Materiały do termoizolacji dachu – nie tylko wełna i styropian

Głównym zadaniem warstwy ocieplenia jest skuteczne ograniczenie ucieczki ciepła z budynku. Dlatego też wybierając materiał termoizolacyjny dachu, pod uwagę przede wszystkim powinniśmy wziąć jego współczynnik przewodzenia ciepła (λ). Zasada jest taka: im niższa jego wartość, tym materiał lepiej izoluje termicznie. Pamiętajmy, że dobre ocieplenie zapewni wyłącznie warstwa wysokiej jakości materiału izolacyjnego o niskiej (czyli korzystnej) lambdzie. Producenci oferują doskonałej jakości zarówno wełnę mineralną, jak i styropian, które poprawnie ułożone spełnią rygorystyczne warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać budynki. Śmiało można stwierdzić, że właśnie te materiały ociepleniowe dominują na rynku. Jednak rynek izolacyjny jest znacznie szerszy, chociaż niektóre materiały są rzadko stosowane np. ze względu na wygórowaną cenę, wymogi konstrukcyjne czy są dopiero wprowadzane na rynek budowlany. Inne zaś, jak pianki PUR czy płyty PIR, „szturmem zdobywają” dachy i zwolenników.

*****
Ważne!
Od stycznia 2021 r. obowiązują nowe standardy energetyczne, które określają wartość współczynnika ciepła dla dachów płaskich i stromych. Zgodnie z nimi wartość współczynnika przenikania ciepła U dachów maksymalnie może wynieść 0,15 W/(m²·K).
*****

Czytaj też: Izolacja nakrokwiowa – dobry sposób na ocieplenie

Standardowa wełna mineralna

Do ocieplenia dachów stosowana jest wełna mineralna szklana lub skalna w postaci mat oraz płyt. Oba te rodzaje mają bardzo dobrą izolacyjność cieplną [nawet λ = 0,031 W/(m·K)], akustyczną oraz dużą zdolność do przepuszczania pary wodnej, co oznacza, że para wodna swobodnie przenika między włóknami. Oprócz tego są sprężyste, dzięki czemu można dokładnie i szczelnie wypełnić przestrzenie między drewnianymi elementami konstrukcji dachowej. Zaletą wełny mineralnej jest również to, że jest niepalna (najwyższa klasa ognioodporności A1) – w razie pożaru stanowi zaporę ogniową przez 2 godz., ponieważ się nie wypala, ale topi w temperaturze 1000°C. Co ważne, dzięki swojej włóknistej strukturze, nie wydziela dymu. Ponadto zapewnia optymalną temperaturę w pomieszczeniach – latem chroni wnętrza przed przegrzaniem, a zimą przed wychłodzeniem.

Trzeba jednak pamiętać, że wełna mineralna jest podatna na zawilgocenie i gdy woda dostanie się w jej strukturę, niestety traci swoje właściwości termoizolacyjne. Pewną niedogodnością podczas układania ocieplenia jest to, że wełna jest dość ciężka i podczas montażu może się wykruszać, drażniąc skórę i drogi oddechowe.

Jak wspomniano, na rynku dostępne są dwa rodzaje wełny mineralnej. Wełna szklana powstaje z piasku kwarcowego, sody i szklanej stłuczki. Składowe te są roztapiane w temperaturze 1200–1500°C, a do klejenia włókien stosuje się żywice fenolowo-formaldehydowe. Uzyskany w ten sposób materiał jest plastyczny i ma niską gęstość, dlatego zazwyczaj wykorzystuje się go do ocieplenia dachów stromych. Natomiast podczas produkcji wełny skalnej wytapiany jest w temperaturze 1000°C bazalt z niewielką domieszką żużlu. Wpływa to na dużą twardość tego materiału izolacyjnego i skutkuje tym, że jest on twardy oraz odporny na ściskanie. Można go więc stosować w miejscach narażonych na obciążenia, z powodzeniem wykorzystywany jest do ocieplania dachów płaskich.

