. przez ich przeszpachlowanie materiałem hydroizolacyjnym). Powierzchnię płyt ze szkła spienionego należy dodatkowo pokryć wierzchnią powłoką mrozoodporną. Ten ostatni zabieg można pominąć jedynie wówczas, gdy płyty zostały fabrycznie pokryte powłoką bitumiczną [1, 5, 6].

Warstwa ochronna

Warstwy ochronne, podobnie jak warstwy ochronne użytkowe, stanowią dodatkowe zabezpieczenie hydroizolacji i służą do trwałej ochrony uszczelnień budowlanych przed szkodliwymi wpływami – przeznaczone są na okres właściwego użytkowania budynku, a zatem muszą spełniać swoją rolę przez długi czas. Nie zastępują one jednak warstwy użytkowej ani też nie mogą być traktowane jako samodzielne warstwy hydroizolacyjne [4, 7, 11]. Jako warstwę ochronną można zastosować następujące materiały [3, 7]:

• folię ochronną z PVC o grubości ³ 1 mm,
• maty i płyty ochronne z granulatu gumowego lub polietylenowego, o grubości ³ 6 mm,
• geowłókniny o gramaturze ³ 300 g/m²,
• membrany z tworzyw sztucznych, kauczuku, pianek, granulatu gumowego itp.,
• bitumiczne i polimerowo-bitumiczne papy hydroizolacyjne z wkładką z taśmy metalowej (Cu 01 D),
• folie wytłaczane ze zintegrowanymi warstwami: poślizgową, ochronną oraz rozkładającą naprężenia,
• maty i płyty drenażowe.

Jeśli pozwala na to technologia oraz czas wysychania poszczególnych warstw jest wystarczająco krótki, warstwy ochronne należy nakładać tak szybko, jak to tylko możliwe (najlepiej bezpośrednio po wykonaniu warstw hydroizolacyjnych), aby uniknąć uszkodzeń w fazie prowadzenia prac budowlanych. Oznacza to, że w razie potrzeby można zrezygnować z tymczasowych środków ochronnych. Warstwy ochronne powinny ściśle do siebie przylegać (elementy ścienne, płyty) lub też być układane na zakład (membrany wytłaczane) [1, 11].

Podstawowym zadaniem warstwy ochronnej jest zabezpieczenia stosunkowo delikatnej oraz cienkiej warstwy uszczelniającej przed uszkodzeniami, tj. przed obciążeniami ścinającymi, perforacyjnymi oraz naciskami punktowymi (RYS. 1).

Zadania warstwy ochronnej w niektórych przypadkach może spełniać pojedynczy wyrób budowlany, ale często jedynym rozwiązaniem jest kombinacja różnych warstw nakładanych jedna po drugiej. Warstwy ochronne muszą pokrywać całą powierzchnię hydroizolacji, być wolne od ubytków i nie przenosić na hydroizolację żadnych sił ścinających. Należy unikać obciążeń, które mogłyby osłabić funkcjonalność lub trwałość hydroizolacji poprzez wgniecenie lub przebicie.

Zanieczyszczenia występujące na warstwie uszczelnienia należy wcześniej usunąć, zwracając uwagę, aby nie uszkodzić przy tym samej hydroizolacji. W razie potrzeby spoiny w warstwach ochronnych muszą umożliwiać im ruch w celu kompensacji niezamierzonych naprężeń, np. w przypadku zmian temperatury, nad dylatacjami w konstrukcji itp. (RYS. 2). Obciążenia szczególne, takie jak ruch pojazdów lub ciężar własny warstwy ochronnej na powierzchniach pochyłych, wymagają zastosowania rozkładających obciążenie warstw ochronnych lub innych rozwiązań zabezpieczających hydroizolację przed siłami ścinającymi oraz naciskami punktowymi [4–6, 11].

W razie potrzeby funkcjonalność warstwy ochronnej można również odpowiednio rozszerzyć – dalszymi zadaniami mogą być:

• ochrona uszczelnienia przed nadmiernym nagrzewaniem się,
• poprawa ochrony cieplnej uszczelnionego elementu (termoizolacja),
• odprowadzanie gromadzącej się wody (drenaż pionowy),
• ochrona przed przerastaniem korzeni.

Na etapie projektu należy rozważyć, czy takie rozwiązanie ma sens z technicznego oraz ekonomicznego punktu widzenia. Należy przy tym uwzględnić ewentualne zmiany sposobu użytkowania i rozważyć zapewnienie spełnienia wyższych wymagań dotyczących izolacyjności termicznej. Poprawa izolacyjności termicznej ścian zagłębionych w gruncie w późniejszym okresie będzie bowiem wymagać dużych nakładów pracy [1, 4–6].

