Zasady doboru warstw wstępnego krycia dla dachów skośnych

Materiałem bazowym opracowania są regulacje Związku Dekarzy Niemieckich, zawarte w instrukcjach dotyczących warstw wstępnego krycia oraz izolacji dachów, które po rozszerzeniu, usystematyzowaniu i adaptacji do krajowych unormowań uzyskały prezentowaną formę. Zagadnienie zostanie przedstawione w dwóch zeszytach:

• pierwszy omawia problematykę zasad doboru warstw wstępnego krycia dla dachów pochyłych;
• drugi, który zaplanowany jest na drugą połowę tego roku, poświęcony będzie przedstawieniu sposobów wykonania warstw wstępnego krycia i zawierać będzie rozwiązania poszczególnych detali występujących na dachach.

Standardy, jakie zawiera opracowanie, pomagają wszystkim uczestnikom procesu budowlanego w jednoznacznym definiowaniu poprawnego projektowania i wykonawstwa dachów.

Wytyczne są ważnym źródłem informacji dla projektantów i architektów przedstawiając różnorodność poprawnych rozwiązań dla konkretnych uwarunkowań występujących na obiekcie budowlanym.

Wprowadzenie

W naszej strefie klimatycznej na dachach pochyłych dominują pokrycia układane na ruszcie składającym się z łat i kontrłat. Jest to efekt stopniowego, wielowiekowego opracowywania najskuteczniejszych metody krycia za pomocą dostępnych materiałów. Wśród nich dachówki mają najlepiej opracowaną technikę układania, co wynika z długiej historii ich stosowania. Z tych powodów pozostałe pokrycia leżące na łatach są układane na podobnych lub wręcz identycznych do dachówek zasadach.

Do podstawowych i sprawdzonych należy zasada budowania pokryć w systemie podwójnym: pokrycie zasadnicze jest uszczelniane pokryciem wstępnym leżącym pod nim. Każda z tych warstw ma inne i uzupełniające się funkcje do spełnienia.

W tym systemie o odporności na opady całego pokrycia decyduje warstwa podkładowa, uszczelniająca pokrycie zasadnicze (dachówki, blachy itd.), nazywana warstwą wstępnego krycia. Dzieje się tak, ponieważ w naszej strefie klimatycznej pokrycia zasadnicze są często przewiewane. Im kąt nachylenia dachu jest niższy, tym więcej opadów dostaje się pod pokrycie na skutek działania wiatru i odwrotnie – im kąt jest wyższy, tym więcej opadów swobodnie spływa za okap. Z tego powodu podwójne pokrycia zawsze się sprawdzają, a dodatkowo umożliwiają spełnienie wielu wciąż pojawiających się wymagań.

Dzięki temu, że dachy pochyłe łatwo pozbywają się wilgoci, a co za tym idzie - łatwo się wentylują, cechują się dużą trwałością i są bardzo skuteczne, również jako osłona przed ucieczką ciepła.

Zasady doboru materiałów uszczelniających dla każdego rodzaju pokrycia zasadniczego (górnego) określane są głównie według:

• kąta nachylenia dachu,
• sposobu wykorzystania poddasza i skali skomplikowania jego kształtu.

Im kąt nachylenia jest mniejszy i im więcej dodatkowych warunków musi spełnić dach, tym warstwa wstępna musi być mocniejsza i szczelniejsza.

Warstwy wstępne, oprócz uszczelniania pokrycia zasadniczego, mogą jeszcze spełniać funkcję pokrycia pomocniczego, osłaniającego konstrukcję dachu lub cały budynek w trakcie budowy (doraźnie) lub pokrycia tymczasowego leżącego dłużej niż w czasie budowy.

Jako pokrycia tymczasowe mogą mieć zastosowanie jedynie papy lub inne materiały hydroizolacyjne, które wytrzymują długotrwale działania słońca i innych czynników atmosferycznych. Jednak takie materiały stanowią dostatecznie skuteczną barierę dla przepływu pary wodnej i dlatego pod poszyciem, na którym muszą być mocowane, powinna być zbudowana przestrzeń wentylująca zapobiegająca gromadzeniu się skroplin w konstrukcji i termoizolacji dachu.

W takim dachu o poddaszu mieszkalnym muszą być więc dwie szczeliny wentylacyjne:

• jedna pod pokryciem - osusza pokrycie i drewniany ruszt,
• druga pod poszyciem - osusza konstrukcję i termoizolację dachu.

