Naprawa dachów i stropodachów

Podstawową funkcją pokryć dachowych jest ochrona przed deszczem i śniegiem wszystkich elementów budynku znajdujących się pod dachem. W związku z tym pokrycia powinny sprawnie i skutecznie odprowadzać wodę z opadów poza obręb dachu lub mieć właściwości hydroizolacyjne. Im niższy kąt nachylenia połaci dachowych, tym pokrycie powinno być bardziej odporne na miejscowe zaleganie śniegu i działanie wody stojącej.

W dachach pochyłych pokryciem jest podwójny układ wyspecjalizowanych materiałów utworzony z warstwy pokrycia i jego uszczelnienia (pokrycie wstępne). Pokrycie zasadnicze odprowadza wodę, osłania przed słońcem i wiatrem, a pokrycie wstępne uszczelnia dach przed skroplinami i opadami podwianymi przez wiatr. Na dachach płaskich najczęściej stosowane są podwójne systemy krycia, np. papa podkładowa jest uszczelnieniem papy wierzchniego krycia [1].

Zasadnicze pokrycia dachowe można klasyfikować m.in. według materiałów (drewniane, blaszane, bitumiczne, cementowe itp.) lub według wymiaru i formy poszczególnych elementów (np. drobnowymiarowe, arkuszowe, rolowe). Rodzaj pokrycia dachowego powinien być dostosowany do pochylenia połaci dachowej, zgodnie z wymaganiami normy PN-B-02361:2010 [2] (TAB. 1).

Przykłady błędów

Błędami w zakresie doboru poszczególnych warstw pokrycia dachowego są m.in.:

• niedostateczna liczba warstw w stosunku do wymagań normy PN-B­‑02361:1999 [3],
• przyjęcie pokryć dachowych jednowarstwowych z materiałów nieprzeznaczonych do tego rodzaju zastosowania,
• projektowanie pokryć z materiałów o niedostatecznej wytrzymałości mechanicznej w stosunku do wymagań stawianych przez obiekt, co może być przyczyną powstania pęknięć (FOT. 1-2).

Błędy w szczegółach zabezpieczeń elementów dachowych to m.in.:

• nieprawidłowe przebicie warstw pokrycia dachowego bez należytego zabezpieczenia,
• brak dostatecznie wysokiego wyprowadzenia papy na styku ze ścianą i prawidłowego zabezpieczenia styku papy ze ścianą,
• nieprawidłowe rozwiązanie spływu wód opadowych z połaci dachowych wyżej leżących na niższe,
• brak pomostów ochronnych na powierzchni pokrycia w obszarze ciągów komunikacyjnych, służących do konserwacji urządzeń umieszczonych na dachu,
• mocowanie podpór instalacji odgromowej w warstwie nośnej z przebiciem pokrycia,
• niewłaściwy dobór wpustów w korytach odwadniających, zbyt bliskie umiejscowienie ich w stosunku do dylatacji i innych elementów,
• bezgzymsowe rozwiązanie rynien wiszących,
• niewłaściwe ukształtowanie szczelin dylatacyjnych z zastosowaniem nieodpowiednich materiałów,
• nieprawidłowe osadzenie kominków wentylacyjnych z niedostatecznym uszczelnieniem przebicia pokrycia dachowego (FOT. 3-4).

Błędy wykonawcze mogą być następujące:

• stosowanie niewłaściwych materiałów,
• stosowanie niewłaściwych technologii układania warstw,
• niedokładne i nieprawidłowe wykonywanie uszczelnień w miejscach zabezpieczeń elementów dachowych (FOT. 5-6).

Błędy sposobu wykonywania pokryć dotyczą takich nieprawidłowości, jak:

• prowadzenie prac dekarskich przy zbyt niskiej temperaturze i podczas opadów atmosferycznych. Skutkiem tego jest zawilgocenie materiałów znajdujących się pod pokryciem dachowym,
• niedostateczne przygotowanie podłoża do układania warstw pokrycia dachowego.

