Balkony i tarasy – uszczelnienie drenażowe i podpłytkowe

W konstrukcjach takich jak balkony i tarasy trudnymi i krytycznymi miejscami są najczęściej:

• dylatacje strefowe,
• dylatacje brzegowe (styk połaci z przyległą ścianą),
• okap,
• mocowanie balustrady,
• uszczelnienie wpustu.

Warto omówić te detale w odniesieniu do różnych rodzajów uszczelnienia.

Okap a uszczelnienie podpłytkowe

Na rys. 1–3 przedstawiono okap balkonu z uszczelnieniem podpłytkowym. Grubość warstw kleju i szlamu to odpowiednio 4–5 mm (min. 3 mm) oraz 2 mm. Daje to łącznie gr. 7 mm.

Ze względu na grubość profilu okapowego konieczne jest wcześniejsze wykonanie 3 mm uskoku (obniżenia) wzdłuż krawędzi balkonu, na szerokość montowanego profilu (w odniesieniu do prefabrykowanych profili systemowych jest to zwykle ok. 8 cm, w blacharskich obróbkach okapowych – 6 cm).

Wymóg ten jest niezależny od tego, czy stosuje się gotowy profil systemowy (co jest rozwiązaniem zdecydowanie najlepszym) czy zwykłe obróbki blacharskie, np. z blachy powlekanej. Wykonywanie prac musi być niezwykle dokładne.

Trzeba również rozwiązać problem przyczepności szlamu do profilu oraz uwzględnić ryzyko korozji (szlamy elastyczne oddziałują korozyjnie na elementy metalowe). Wątpliwa może być także ich przyczepność do tego typu podłoża, dlatego bardzo dobrym rozwiązaniem jest stosowanie żywic syntetycznych do zabezpieczenia antykorozyjnego powierzchni profilu (w typowej obróbce blacharskiej jest to wymóg bezwzględny).

Wprawdzie producenci systemu przedstawiają badania potwierdzające wystarczającą przyczepność, ale trzeba pamiętać, że badanie laboratoryjne dotyczy wyłącznie wybranych materiałów.

Żywicę natychmiast po nałożeniu należy posypać suszonym piaskiem o uziarnieniu 0,5–1 mm, a po związaniu usunąć jego nadmiar. Otrzymuje się wtedy bardzo dobrą, szorstką i przyczepną powierzchnię.

Ze względu na obciążenia termiczne bardzo dobrym rozwiązaniem (oczywiście oprócz mocowania mechanicznego) jest wklejanie obróbki na żywicę elastyczną (zwykle jest to ten sam materiał, co stosowany do zabezpieczenia antykorozyjnego powierzchni).

Zaletą profili systemowych – oprócz łatwości montażu, gotowych dodatkowych kształtek i identycznego wyglądu – jest możliwość estetycznego wykończenia krawędzi okładziny (rys. 2).

Rozwiązanie z uszczelnieniem zespolonym jest chyba najczęściej stosowanym wariantem (co nie znaczy, że zawsze wykonywanym poprawnie). Wyróżnia się minimalną wysokością warstw konstrukcji: jeżeli płyta balkonu wykonana jest ze spadkiem lub na warstwę spadkową stosuje się zaprawy PCC, to przy okapie jest to grubość warstwy szlamu (lub innego uszczelnienia zespolonego), kleju i płytek.

Drzwi wejściowe

Inaczej pod względem zapasu wysokości należy postąpić przy drzwiach wejściowych. W wytycznych niemieckich wymagane jest min. 15 cm różnicy wysokości między poziomem okładziny (warstwy użytkowej) a progiem drzwiowym.

Dopuszcza się jednocześnie zmniejszenie tej różnicy do 5 cm, jeżeli zostanie zagwarantowane odprowadzenie wody z obszaru bezpośrednio przy drzwiach za pomocą np. wpustu liniowego (w praktyce wymusza to zastosowanie układu drenażowego). Uzasadnieniem tego wymogu jest konieczność zapewnienia absolutnej szczelności w tym obszarze (typowy przykład nieprzemyślanego wykonania tego detalu pokazano na fot. 1–3).