Nowoczesne uszczelnienia pokryć, posiadające wysoką dyfuzyjność, mogą być układane bezpośrednio na termoizolacjach, co eliminuje konieczność budowy dwóch szczelin. W takich dachach wystarczy jedna szczelina pod pokryciem zasadniczym, co bardzo uprasza budowę dachów i je udoskonala.

Najbardziej popularnymi materiałami tego typu są membrany wstępnego krycia (MWK). Warto zauważyć, że ich zastosowanie jest możliwe tylko dlatego, że większość pokryć dachów pochyłych jest układana na ruszcie z łat. Tylko w takim systemie MWK, które są materiałami o delikatnej budowie, mogą być montowane w dachach.

Jednocześnie pojawiły się inne materiały przeznaczone do stosowania jako warstwy wstępne uszczelniające pokrycia dachów pochyłych (dyfuzyjne płyty PWK), które znalazły swoje miejsce w wypracowanej wcześniej klasyfikacji.

Warto również zauważyć, że teoria wodoszczelności pokryć pozwala odpowiednio ocenić i ułożyć w odpowiednim systemie (z odpowiednim uszczelnieniem) inne pokrycia układane bezpośrednio na poszyciach, co wynika z konieczności użycia wielu materiałów do budowy dachu a każdy z nich ma określone własności, które trzeba uwzględnić dobierając i układając pokrycie.

Płytkowe pokrycia leżące na poszyciach z: łupków, włóknocementu, drewna, gontu bitumicznego czy z blach, muszą stosować się do takich samych zasad jak pokrycia leżące na ruszcie z łat. Ich warstwy podkładowe muszą być tak samo odpowiednio dobrane do kąta nachylenia dachu i innych uwarunkowań (głównie skali skomplikowania kształtu i sposobu wykorzystywania dachu oraz poddasza).

Najważniejsze wymagania ogólne

Kontrłaty

Dla prawidłowego funkcjonowania dachów pochyłych z pokryciami leżącymi na ruszcie z łat konieczne jest zamontowanie kontrłat (lub innych odpowiednich dystansów) o grubości co najmniej 24 mm. Zapewniony w ten sposób odstęp między warstwą wstępnego krycia a pokryciem dachu pozwala na:

• bezpieczne odprowadzanie podwianych pod pokrycie opadów i wilgoci,
• bezpieczne odprowadzanie ściekającej wody kondensacyjnej z dolnej strony materiału kryjącego,
• funkcjonowanie wentylacji pokrycia.

Utworzona przez kontrłaty przestrzeń wentylacyjna służy:

• osuszaniu rusztu z łat i kontrłat, co zwiększa trwałość całego pokrycia (zasadniczego, wstępnego i rusztu z łat),
• zwiększeniu komfortu mieszkańców przez obniżenie temperatur latem,
• osuszaniu termoizolacji i konstrukcji dachu gdy warstwa wstępna jest odpowiednio dyfuzyjna,
• do eliminacji drobnych przecieków pokrycia zasadniczego,
• do złagodzenia skutków związanych z topnieniem się śniegu (zmniejsza oblodzenie).

Wysokość kontr łat należy wybrać w zależności od długości krokwi, spadku dachu, przewidywanego obciążenia śniegiem itp.

Jedynie pokrycia zabezpieczone uszczelnieniami wiszącymi mogą być ułożone na łatach zamocowanych do więźby bez kontrłat.

Wentylacja pokrycia

Wykonanie wentylacji pod pokryciami leżącymi na ruszcie z łat jest zalecane z uwagi na trwałość łat i pokrycia.

W przypadku użycia materiałów wysoko dyfuzyjnych (a szczególnie MWK) jako warstw uszczelniających konieczne jest wykonanie wentylacji pokrycia.

Miejsce usytuowania i wielkość niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania wentylacji otworów wlotowych i wylotowych oraz wielkość samej szczeliny powinny być zgodne z zasadami określonymi w normie DIN 4108–3.

Dobór rodzaju warstwy wstępnej, uszczelniającej

Klasyfikacja dodatkowych zabezpieczeń uszczelniających pokrycia leżące na łatach określa najszczelniejsze z nich numerem 1 (Klasa 1).

Razem ze wzrostem numeracji maleją wymagania dotyczące odporności na penetrację wody warstwy wstępnej

Im kąt nachylenia połaci jest większy, tym wymagana (zalecana) klasa szczelności pokrycia ma większy kolejny numer, co jest to zgodne z podstawową zależnością: im wyższy jest kąt nachylenia połaci, tym łatwiej i szybciej spływa po niej woda. Jednocześnie im wyższy jest kąt nachylenia, tym łatwiej powstaje ciąg termiczny napędzający powietrze wentylujące pokrycie.