Etapy renowacji i konserwacja

W trakcie użytkowania budynków wbudowane materiały tracą swoje pierwotne własciwości fizyko-mechaniczne aż do całkowitego zniszczenia i pokrycie dachowe przestaje pełnić swoją funkcję. Przed przystąpieniem do renowacji starego pokrycia dachowego należy więc każdorazowo dokonać dokładnego przeglądu całego dachu. Należy zwrócić uwagę przede wszystkim na:

• sposób odprowadzania wód opadowych, stan techniczny rynien, rur spustowych, koryt opadowych, a także na wyprofilowanie spadków połaci dachu,
• stan techniczny wszystkich obróbek znajdujących się na dachu (tj. murów ogniowych, kominów, koryt odpływowych, dylatacji itp.),
• stan techniczny istniejącego pokrycia papowego, stopień jego zniszczenia zawilgocenia, występowanie pęcherzy oraz ilość uszkodzeń mechanicznych.

Po oględzinach dachu należy podjąć decyzję o konieczności zerwania lub pozostawienia starego pokrycia, a także wyboru technologii i sposobu renowacji dachu. W trakcie całego procesu należy kierować się wytycznymi np.: instrukcji ITB, warunków technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych odpowiednich do prowadzonego rodzaju prac.

Przykłady napraw

Usuwanie uszkodzeń starzeniowych możliwe jest dla pokryć asfaltowych. Materiały pokrywcze z tworzyw sztucznych lub kauczuku nie nadają się w większości przypadków do regeneracji. Gdy uszkodzenia są stosunkowo małe, na oczyszczoną powierzchnię nakłada się roztwór asfaltowy na zimno na bazie rozpuszczalników. Celem tego zabiegu jest powolne wniknięcie roztworu w głąb warstwy asfaltowej papy wierzchniego krycia, a przez to jej uelastycznienie i wzmocnienie oraz poprawa umocowania ziaren posypki mineralnej. Na pozostałe pokrycia można zastosować farby impregnujące i zabezpieczające, które jednak są w stanie wypełnić drobne pęknięcia lub rysy spowodowane uszkodzeniami mechanicznymi [4].

Naprawa uszkodzeń miejscowych możliwa jest i w pokryciach asfaltowych, polimerowych, i w przypadku dachówek ceramicznych (FOT. 7-8) czy betonowych. Uszkodzenia mają charakter pęknięć nad pustkami, pęknięć w nierównej warstwie wierzchniej, pojedynczych nieszczelnych pęcherzy, a także miejscowych uszkodzeń mechanicznych dachówek. Uszkodzenia pokrycia asfaltowego usuwa się po dokładnym wysuszeniu i wyczyszczeniu obszaru naprawy. Uszkodzenia miejscowe przepon wodoszczelnych polimerowych (np. pochodzenia mechanicznego) można usunąć tylko wtedy, gdy materiał łaty nadaje się do skutecznego połączenia z pokryciem dachowym [4].

Ten sposób naprawy stosuje się wówczas, gdy naprawa o charakterze konserwacji może nie być skuteczna lub gdy rozmiary i zagęszczenia uszkodzeń są tak duże, że miejscowa naprawa nie będzie skuteczna [4].

Jeżeli przedstawione sposoby naprawy zostaną ocenione jako nieskuteczne, konieczne może okazać się ułożenie nowego pokrycia (FOT. 9-10).

Jest to niezbędne w następujących sytuacjach:

• gdy istnieje duża liczba uszkodzeń miejscowych, a cała powierzchnia wykazuje objawy uszkodzeń starzeniowych,
• w przypadku uszkodzenia pozostałych elementów dachu,
• w przypadku kresu trwałości pokrycia dachowego [1, 4].

Często naprawa pokrycia dachowego ma stosunkowo duży zakres i wskutek ogólnych zmian technologiczno-materiałowych przybiera charakter modernizacji. Wynika to także z konieczności dostosowania elementów budynku do współczesnych wymagań cieplno-wilgotnościowych. Alternatywą w rozwiązaniu pokryć dachowych mogą okazać się nowoczesne rozwiązania wykorzystujące energię słoneczną.