*****
Izolacja nakrokwiowa
W naszym kraju zazwyczaj dachy strome ociepla się, układając materiał termoizolacyjny pomiędzy krokwiami i pod nimi – aby osiągnąć wymaganą grubość izolacji. Skutecznym sposobem jest również izolacja nakrokwiowa – jak wskazuje nazwa, warstwa ocieplenia znajduje się na krokwiach. Oczywistą jej zaletą jest to, że wysokość pomieszczeń użytkowych na poddaszu nie zostaje ograniczona. Ale przede wszystkim izolacja nakrokwiowa umożliwia realizację domów pasywnych, gdyż grubość termoizolacji może wynieść nawet 70 cm. Ocieplenie układane od góry eliminuje również mostki termiczne, które często stanowi sama więźba. Co ważne, izolację nakrokwiową można stosować na dachach o kącie nachylenia połaci powyżej 20°.
*****

Równie popularny styropian EPS

Różnorodność styropianu i jego specyfika strukturalna sprawiają, że można nim ocieplać zarówno dachy płaskie, jak i strome. Materiał ten składa się z drobnych porów wypełnionych powietrzem i właśnie te pory sprawiają, że charakteryzuje się świetnymi właściwościami termoizolacyjnymi – dobry jakościowo styropian może zawierać aż 98% powietrza, co w naturalny sposób przekłada się na jego efektywność izolacyjną.

Do ocieplenia dachów stromych wybierane są płyty z elastycznego styropianu, które dzięki fabrycznie wykonanym nacięciom sprężynują i wypełniają przestrzenie między krokwiami. Dostępne są płyty z grafitowego styropianu (z dodatkiem pyłu grafitowego) mające lepszą izolacyjność niż te z białego styropianu – λ na poziomie 0,030–0,042 W/(m·K).

Styropian jest lekki, łatwy w montażu i nie pyli. Jednak stanowi zagrożenie podczas ewentualnego pożaru, gorzej także izoluje akustycznie. Nie wchłania i nie przepuszcza wody, co w przypadku poddasza użytkowego ma duże znaczenie – to dobry wybór, gdy poddasze jest nieużytkowe, a nad ostatnią kondygnacją znajduje się betonowy strop.

Uniwersalny polistyren ekstrudowany  XPS

Płyty z tego materiału są twarde, charakteryzują się świetną izolacyjnością termiczną (λ = 0,029–0,034 W/(m·K) i wysoką gęstością. Ich struktura komórkowa sprawia, że są także odporne na wilgoć. Można nimi ocieplać zarówno dachy płaskie, jak i strome. W drugim przypadku najkorzystniej stosować je jako ocieplenie nakrokwiowe, czyli układane pod pokryciem. Płytami z polistyrenu ekstrudowanego XPS można także ocieplać krokwie od spodu, jednak takie rozwiązanie obniża pomieszczenie o kilka centymetrów. Ze względu na dobrą odporność na obciążenia mechaniczne jest dobrym wyborem, gdy na dachu planowane jest stworzenie tarasu.