Zasady doboru materiałów uszczelniających określane są według:

• rodzaju pokrycia zasadniczego (górnego),
• kąta nachylenia dachu,
• sposobu wykorzystania poddasza,
• kształtu dachu, jego wielkości (długość krokwi), skala skomplikowania (ilość koszy itp.),
• tradycji i klimatu regionu,
• przeznaczenia budynku,
• ilości instalacji zamontowanych na dachu (okna dachowe, solary, kominy itp.).

Określenie zasad doboru uszczelnień przy użyciu klas szczelności zależy od producenta pokrycia zasadniczego i zaleceń producenta materiału przeznaczonego na warstwę wstępną. Producent pokrycia określa kąty charakterystyczne i ważne dla klasyfikacji szczelności (NZP i NDP).

Pod zamontowanymi elementami instalacji (np. moduły solarne), które zastępują powierzchniowo materiały kryjące i których połączenie z pokryciem dachu oraz technika wykonania połączeń między nimi nie odpowiadają odrębnym regulacjom, należy ułożyć dachy spodnie – klasa 1 a obszar okapu należy wykonać zgodnie z klasą co najmniej 2.

Wymagania materiałowe

Papy (membrany bitumiczne)

Określenie papy (membrany bitumiczne) odnosi się do produktów typowo bitumicznych (osnowa + bitum) oraz produktów bitumicznych modyfikowanych polimerami lub plastomerami. Tak rozumiane papy muszą mieć badania dopuszczające je do stosowania jako warstwy izolacji wodochronnych.

Membrany z tworzyw sztucznych

Są to izolacje wodochronne z tworzyw sztucznych i elastomerów, które posiadają badania dopuszczające je do stosowania jako warstwy izolacji wodochronnych.

Membrany i folie wstępnego krycia (MWK i FWK)

Elastyczne wyroby wodochronne o własnościach dyfuzyjnych podzielone zgodnie z poniższymi definicjami:

• MWK - wysoko paroprzepuszczalne (otwarte dyfuzyjnie) warstwy wstępnego krycia, których współczynnik S_d (równoważna dyfuzyjnie grubość powietrza) jest mniejszy niż 0,3 m,
• FWK - nisko paroprzepuszczalna folia (lub laminat) stosowana jako warstwa wstępnego krycia, której współczynnik S_d jest większy niż 0,3 m,
• inne odpowiednie membrany dające się zastosować jako warstwa uszczelniająca pokrycia leżące na łatach, które mają badania dopuszczające je do stosowania jako warstwa wstępnego krycia.

Sztywne płyty podkładowe

Materiały drewniane i drewnopochodne służące jako:

• drewniane poszycia z desek, sklejek, płyt OSB, MPF itp., na których układane są materiały stosowane do budowy warstw wstępnego krycia (papy i inne membrany),
• wiórowe płyty wstępnego krycia (PWK), wodochronne (odprowadzające wodę), łączone na pióro–wpust (OSB, MPF itp.);
• hydrofobizowane płyty wstępnego krycia (PWK), które są jednocześnie płytami termoizolacyjnymi z włókna drzewnego o własnościach dyfuzyjnych, przeznaczone do stosowania jako termiczne izolacje na krokwiowe, łączone na pióro–wpust.

Materiały termoizolacyjne

Materiały termoizolacyjne w postaci odpowiednio sztywnych płyt (np. PIR/PUR) łączonych na pióro–wpust, przeznaczone do stosowania jako termiczne izolacje na krokwiowe.

1. Grubość deskowania lub płyt drewnopochodnych w dużym stopniu zależy od tego, czy poszycie będzie obciążone czy nie. Producenci płyt są zobowiązani do określenia maksymalnych obciążeń ważnych dla bezpieczeństwa wykonawców.
2. O sposobie ocieplenia dachu z dyfuzyjnymi hydrofobizowanymi płytami wstępnego krycia decyduje wielkość współczynnika S_d (równoważna dyfuzyjnie grubość powietrza). Gdy S_d jest niższy niż 0,3 m, płyty mogą stykać się z termoizolacjami uzupełniającymi wymaganą grubość izolacji termicznej (decyduje wymagany współczynnik U).

Materiały termoizolacyjne służące za podłoże dla dachów spodnich lub uszczelnienia sztywnego muszą posiadać dostatecznie stabilny kształt. Klasyfikacja powlekanych foliami termoizolacji, które mogą stanowić warstwę wstępnego krycia, odbywa się na podstawie jakości wierzchniej warstwy (laminowania) na zasadach określonych.