Takim rozwiązaniem są zintegrowane systemy fotowoltaiczne, zlokalizowane na dachach płaskich i spadzistych (FOT. 11-13). Mogą one pokrywać całą powierzchnię dachu (najczęściej skierowaną na południe lub przy niekorzystnym usytuowaniu budynku na wschód lub zachód). Moduły fotowoltaiczne mogą być montowane do systemu szyn położonych na warstwie izolacyjnej i wodoszczelnej. Połączenia pomiędzy modułami w większości przypadków nie są wodoszczelne. Na rynku znajdują się systemy fotowoltaicznych pokryć dachowych, zapewniających całkowitą szczelność dachu [5].

Oprócz modułów fotowoltaicznych można stosować także dachówki z ogniwami fotowoltaicznymi. W przypadku dachów płaskich stosuje się moduły fotowoltaiczne jako pokrycie dachowe, umieszczając je horyzontalnie. Horyzontalna orientacja powoduje dodatkowo, że na ich powierzchni pozostaje więcej zanieczyszczeń, wymagają więc okresowego czyszczenia w celu uzyskania większego uzysku energii. Jednym z ciekawszych rozwiązań jest dopasowanie elastycznych paneli fotowoltaicznych do kształtu dachu.

Rolowane pokrycia dachowe PVC

Wymagania w zakresie wykonywania rolowanych pokryć dachowych PVC są następujące:

• spadki koryt dachowych nie powinny być mniejsze od 1,5% i powinny zapewniać swobodny odpływ wody opadowej,
• nie należy stosować koryt o przekroju prostokątnym,
• obróbki blacharskie powinny być dostosowane do rodzaju pokrycia,
• obróbki blacharskie z blachy stalowej i stalowej ocynkowanej powinny być wykonywane z blachy gr. 0,5-0,6 mm,
• przy wykonywaniu obróbek blacharskich należy pamiętać o konieczności zachowania dylatacji.

Podczas wykonywania podłoża należy przestrzegać następujących wymagań ogólnych:

• podłoża pod pokrycia z papy powinny odpowiadać stosownym wymaganiom zawartym w specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robót budowlanych np. na podstawie zapisów normy PN-80/B-10240 [6] (wycofanej w 2001 r.), a w przypadku podłoży nieujętych w normie – wymaganiom podanym w aprobatach technicznych,
• na połaciach o pochyleniu minimalnym, a także w korytach odwadniających o takim spadku należy uwzględniać ugięcie konstrukcji nośnej pod działaniem obciążeń oraz tolerancje montażowe,
• powierzchnia podłoża powinna być równa, prześwit pomiędzy powierzchnią podłoża a łatą kontrolną o długości 2 m nie może być większy niż 5 mm,
• płyty izolacji termicznej powinny być zabezpieczone przed zawilgoceniem wodą zarobową z zaprawy cementowej lub wodą z opadów atmosferycznych,
• podłoże musi mieć taką wytrzymałość i sztywność, żeby pod wpływem nacisków zewnętrznych nie wystąpiło uszkodzenie pokrycia dachowego.

W przypadku podłoży z desek powinny być spełnione następujące wymagania szczegółowe:

• deski powinny być impregnowane przed zagrzybieniem i ułożone stroną dordzeniową ku górze, każda deska powinna być przybita do krokwi dwoma gwoździami; wilgotność desek nie powinna być większa niż 21%;
• podłoże powinno być wykonane z desek o maksymalnej szerokości 15,0 cm;
• czoła desek powinny stykać się na krokwiach; deski należy układać na pióro i wpust lub na przylgę; szczeliny między deskami nie powinny być większe niż 2 mm. Nie dopuszcza się w deskach otworów po sękach o średnicy większej niż 20 mm.

Dla prawidłowo wykonanego dachu, którego warstwę wierzchnią stanowią pokrycia typu rolowego (papy i folie wierzchniego krycia), można z dość dobrym przybliżeniem określić trwałość - czas użytkowania przy niepogorszonych parametrach użytkowania (TAB. 2).