Jeżeli planowany jest drenaż opaskowy, aby uniknąć powstawania zastoju wody infiltracyjnej oraz zapewnić jej bezpieczne odprowadzenia do ciągu drenarskiego, na powierzchni hydroizolacji pionowej należy wykonać wertykalną warstwę drenującą. Warstwa ta może również pełnić rolę warstwy ochronnej. W tym celu stosuje się na przykład maty lub płyty ochronno-drenażowe (FOT. 1).

Są to ścienne elementy drenażowe o strukturze „guzkowatej”. Dzięki temu mogą one pełnić podwójną funkcję: odprowadzać wodę do położonej niżej instalacji drenarskiej (unikając powstawania ciśnienia hydrostatycznego działającego na hydroizolację pionową), chroniąc jednocześnie warstwę uszczelnienia przed uszkodzeniami mechanicznymi. Jeżeli do wykonania hydroizolacji pionowej zastosowano materiał odkształcalny (np. grubowarstwowe masy bitumiczne), należy upewnić się, że stosowane są wyłącznie dopuszczone do tego typu zastosowania membrany kubełkowe z warstwą poślizgową [1, 4].

Poziome izolacje wodochronne pod płytą fundamentową należy zabezpieczyć poprzez wykonanie elementu ochronnego po ich wyschnięciu i przed wykonaniem konstrukcji płyty. Aby oddzielić uszczelnienie poziome od elementu ochronnego, należy ułożyć dwie warstwy folii PE jako warstwę ślizgową. W przypadku stosowania betonu jako elementu ochronnego mieszankę betonową należy nakładać bezpośrednio na folie PE w warstwie o grubości nie mniejszej niż 5 cm.

W przypadku poziomych izolacji przeciwwilgociowych element ochronny wykonuje się zwykle jako jastrych na warstwie oddzielającej lub jako jastrych na warstwie termoizolacyjnej (podłoga pływająca). Do ochrony hydroizolacji pionowych stosuje się zwykle wielowarstwowe membrany kubełkowe ze zintegrowaną warstwą ślizgową, ochronną oraz rozkładającą obciążenie, płyty polistyrenowe lub materiały, które stanowią również warstwę użytkową (izolację termiczną lub drenaż pionowy) [5, 6].

Same warstwy ochronne nie mogą powodować uszkodzeń hydroizolacji, np. w wyniku przemieszczeń lub deformacji [7], dlatego też prawidłowa ochrona hydroizolacji przyziemia budynku wymaga zastosowania – obok warstw ochronnych – warstw rozdzielających oraz ślizgowych.

Warstwy rozdzielające mają za zadanie zapobiegać migracji materiału oraz „sklejaniu się”. Na przykład podłoże gruntowe lub podkład z kruszywa pokrywa się folią z tworzywa sztucznego przed betonowaniem płyty fundamentowej, aby zapobiec przemieszczaniu się drobnych cząstek świeżego betonu do podłoża oraz łączenia się betonu z podłożem. Podczas układania jastrychu na warstwie oddzielającej jej głównym zadaniem jest niedopuszczenie do przywierania jastrychu do otuliny betonowej [11].

RYS. 3 przedstawia układ warstw z wymuszonym punktem zerwania, w tym wypadku w postaci papy na perforowanym welonie szklanym, która zapewnia wystarczającą przyczepność do połączenia uszczelnienia ze ścianą wierconego pala, ale podczas użytkowania działa jako warstwa rozdzielająca.

Norma DIN 18195 [12] wymienia następujące materiały do oddzielania warstw:

• papier olejowany o gramaturze co najmniej 50 g/m²,
• włóknina szklana surowa,
• włóknina z tworzyw sztucznych o gramaturze nie mniejszej niż 150 g/m²,
• folia polietylenowa (PE) o grubości co najmniej 0,2 mm,
• papa na perforowanym welonie szklanym, jednostronnie pokryta gruboziarnistą posypką, o gramaturze min. 1500 g/m².

Warstwy ślizgowe powinny umożliwiać względny ruch pomiędzy dwiema przylegającymi warstwami, równoległy do ich powierzchni, przy jak najmniejszym oporze (rozróżnia się przy tym opór tarcia oraz opór lepkości). Pomiędzy dwiema twardymi, drobno chropowatymi, równymi powierzchniami materiału powstaje opór tarcia, który wzrasta liniowo proporcjonalnie do siły nacisku. Dopiero gdy naprężenie ścinające osiągnie wartość graniczną, następuje ruch względny, którego prędkość nie jest bliżej określona. Taki opór tarcia występuje między gruntem a betonową płytą posadzki, między jastrychem na warstwie oddzielającej a otuliną betonową, między oponą pojazdu a nawierzchnią jezdni itp.