Wszystkie akcesoria, materiały mocujące i inne niezbędne do wykonania warstw wstępnych dachu (taśmy klejące, kleje, profile itp.) muszą być zgodne z wymogami odpowiednich norm dopuszczających do ich sprzedaży i stosowania w dachach a ich użycie musi być zgodne z zaleceniami producenta. Ważne jest, aby elementy mocujące były zabezpieczone przed korozją. Odsłonięte na działania wody gwoździe muszą być ocynkowane.

Rodzaje warstw wstępnego krycia

Wszystkie materiały uszczelniające zostały podzielone na grupy w zależności od specyfiki ich działania, od ich zasadniczych cech i sposobu mocowania. Są to:

• dach spodni,
• uszczelnienia sztywne,
• uszczelnienia wiszące.

W każdej z tych grup rozróżniamy podgrupy:

1. Dach spodni jest dodatkowym zabezpieczeniem wykonanym z materiałów wodoszczelnych ułożonych na dostatecznie nośnym, sztywnym podłożu (nazywanym poszyciem). W praktyce w tej roli stosuje się papy i membrany z tworzyw sztucznych (PCW, EPDM itp.).

• Dach spodni wodoszczelny charakteryzuje się tym, że cała jego powierzchnia jest wodoszczelna, łącznie ze stykami i zakładami (muszą być zgrzane lub zaklejone) oraz mocowaniami i przejściami różnych instalacji.
  Kontrłaty muszą być pokryte papą lub membraną z tworzyw sztucznych, a otwory montażowe (np. gwoździe mocujące łaty) mogą być wykonane tylko w najwyższej powierzchni.
  Wysokość kontrłaty musi być tym wyższa, im niższy jest kąt nachylenia i im więcej śniegu może zalegać w dachu (w zależności od regionu).
• Dach spodni deszczoszczelny charakteryzuje się tym, że cała jego powierzchnia jest wodoszczelna łącznie ze stykami i zakładami (muszą być zgrzane) oraz mocowaniami i przejściami różnych instalacji.
  Kontrłaty nie muszą być izolowane, ale otwory po gwoździach montażowych muszą być szczelne.

2. Uszczelnienia sztywne są dodatkowym zabezpieczeniem wykonanym z elastycznych materiałów wodochronnych ułożonych na dostatecznie sztywnym podłożu lub ze sztywnych wodoodpornych płyt. W tej roli stosuje się więc trzy grupy produktów:

• MWK ułożone na dostatecznie sztywnej termoizolacji (najczęściej wełnie) lub na deskowaniu,
• drewnopochodne płyty wstępnego krycia:
  - wodoodporne i jednocześnie paroizolacyjne,
  - hydrofobizowane i jednocześnie dyfuzyjne,
• papy ułożone na poszyciach (deskowaniu, płytach drewnopochodnych).

MWK mogą również leżeć na paroizolacyjnych płytach podkładowych, ale wtedy płyty te muszą być wentylowane (pod spodem) zgodnie z zasadami wykonywania dachu wentylowanego.

W związku z tym rozróżnia się:

• uszczelnienia sztywne z zaklejonymi stykami, zakładami oraz zaklejonymi przejściami instalacji i otworami montażowymi, powstałymi na skutek użycia elementów mocujących (np. gwoździ mocujących kontrłaty),
• uszczelnienia sztywne z zaklejonymi stykami lub zakładami oraz zaklejonymi przejściami instalacji,
• uszczelnienia sztywne wykonane z materiałów bitumicznych (pap nazywanych również membranami bitumicznymi) ułożonych na zakład i z zaklejonymi przejściami instalacji,
• uszczelnienia sztywne ułożone na zakład lub na felc (ze stykami z felcem).

3. Uszczelnienia wiszące są dodatkowym zabezpieczeniem z elastycznych materiałów wodochronnych ułożonych bez podłoża. W tej roli stosuje się elastyczne wyroby wodochronne: MWK lub FWK rozpięte na belkach więźby dachowej (na krokwiach), lekko napięte lub z celowym zwisem (głównie FWK).

W ramach tego rozróżniamy:

• uszczelnienia wiszące z zaklejonymi zakładami oraz zaklejonymi przejściami instalacji oraz otworami montażowymi, powstałymi na skutek użycia elementów mocujących (np. gwoździ mocujących kontrłaty),
• uszczelnienia wiszące z zaklejonymi zakładami,
• uszczelnienia wiszące ułożone na zakład.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!