Stropodachy

Stropodachy to przekrycie budynku, które pełni rolę jednocześnie funkcje stropu i dachu. Stropodach zabezpiecza wnętrze budynku przed opadami atmosferycznymi oraz przed zmianami temperatury. Składa się z wielu warstw o zróżnicowanej funkcji, tj.:

• warstwy konstrukcyjnej (stropu),
• warstwy parochronnej (paroizolacji),
• warstwy ciepłochronnej (termoizolacji),
• warstwy powietrznej wentylacyjnej,
• warstwy pokryciowej (wodoszczelnej).

Stropodachy dwudzielne mogą mieć wentylowaną przestrzeń powietrzną między ocieplonym stropem a konstrukcją przekrycia dachowego. Dzielą się na przełazowe i nieprzełazowe.

Stropodachy szczelinowe są konstrukcjami, w których nad warstwą ocieplająca ułożoną na konstrukcji nośnej, pod pokryciem dachowym, znajdują się szczeliny powietrzne umożliwiające cyrkulację powietrza. Stropodachy pełne składają się z warstw całkowicie przylegających do siebie. Na warstwie nośnej ułożone są bezpośrednio paroizolacja, termoizolacja oraz pokrycie dachowe.

Polskie warunki klimatyczne sprawiają, że ich stosowanie jest dość problematyczne. Zdarza się, że projektanci projektują stropodachy typu pełnego obiektów o bardzo dużych powierzchniach jako całkowicie płaskie i rozmieszczają odwodnienie w miejscach największych obliczonych ugięć konstrukcji. Działania takie, choć teoretycznie poprawne, na ogół nie zdają egzaminu w sferze wykonawstwa dachów płaskich o bardzo dużych powierzchniach.

Mimo że stropodachy zaliczane są do dachów płaskich, muszą mieć minimalny spadek, tak aby woda opadowa swobodnie spływała do rynien. Kąt nachylenia dachu powinien wynosić co najmniej 3% (wartość zalecana). Stropodachy odpowietrzane różnią się od stropodachów pełnych tym, że pod warstwą pokrycia znajduje się warstwa odpowietrzająca, utworzona poprzez zastosowanie specjalnej papy perforowanej.

Stropodachy dwudzielne najlepiej chronią wnętrza mieszkalne przed nadmiernymi stratami ciepła, zawilgoceniem i przegrzaniem. Zalecane są w szczególności nad pomieszczeniami o ciśnieniu pary wodnej powyżej 2130 Pa (łazienki, kuchnie). W stropodachach dwudzielnych przestrzeń powietrzna nad ocieplonym stropem pod konstrukcją pokrycia dachowego ma zazwyczaj wysokość kilkudziesięciu centymetrów, a czasami ponad 1 m (stropodachy przełazowe), dzięki temu istnieje swobodniejsza wymiana powietrza między przestrzenią wentylowaną a powietrzem zewnętrznym.

Do stropodachów zalicza się także tarasy nad pomieszczeniami. Tarasy różnią się od stropodachów warstwą nawierzchni, która oprócz izolacji przeciwwodnej musi zapewnić także odporność na uszkodzenia mechaniczne powstające przy użytkowaniu.

Błędy projektowe wynikają z różnych przyczyn. Często jest to brak dostatecznego doświadczenia projektantów w projektowaniu dachów płaskich i stropodachów w polskich warunkach klimatycznych. Zdarza się, że adoptowane są projekty pochodzące z innych krajów bez należytego dostosowania do krajowych warunków. Adaptuje się nie tylko konstrukcję, ale też rozwiązania cieplno-fizyczne w tym detale, nie zawsze pasujące do rozwiązań i wymagań krajowych. Dotyczy to też w szczególności rozmieszczenia i ilości otworów wentylacyjnych dla stropodachów wentylowanych w klimacie lokalnym.

Aby system wentylacji stropodachów działał poprawnie powierzchnia otworów wlotowych (nawiewnych), musi równoważyć lub przekraczać powierzchnię otworów wylotowych (wywiewnych). Poprawnie skonstruowany system wentylacyjny wykorzystuje zasadę unoszenia ciepłego powietrza. Kierunek przepływu powietrza jest najczęściej zgodny z linią spadku dachu, a więc oprócz parcia wiatru wytwarza się naturalny ciąg grawitacyjny. Ułatwia on ruch powietrza pod połacią dachową nawet przy bezwietrznej pogodzie. Według polskich wytycznych (zgodnie z normą PN-EN-ISO 6946:2008 [8]) powierzchnia otworów wentylacyjnych powinna wynosić nie mniej niż 500 mm2 na każdy m2 powierzchni wentylowanego dachu (przestrzenie słabo wentylowane). Powierzchnie otworów przekraczające 1500 mm2 na każdy m2 powierzchni wentylowanego dachu zaliczamy jako przestrzenie dobrze wentylowane.