Lepki opór jest tworzony przez bardzo lepkie warstwy płynu i charakteryzuje się tym, że względna prędkość jest proporcjonalna do naprężenia ścinającego między dwoma poruszającymi się ciałami. Jeśli np. betonowa płyta fundamentowa została wykonana na warstwie wyrównawczej, którą pokryto papą bitumiczną, podczas wiązania betonu powstaje powolny skurcz (mała prędkość względna) płyty betonowej, powodujący minimalny opór.

Z drugiej strony, gdyby płyta betonowa została poddana tylko krótkiemu, ale dużemu naprężeniu ścinającemu w wyniku sił hamowania pojazdu, pojazd mógłby się poślizgnąć, ale taśma zgrzewająca pod spodem ścinałaby się tylko nieznacznie pod przyłożonym naprężeniem ścinającym w krótkim czasie okres obciążenia, czyli praktycznie uniemożliwiłby ruch względny płyty [11].

Jako warstwy ślizgowe najczęściej stosowane są folie z tworzyw sztucznych, jedno- lub dwuwarstwowe, z laminacją lub bez, względnie folie dwuwarstwowe pokryte warstwą smaru (RYS. 4).

Typowy układ warstw hydroizolacji ścian oraz płyty fundamentowej z uwzględnieniem warstw ochronnych, jak również ślizgowych i oddzielających przedstawiono na RYS. 5–6.

Należy zadbać o to, aby pomiędzy hydroizolację a warstwę ochronną nie dostawały się kamienie ani inne zanieczyszczenia, które w trakcie prowadzenia prac (szczególnie podczas zagęszczania materiału użytego do zasypywania wykopu) oraz w planowanym okresie użytkowania obiektu mogłyby (w wyniku parcia gruntu) uszkodzić hydroizolację [1].

Jeżeli jako warstwę ochronną stosuje się dopuszczone do tego celu membrany kubełkowe, należy je mocować do podłoża na ich górnej krawędzi, a następnie zamontować systemowe listwy maskujące (FOT. 2). Pozwala to uniknąć zabrudzeń (np. małymi kamieniami) między warstwą ochronną a hydroizolacją.

W przypadku mniejszych głębokości posadowienia budynku membrany można mocować sukcesywnie, tj. w momencie ich układania. Przy większych głębokościach posadowienia często można obserwować „ześlizgiwanie się” warstwy ochronnej podczas zasypywania i zagęszczania wykopu. W takiej sytuacji mata ochronna powinna wystawać nieco ponad planowany poziom terenu i zostać czasowo zabezpieczona przed wnikaniem gruntu przy jej górnej krawędzi, np. za pomocą przyklejonej folii. Po zasypaniu i zagęszczeniu gruntu można ostatecznie przyciąć matę na planowanym poziomie gruntu i wykonać właściwe mocowanie oraz zamontować listwę maskującą [1].

Sposób zastosowania membran kubełkowych jako ochrony warstw uszczelniających jest przedmiotem wielu sporów. Spory te dotyczą zarówno możliwości zastosowania samodzielnej folii (tj. bez dodatkowych warstw), jak i tego, czy wytłoczenia powinny być skierowane w stronę budynku czy też gruntu. Zwolennicy układania folii kubełkami w stronę muru (FOT. 3) argumentują, iż umożliwia to szybsze wyschnięcie ściany (np. po deszczu). Należy jednak zwrócić uwagę, że takie zastosowanie materiału możliwe jest jedynie w przypadku podłoży nieodkształcalnych, takich jak beton czy sztywne izolacje mineralne (tynki i szlamy).

W przypadku elastycznych materiałów uszczelniających, takich jak modyfikowane polimerami grubowarstwowe masy bitumiczne czy hybrydowe masy uszczelniające, ułożenie warstwy drenażowej lub ochronnej bezpośrednio na hydroizolacji, kubełkami w stronę ściany, może prowadzić do poważnego uszkodzenia uszczelnienia – wystąpienia miejscowego zmniejszenia grubości warstwy (FOT. 4), a w przypadku wystąpienia sił ścinających (np. podczas zasypywania wykopu) również poziomych rozdarć (FOT. 5).