Zasadność wymogu potwierdzają także liczne przypadki zawilgoceń warstw podłogi w pomieszczeniu przyległym do drzwi balkonowych (fot. 4–5). Nie oznacza to, że wykonanie przejść na balkony czy tarasy bez barier jest niemożliwe. Wymaga jednak stosowania odpowiednio przemyślanych rozwiązań.

Okap a uszczelnienie drenażowe

Układ z drenażowym odprowadzeniem wody przy okapie wymaga dużo większej staranności (fot. 6, rys. 4). Ideą tego typu rozwiązania jest odprowadzenie wody z warstwy drenującej przez specjalne otwory w obróbkach blacharskich.

Ze względu na to, że izolacją może być w tym przypadku papa polimerowo-asfaltowa, samoprzylepna membrana bitumiczna, masa polimerowo-bitumiczna, membrana z tworzyw sztucznych czy wreszcie szlam elastyczny, obróbki systemowe należy dobierać nie tylko do rodzaju warstwy użytkowej, lecz także do rodzaju hydroizolacji.

Mogą to być płytki, płyty kamienne lub z kamienia naturalnego czy wreszcie wykładzina żywiczna typu kamienny dywan (kruszywo odporne na UV o odpowiedniej krzywej przesiewu, zatopione w bezbarwnej żywicy reaktywnej) (rys. 5).

Wybór systemu uszczelnienia musi być zatem uwzględniony już na etapie projektu architektoniczno-budowlanego, a projekt wykonawczy powinien zawierać odpowiednie szczegóły.

W odniesieniu do warstwy użytkowej z płytek w praktyce spotyka się dwa warianty. Pierwszy to układanie płytek na warstwie jastrychu wodoprzepuszczalnego (fot. 7).

Takie rozwiązanie wymaga zastosowania specjalnej zaprawy wodoprzepuszczalnej – suchej, fabrycznie przygotowanej zaprawy, zarabianej na budowie wodą (rozwiązanie zdecydowanie najlepsze) albo zaprawy na specjalnym kruszywie, przygotowywanej w betoniarce.

Należy przestrzegać wszystkich zasad dotyczących wykonywania jastrychów dociskowych i okładzin z płytek na tarasach, a więc zaplanować i wykonać dylatacje brzegowe oraz strefowe (dylatacji tych oczywiście nie ma potrzeby uszczelniać), zastosować odpowiednie płytki oraz prawidłową szerokość spoin.

Klej i zaprawa spoinująca muszą być takie same jak w uszczelnieniu zespolonym. Grubość takiego jastrychu powinna wynosić przynajmniej 7 cm. Po dodaniu grubości hydroizolacji, maty drenującej oraz płytek i kleju łączna grubość warstw konstrukcji wynosi 10 cm (plus dodatkowe obciążenie płyty).

Podatność tego rozwiązania na ewentualne uszkodzenia jest taka sama jak wariantu z uszczelnieniem podpłytkowym. Wprawdzie podczas ewentualnej wymiany płytek nie ma niebezpieczeństwa uszkodzenia izolacji, ale za to uszkodzeń jastrychu wodoprzepuszczalnego nie da się naprawić dowolnym materiałem.

Lepszym rozwiązaniem wydaje się zastosowanie płytek ułożonych na kleju na specjalnej macie drenującej (rys. 6–7). Układa się ją luzem na hydroizolacji (materiałach rolowych z tworzyw sztucznych, kauczuku i bitumicznych, bezspoinowych typu masy KMB oraz szlamach elastycznych), a do niej przykleja się płytki. Mata może być kierunkowa, aby umożliwiała odpływ wody.

