Jak poprawić akustykę zabytkowych budynków?

*****
W artykule autorzy wyjaśniają, czym jest renowacja akustyczna. Opisują, jak poprawić akustykę zabytkowych budynków oraz na jakie materiały zgodzi się konserwator zabytków. Podpowiadają, które elementy wymieniać w celu poprawy akustyki zabytku i o czym w zakresie izolacji akustycznej muszą pamiętać inwestor i zarządca zabytkowego budynku, aby skutecznie wyeliminować źródła hałasu.

How to improve the acoustics in historic buildings?

In the article, the authors explain the concept of acoustic renovation. They advise how to improve the acoustics in historic buildings and what materials will be accepted by the conservation officer. They suggest which elements should be replaced to improve the acoustics of the historic building and what aspects of acoustic insulation shall be considered by the investor and the administrator of the historic building in order to effectively eliminate noise sources.
*****

Na etapie ustalania koncepcji, funkcji, układu, wyboru technologii i materiałów należy zainteresować się komfortem przyszłych użytkowników pod kątem akustyki. Hałas siłowni zlokalizowanej pod pokojami hotelowymi, szumiąca woda w szachtach wybudowanych przy łóżkach czy rozmowy sąsiadów słyszane przez otwory wentylacyjne to elementy, które można wyeliminować na etapie projektowym.

Źródła hałasu w budynkach zabytkowych

Źródła hałasu w budynkach należałoby podzielić na te generowane wewnątrz budynku i te dobiegające z otoczenia zewnętrznego. Jednym ze źródeł hałasu, który wpływa na warunki akustyczne panujące we wnętrzu pomieszczeń, jest hałas środowiskowy. Nie mamy za bardzo wpływu na to, że w pobliżu jest ruchliwa ulica czy budynek przemysłowy generujący hałas. Owszem, są przepisy określające poziom generowanego hałasu, ale egzekwowanie tych wymogów nie jest na tyle częste, żeby wszyscy bez wyjątku ich przestrzegali.

Odrębnym aspektem jest lokalizacja obiektu zabytkowego w strefach lotniskowych. O ile lokalizacja obecnych lotnisk jest nam znana (wraz z ich strefami), to warto mieć na uwadze, że powstają nowe, jak np. CPK. Strefa oddziaływania inwestycji jest dostępna na różnych stronach, ale nie każdy dotarł do klauzuli, że w toku budowy infrastruktury strefa ta może ulec zmianie. Wszelkie obiekty zabytkowe w ramach tych stref będą rzecz jasna odczuwały intensywność ruchu lotniczego. Dla jednych obecność lotniska przy zabytkowym dworku, pałacu czy hotelu stanowić będzie minus, który może zaniżyć wartość nieruchomości, a dla innych może być atutem, bo chętnie będą z niego korzystać.

Jeśli chodzi o hałas dobiegający z zewnątrz budynku, to przede wszystkim przepuszczają go stare, nieszczelne okna. Wraz z rozwojem technologii i materiałoznawstwa są one coraz bardziej dźwiękoszczelne. Jednak te w starych budynkach w tym aspekcie pozostawiają wiele do życzenia, o czym w dalszej części artykułu.

Nierzadko problemem jest też sam układ pomieszczeń, co czasami udaje się zmieniać w modernizowanych zabytkach. Poprowadzenie nowych szachtów, w których umieszcza się rury kanalizacyjne i wodociągowe, w oddaleniu od pomieszczeń przeznaczonych do wypoczynku (sypialnie, spa, chillout room itp.) jest szalenie istotne. Bywałem w hotelach, w których umieszczono siłownię w skrzydle budynku, gdzie zlokalizowane były pokoje dla gości. Łoskot rzucanych na podłogę ciężarów nie jest pożądany w hotelach, szczególnie teraz, kiedy wiele osób jeździ tam, żeby się wyspać.

Innym problemem są przegrody pionowe (ściany) i poziome (stropy, stropodachy). Stosowanie obić i paneli jest sposobem na poprawę akustyki przegród pionowych, ale ze względu na cenne polichromie, sztukaterie oraz płaskorzeźby ich zastosowanie może być niemożliwe w zabytkowych budynkach.

Kolejny element generujący hałas wewnętrzny to szachty. Nawet w dzisiejszych czasach wielu deweloperów nie dba o to, żeby w nowym budownictwie solidnie odizolowywać rury kanalizacyjne w szachtach. W projekcie budowlanym muszą być podane parametry akustyczne, ale nie ma przepisów, które nakłaniałyby do pomiaru warunków akustycznych w funkcjonujących budynkach, tak jak to jest przykładowo z audytami energetycznymi. Stare windy nierzadko również są objęte ochroną konserwatorską, a często generują duży hałas.