A zatem w przypadku stosowania elastycznych materiałów hydroizolacyjnych membranę wytłaczaną należy zawsze układać w taki sposób, aby kubełki były zwrócone w stronę gruntu (na zewnątrz) – służą one wówczas jako tzw. strefa zgniotu. Należy również podkreślić, że w takim wypadku membranę kubełkową powinno się układać na dodatkowej warstwie ślizgowej, co pozwoli uchronić hydroizolację przed uszkodzeniem na skutek przemieszczeń ścinających występujących podczas zasypywania wykopu.

Środek ochronny

Hydroizolacja budynków musi już na etapie budowy zostać w odpowiedni sposób zabezpieczona przed obciążeniami mechanicznymi lub innymi szkodliwymi czynnikami (np. atmosferycznymi). Szczególnie materiały uszczelniające nakładane metodą szpachlowania lub przez natrysk należy chronić przed destrukcyjnymi wpływami zewnętrznymi aż do ich całkowitego wyschnięcia i/lub utwardzenia. Jeśli warstwy ochronne są nakładane w różnym czasie, odpowiednio wcześniej należy zastosować tymczasowe środki ochronne – przy czym muszą one zachowywać swą funkcjonalność przez cały okres prowadzenia innych prac budowlanych [1, 3, 4].

Ogólny termin „środki ochronne” odnosi się do środków, które chronią hydroizolację przed wpływami zewnętrznymi podczas wykonywania lub po jej zakończeniu. Mogą one opierać się na działaniu warstwy ochronnej i obejmować ochronę zarówno przed obciążeniami mechanicznymi, jak i fizycznymi, chemicznymi lub biologicznymi [4–6].

W zależności od pogody oraz zastosowanego materiału uszczelniającego konieczne może się okazać np. zabezpieczenie warstwy uszczelniającej przed szkodliwym wpływem warunków atmosferycznych – np. intensywnym promieniowaniem słonecznym, wysoką temperaturą (powyżej 30°C), działaniem wilgoci oraz mrozu – za pomocą odpowiednich środków, takich jak zawieszenie folii do całkowitego wyschnięcia warstw uszczelniających. Aby uniknąć skutków mrozu, można prowadzić ogrzewanie za pomocą dmuchaw gorącego powietrza. Nie należy natomiast używać otwartego ognia lub promienników podczerwieni [1, 5–7]. Pionowe oraz nachylone warstwy uszczelniające należy chronić przed nagrzewaniem się, np. na skutek działania promieniowania ultrafioletowego. W tym celu hydroizolację można zasłonić folią lub plandeką, względnie spryskiwać wodą [3].

Istotnym aspektem ochrony hydroizolacji w czasie trwania procesu budowlanego jest również zabezpieczenie przed wilgocią działającą od strony podłoża (tj. od spodu hydroizolacji), co w przypadku grubowarstwowych mas bitumicznych oraz izolacji hybrydowych mogłoby pogorszyć wysychanie i przyczepność hydroizolacji do podłoża, a w późniejszym etapie spowodować odspojenie warstwy uszczelnienia od podłoża. Również woda powierzchniowa nie może dostawać się pod warstwę hydroizolacji, co wymaga odpowiedniego zabezpieczenia krawędzi uszczelnienia oraz miejsc połączeń. W przypadku wysokiego poziomu wód gruntowych kluczowe staje się zapewnienie odpowiedniej ochrony przed działaniem sił wyporu [3, 5–7].

Na etapie prowadzenia prac budowlanych na niezabezpieczone uszczelnienia nie mogą oddziaływać żadne obciążenia, na przykład pochodzące od materiałów budowlanych, sprzętu lub rusztowań. Wchodzenie na poziome warstwy hydroizolacyjne należy ograniczyć do absolutnego minimum (nie więcej niż jest to absolutnie konieczne) i wyłącznie w odpowiednim obuwiu. W razie potrzeby należy w takiej sytuacji zaplanować oraz podjąć odrębne środki ochronne. Jeśli natomiast na hydroizolacji przewidziana jest użytkowa warstwa ochronna z betonu zbrojonego (żelbetu), należy ­zastosować środki zapobiegające uszkodzeniu hydroizolacji podczas montażu zbrojenia. Hydroizolację należy ponadto zabezpieczyć przed działaniem szkodliwych substancji – np. pozostałościami zaprawy, zaczynem cementowym, smarem i paliwami, produktami zawierającymi rozpuszczalniki oraz olejami szalunkowymi [3, 5–7].