Pęczniejąca pianka PUR

Natryśnięta na powierzchnię natychmiast zwiększa swoją objętość, utwardza się i ściśle przylega do podłoża. Pianka otwartokomórkowa PUR (bo taką się stosuje do ocieplenia dachów stromych) dokładnie dopasowuje się do krokwi czy innych elementów dachu, wypełniając wszelkie szczeliny oraz trudno dostępne miejsca, więc szczególnie sprawdzi się, gdy więźba ma skomplikowaną konstrukcję. Dodatkowo wzmacnia sztywność konstrukcji szkieletowej i stanowi wygłuszenie. Pianka nie nasiąka wodą, stanowi świetną izolację cieplną – współczynnik przewodnictwa cieplnego pianki PUR wynosi 0,035–0,037 W/(m·K). Jest elastyczna, bardzo lekka, o gęstości poniżej 10 kg/m² (lżejsza więc od styropianu). Co ważne, w przypadku pianki otwartokomórkowej można zrezygnować z układania od wewnątrz folii paroizolacyjnej. Jest jednak jeden warunek – od zewnątrz należy zapewnić wentylację połaci dachowej. Z tego powodu, jeżeli pod pokryciem dachowym ułożono membranę wysokoprzepuszczalną, to pianka może się z nią stykać, natomiast gdy zastosowano pełne deskowanie, należy pozostawić szczelinę wentylacyjną między pianką a sztywnym poszyciem (zresztą tak samo jak w przypadku wełny). Trzeba jednak pamiętać, że pianka PUR jest materiałem samogasnącym (tak jak styropian), co oznacza, że pod wpływem ognia topi się i zwęgla, a po jego eliminacji samoczynnie gaśnie.

Skuteczny poliuretan PIR

To produkt o właściwościach zbliżonych do polistyrenu ekstrudowanego, ale odznaczający się jeszcze lepszą izolacyjnością cieplną – deklarowana izolacyjność płyt to 0,022–0,028 W/(m·K). Trwałe parametry izolacyjności cieplnej płyt PIR są zapewnione dzięki zamkniętokomórkowej strukturze materiału. Można więc do ocieplenia zastosować cieńszą warstwę. Płyty poliuretanowe są wytrzymale na ściskanie i rozciąganie, odporne chemicznie oraz na rozwój grzybów, pleśni, owady czy gryzonie, nienasiąkliwe, a także lekkie. Stosuje się je do ocieplenia dachów stromych (nakrokwiowego, międzykrokwiowego lub podkrokwiowego), a także płaskich. Co ważne, istnieje możliwość układania warstw pokryciowych stropodachu bezpośrednio na termoizolacji.

Termomodernizacja z celulozą

Do ocieplenia dachu możemy również wykorzystać celulozę w postaci granulek. Jej wdmuchiwanie jest szybkie, ale co ważne ten materiał ociepleniowy dociera do najmniejszych zakamarków, dzięki czemu izolacja jest skuteczna. Celulozę możemy wdmuchiwać przez niewielkie otwory techniczne, bez konieczności demontażu płyt gipsowo-kartonowych. Sprawdzi się więc, gdy chcemy docieplić poddasze. Współczynnik przewodzenia ciepła granulatu celulozy wynosi około 0,037 W/(m·K). Materiał zachowuje odporność na działanie ognia, nie ulega biodegradacji, zatrzymuje rozwój grzybów i pleśni na drewnianej więźbie. Warto podkreślić, że celuloza to wyrób ekologiczny, ponieważ powstaje z recyklingu makulatury, który jest niskoenergochłonnym procesem.

Cienka, ale skuteczna folia termoizolacyjna

Wykonana jest z dwóch warstw metalizowanej membrany, między którymi umieszczona jest folia bąbelkowa lub specjalna włóknina. Folie termoizolacyjne stosuje się przede wszystkim do ocieplania podkrokwiowego, często w połączeniu z ociepleniem międzykrokwiowym wykonanym z innego materiału. Sprawdzą się niemal na każdym dachu, niezależnie od kształtu. Montaż folii termoizolacyjnej, podobnie jak każdej folii, przebiega szybko i sprawnie.

Mało znane płyty drzewno-magnezowe

Są wykonane z wełny drzewnej scalonej spoiwem magnezowym. Płyty nie tylko tworzą warstwę termoizolacyjną oraz akustyczną, ale także stabilny podkład pod wykończenie wnętrz tradycyjnym tynkiem. Montuje się je między krokwiami, więc nieco obniżają poddasze. Płyty drzewno-magnezowe wymagają solidnej więźby, ponieważ są dość ciężkie.