Swój udział w rozprzestrzenianiu się hałasu mają również wszelkie otwory w ścianach (kontakty, oświetlenie, otwory wentylacyjne itp.) – zwłaszcza jeśli mają dużą powierzchnię lub gdy wypadają w tym samym miejscu z obu stron ściany.

Problemem mogą być też pocienienia ścian wymuszone przez elementy instalacyjne: wykute wnęki na tzw. geberity czy skrzynki licznikowe. Dlatego w obiektach, gdzie szczególnie cenna jest cisza (np. pokoje hotelowe) stosuje się obicia tapicerowane, sufity podwieszane – oczywiście tam, gdzie zgodzi się na to konserwator. Panele i obicia (o ile są dźwiękochłonne) wpływają na zwiększenie chłonności akustycznej pomieszczenia, a tym samym na obniżenie pogłosu w pomieszczeniu i pośrednio, dzięki redukcji odbić fal dźwiękowych od ścian i sufitów także na obniżenie poziomu dźwięku. Jeśli jednak śpi się blisko takiej „dziury”, różnica w komforcie akustycznym jest żadna.

Bezsprzecznie w zabytkowych pałacach, zamkach czy kamienicach elementem wpływającym na akustykę jest wielkość i wysokość pomieszczeń. Im większe pomieszczenie, tym niższy komfort w tym zakresie. Warto tutaj wyraźnie zaznaczyć, że dotyczy to akustyki wnętrz. W niektórych obiektach problemy ze zbyt słabą dźwiękoizolacyjnością przegród są bardziej dokuczliwe w małych pomieszczeniach. Tutaj można próbować poradzić sobie, stosując odpowiednie wyposażenie – grube tkaniny zasłonowe, dywany, obrazy na ścianach itp. – tłumaczy Radosław Nawara.

W celu zapobiegania przekroczenia dopuszczalnego poziomu hałasu w pomieszczeniach mieszkalnych należy zadbać o odpowiednią izolacyjność akustyczną i dźwiękochłonność pomieszczeń. Prawidłowe podejście do projektu akustycznego uwzględnia konieczność stosowania odpowiednich technologii i materiałów. W Polsce są ściśle określone wymagania dotyczące izolacyjności akustycznej przegród w budynku oraz dźwięków dochodzących z zewnątrz.

Izolacyjność akustyczną rozumiemy jako stopień zabezpieczania wnętrza przed hałasem zewnętrznym i wewnętrznym, dźwiękami powietrznymi i uderzeniowymi. Poprawiamy ochronę przed hałasem, stosując odpowiednie rozwiązania budowlane w konstrukcji budynków oraz instalując specjalne zabezpieczenia akustyczne w hałaśliwych urządzeniach i maszynach. Dodatkowo, niezwykle ważną częścią poprawy akustyki jest dokładność wykonania oraz staranność zabezpieczenia miejsc szczególnie podatnych na przenoszenie dźwięków – przejść kabli, rur, przewodów, styków przegród itp.

Należy także stosować stolarkę okienną i drzwiową o odpowiednich parametrach izolacyjności akustycznej. Pamiętajmy również o dużym znaczeniu sposobu osadzania i uszczelniania stolarki okiennej, ponieważ błędy w tym zakresie potrafią znacząco zmieniać parametry izolacyjności akustycznej.

Przypomnę o prawie masy w izolacyjności akustycznej, tj. im przegroda ma większą masę, tym lepiej izoluje akustycznie. Dobrymi parametrami izolacyjności akustycznej charakteryzują się przegrody wykonane z cegły czy betonu. Natomiast dla lekkich ścian szkieletowych montowanych z płyt gipsowo-kartonowych mamy układ tłumienia dźwięku: masa–sprężyna–masa. Na jej wysoką izolacyjność akustyczną mają wpływ m.in. szerokość zastosowanych profili, grubość oraz gęstość wełny wewnątrz ścianki, a także liczba i rodzaj warstw poszycia.

Dla systemów szkieletowych do poprawy izolacyjności powinniśmy wybierać przeznaczone do tego celu płyty. Prawidłowe zaprojektowanie wszystkich kwestii związanych z izolacyjnością akustyczną ścian, stropów czy ścian zewnętrznych/elewacji stanowi duże wyzwanie projektowe i wykonawcze. Przy obiektach remontowanych ich stopień trudności dodatkowo się zwiększa ze względu na dopasowanie się do już zaistniałej sytuacji i konieczności uwzględnienia aktualnych wytycznych norm budowlanych – komentuje Marcin Chmielewski.

Poznaj podstawy prawne w zakresie akustyki budynków