Zasypanie wykopu

Do zasypywania wykopu można przystąpić nie wcześniej niż po całkowitym wyschnięciu materiałów nakładanych w postaci płynnej. Grunt stosowany do wypełniania wykopu (równomiernie wymieszana drobnoziarnista mieszanka piaskowo-żwirowa) należy układać warstwami o grubości nie większej niż 0,30 m i w odpowiedni sposób zagęszczać.

Sposób zagęszczania gruntu nie może wpływać destrukcyjnie na warstwy hydroizolacyjne oraz ochronne (nie może powodować wywierania zwiększonego obciążenia na warstwę hydroizolacyjną). Jeżeli np. pierwotny grunt zasypowy z dużą zawartością gliny charakteryzuje się wysoką wilgotnością, istnieje wysokie ryzyko, że przy wypełnianiu nim wykopu będzie on przylegał („kleił się”) do płyt ochronnych/termoizolacyjnych.

Wykopu nie należy (w całości lub częściowo) wypełniać gruzem budowlanym oraz żwirem. Warstwy ochronne połączone z hydroizolacją nie mogą się przesuwać podczas zagęszczania gruntu (mogłoby to spowodować, że hydroizolacja zostanie rozciągnięta, a tym samym zerwana). Również ewentualne osiadanie zasypki wykopu nie może uszkadzać warstwy uszczelniającej – w razie potrzeby przed przystąpieniem do zasypywania wykopu należy od strony gruntu ułożyć warstwę ślizgową, aby ewentualne szkodliwe osiadanie materiału użytego do wypełnienia wykopu nie przenosiło się na hydroizolację [3–6].

Należy także zwrócić uwagę, aby podczas zasypywania wykopu woda powierzchniowa była utrzymywana z dala od budynku. Należy unikać uszkodzeń konstrukcji w wyniku drgań wynikających ze stosowania urządzeń zagęszczających (maszyn wibracyjnych) podczas zagęszczania zasypu wykopu. Trzeba ponadto podkreślić, że zagęszczenie gruntu wokół istniejących budynków (wtórna hydroizolacja budowli) wymaga innej oceny niż w budynkach nowo wznoszonych [4].

Literatura

 1. U. Wild, „Nachträgliche Vertikalabdichtung” [w:] J. Weber, Hafkesbrink V. (red.), „Bauwerksabdichtung in der Altbausanierung – Verfahren und juristische Betrachtungsweise”, Springer Vieweg, Wiesbaden, 2018, p. 305–393.
 2. WTA Merkblatt 4-6-14/D, „Nachträgliches Abdichten erdberührter Bauteile”.
 3. DIN 18533-1, „Abdichtung von erdberührten Bauteilen – Teil 1: Anforderungen, Planungs- und Ausführungsgrundsätze”, DIN Deutsches Institut für Normung e.V., Berlin 2017.
 4. F. Frössel, „Mauerwerkstrockenlegung und Kellersanierung”, Wenn das Haus nasse Füße hat, Fraunhofer IRB Verlag, Stuttgart 2012.
 5. „Richtlinie für die Planung und Ausführung von Abdichtungen mit flexiblen polymermodifizierten Dickbeschichtungen (FPD)”, Deutsche Bauchemie e.V., Frankfurt am Main 2020.
 6. „Richtlinie für die Planung und Ausführung von Abdichtungen mit polymermodifizierten Bitumendickbeschichtungen (PMBC)”, Deutsche Bauchemie e.V., Frankfurt am Main 2020.
 7. B. Böving (i.in.), „Abc der Bitumenbahnen. Technische Regeln für die Planung und Ausführung von Abdichtungen mit Polymerbitumenund Bitumenbahnen”, vdd Industrieverband Bitumen-Dach- und Dichtungsbahnen e.V., Frankfurt am Main 2020.
 8. PN-EN 206+A2:2021-08, „Beton – Wymagania, właściwości użytkowe, produkcja i zgodność”.
 9. PN-EN 1996-2:2010, „Eurokod 6 – Projektowanie konstrukcji murowych – Część 2: Wymagania projektowe, dobór materiałów i wykonanie murów”.
10. B. Monczyński, „Renowacja energetyczna zawilgoconych budynków – ocieplenie od zewnątrz”, „IZOLACJE” 5/2021, s. 34–39.
11. H. Klopfer, „Werkstoffe zur Bauwerksabdichtung”, [w:] E. Cziesielski (red.) „Lufsky Bauwerksabdichtung”, Teubner, Wiesbaden 2006, p. 27–73.
12. DIN 18195, „Bauwerksabdichtungen – Teil 1 bis Teil 10”, Beuth Verlag GmbH, Berlin–Wien–Zürich 2000.