Obowiązują zasady takie jak podczas układania płytek na tarasach czy balkonach co do wielkości i rodzaju płytek, szerokości spoin i dylatacji oraz klasy kleju i zaprawy spoinującej. To rozwiązanie jest jednak znacznie mniej wrażliwe na ewentualne błędy ze względu na możliwość (oczywiście w ograniczonym zakresie) kompensacji odkształceń termicznych okładziny i podłoża.

Uwaga: nie wolno stosować klejów upłynnionych, ponieważ powodują zatkanie otworów odpływowych w macie drenującej. Grubość warstw konstrukcji jest o 1–2 cm większa niż uszczelnienia zespolonego.

Jeszcze innego podejścia oraz innych obróbek wymaga wariant z warstwą użytkową z płyt ułożonych na kruszywie kamiennym. Mogą to być np. płyty kamienne lub betonowe. Zastosowanie jakiegokolwiek (lub jakkolwiek zamocowanego) profilu brzegowego może skutkować nawet wypadnięciem kruszywa i obsunięciem się płyty.

Niektórzy producenci profili brzegowych zalecają stabilizację strefy brzegowej kruszywa za pomocą żywicy epoksydowej. Tego typu płyty mogą być układane także na podkładkach dystansowych (fot. 8).

Niewątpliwą zaletą tego rozwiązania jest możliwość uzyskania poziomej powierzchni warstwy użytkowej. Wymagane jest wtedy zwiększenie spadku powłoki wodochronnej w kierunku wpustów lub profili odprowadzających wodę. Przy większych powierzchniach możliwe jest podzielenie połaci na niezależnie od siebie uszczelniane części, co w razie przecieków znacznie ułatwia ich lokalizację.

W połączeniu z możliwością stosowania różnego rodzaju materiałów wodochronnych oraz możliwością usunięcia warstwy użytkowej bez dodatkowego uszkodzenia hydroizolacji ułatwia to przeprowadzenie skutecznej naprawy.

To rozwiązanie ma jednak także kilka wad. Po pierwsze – znaczną grubość warstw konstrukcji i ich ciężar. Po drugie – większą wrażliwość na niedrożność systemu odprowadzania wody. Po trzecie – uzyskanie zadowalającego efektu wizualnego wymaga bardzo dużej dokładności – wszelkiego rodzaju nierówności i niedokładności są natychmiast widoczne (fot. 9).

Zastosowanie nieodpowiedniego kruszywa lub o złym uziarnieniu (powinno być łamane, 2–8 mm) może skutkować zbyt niską zdolnością odprowadzania wody opadowej (czy wręcz zamuleniem warstwy drenującej), a także niestabilnością warstwy użytkowej. Specjalnego potraktowania wymagają także wpusty wewnętrzne.

Można za to obniżyć wysokość progu drzwiowego – jeżeli przy drzwiach zostanie zamontowane odwodnienie liniowe, to niemieckie wytyczne dopuszczają obniżenie wysokości progu do 5 cm.

Termoizolacja na tarasie

W przypadku tarasów dochodzi dodatkowo zagadnienie wykonania odpowiedniej termoizolacji. Nie wolno dopuścić do powstawania mostków termicznych. Tzw. wariant odwrócony (hydroizolacja chroniona przez termoizolację) i wariant tradycyjny (hydroizolacja chroniąca termoizolację) wymagają zupełnie innego układu warstw i zastosowania różnych materiałów termoizolacyjnych.

Jest to szczególnie widoczne w przypadku tarasów z balustradą pełną (np. tarasów na dachach, gdzie funkcję balustrady pełni attyka). Na RYS. 8 pokazano detal przy ścianie na tarasie z uszczelnieniem zespolonym, a na rys. 9–10 – układ drenażowy, tradycyjny i odwrócony. Widać wyraźnie konieczność innego rozwiązania układu termoizolacji w tym obszarze.

Podsumowanie

Rozwiązanie technologiczno-materiałowe tarasu czy balkonu musi być przyjęte już na etapie koncepcji, a najpóźniej na etapie projektu architektoniczno-budowlanego.

Problem tarasów czy balkonów nie dotyczy bowiem tylko hydroizolacji – równie ważna jest odpowiednia termoizolacja. Rodzaj warstwy użytkowej musi być dostosowany do obciążeń oraz innych wymogów użytkowych (np. wymogu poziomej powierzchni).

Nie bez znaczenia są również wymogi estetyczne (np. zastosowanie płyt wielkoformatowych). Jednak pierwszeństwo przed wymaganiami estetycznymi mają zawsze kryteria techniczne. Dlatego zawsze należy przeanalizować konstrukcję pod kątem następujących kryteriów:

• obciążenia wilgocią (np. izolacja międzywarstwowa, podpłytkowa) i możliwości skutecznego odprowadzenia wody,
• obciążeń termicznych (kwestia odpowiedniego zaprojektowania i wykonania dylatacji),
• wymagań cieplno-wilgotnościowych (paroizolacji, termoizolacji),
• ochrony akustycznej,
• bezpieczeństwa użytkowania (klasy antypoślizgowości i przestrzeni wypełnienia warstwy użytkowej).

Należy także ocenić możliwość wykonania/uszczelnienia tzw. trudnych i krytycznych miejsc (dylatacji, odwodnień, balustrad) w odniesieniu do przyjętego rozwiązania konstrukcyjno-materiałowego. Dla układu drenażowego balustrady muszą być mocowane tak, aby nie przebijać hydroizolacji (do boku lub spodu konstrukcji).

Trzeba przeanalizować, czy w proponowanej koncepcji istnieje możliwość skutecznego odprowadzenia wody i czy zapas wysokości pozwala na poprawne wykonanie warstw. Bezkrytyczna zmiana koncepcji uszczelnienia może prowadzić do wielu poważnych (i kosztownych do usunięcia) problemów, nie tylko związanych z lokalną naprawą uszkodzeń, lecz także wymagających ­usunięcia wszystkich warstw konstrukcji i wykonania ich od nowa (fot. 1, 10–13).

Literatura

1. „Außenbeläge. Belagkonstruktionen mit Fliesen und Platten außerhalb von Gebäuden”, ZDB, VII 2005.
2. ZDB Merkblatt, „Verbundabdichtungen. Hinweise für die Ausführung von flüssig zu verarbeitenden Verbundabdichtungen mit Bekleidungen und Belägen aus Fliesen und Platten für den Innen-und Außenbereich”, I 2010.
3. „Richtlinie für die Planung und Ausführung von Abdichtung mit kunststoffmodifizierten Bitumendickbeschichtungen (KMB) – erdberührte Bauteile”, Deutsche Bauchemie e.V, Frankfurt 2010.
4. „Richtlinie für die Planung und Ausführung von Abdichtung erdberührter Bauteile mit flexiblen Dichtungsschlämmen”, Deutsche Bauchemie e.V, Frankfurt 2006.
5. BEB Merkblatt, „Hinweise für Estriche im Freien, Zement-Estriche auf Balkonen und Terrassen”, VII 1999.
6. M. Rokiel, „Tarasy i balkony. Projektowanie i warunki techniczne wykonania i odbioru robót”, DW MEDIUM, Warszawa 2012.
7. M. Rokiel, „Hydroizolacje w budownictwie. Wybrane zagadnienia w praktyce”, DW MEDIUM, Warszawa 2009.
8. „Richtlinie für Flexmörtel. Definition und Einsatzbereiche”, Deutsche Bauchemie e.V. Frankfurt 2001.
9. Materiały firmy Renoplast.
10. Materiały firmy Sopro.
11. Materiały firmy Schomburg.
12. Materiały firmy FDT.
13. Materiały firmy Schlueter-Systems.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!