Zasady wentylacji stropodachów są następujące:

• ruch powietrza w wentylowanej przestrzeni powietrznej stropodachu może być wywołany: oddziaływaniem wiatru, różnicą temperatur powietrza wewnątrz przestrzeni wentylowanej a temperaturą powietrza zewnętrznego, która powoduje różnicę ciśnień wywołującą konwekcyjny ruch powietrza,
• lokalizacja otworów nawiewnych i wywiewnych w stropodachu zależy od przyczyny ruchu powietrza oraz od kształtu i wymiarów przestrzeni przewietrzanej,
• w stropodachach dwudzielnych o przestrzeni powietrznej kilkudziesięciocentymetrowej odległości między otworami wlotowymi i wylotowymi może dochodzić do 25-30 m,
• w stropodachach o przestrzeni powietrznej niewysokiej (do 20 cm) odległość między tymi otworami może wynosić maks. 12-15 m,
• przestrzeń wentylowana powinna być lokalizowana zawsze ponad warstwą termoizolacyjną,
• przy sytuowaniu zewnętrznych ścian podłużnych budynku w kierunku północ południe wentylacja powinna być powodowana różnicą temperatur, w tym przypadku należy zachować jak największą różnicę wysokości wlotów i wylotów powietrza,
• przy sytuowaniu ścian podłużnych w kierunku wschód–zachód wentylacja powinna być powodowana parciem wiatru, wówczas otwory wentylacyjne na- i wywiewne należy umieszczać 5-10 cm ponad warstwą termoizolacji,
• otwory wentylacyjne powinny być sytuowane pod gzymsem,
• wskazane jest stosować otwory wentylacyjne w formie ciągłej szczeliny lub w postaci równomiernie rozłożonych otworów (np. z cegły dziurawki, sączków ceramicznych itp.); przy stosowaniu większych otworów odstęp nie powinien przekraczać 1 m.

Literatura

1. K. Patoka, "Wentylacja dachów i stropodachów", DW Medium, Warszawa 2010.
2. PN-89/B-02361, "Pochylenia połaci dachowych".
3. PN-B-02361:2010, "Pochylenia połaci dachowych".
4. H. Nowak, "Stropodachy - uszkodzenia oraz sposoby naprawy i modernizacji", www.izolacje.com.pl.
5. T. Steidl, P. Krause, "Materiały i technologie w ochronie cieplnej dachów", "IZOLACJE" 1/2012.
6. PN-80/B-10240, "Pokrycia dachowe z papy i powłok asfaltowych. Wymagania i badania przy odbiorze".
7. Instrukcja ITB 461/2011, "Wymagania w zakresie projektowania wykonania i odbioru pokryć dachowych z wyrobów rolowych (elastycznych wyrobów wodochronnych). Poradnik".
8. PN-EN ISO 6946:2008, "Komponenty budowlane i elementy budynku. Opór cieplny i współczynnik przenikania ciepła. Metoda obliczania".
9. M. Rokiel, "Hydroizolacje w budownictwie", DW Medium, Warszawa 2006.
10. E. Schild, "Słabe miejsca w budynkach. Zapobieganie błędom w projektowaniu i wykonawstwie", Arkady, Warszawa 1982.
11. J. Ślusarek, "Rozwiązania strukturalno-materiałowe balkonów, tarasów i dachów zielonych", Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice 2006.
12. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie wraz z późniejszymi zmianami (DzU Nr 75, poz. 690).
13. PN-EN ISO 13788:2013-05, "Cieplno-wilgotnościowe właściwości komponentów budowlanych i elementów budynku. Temperatura powierzchni wewnętrznej konieczna do uniknięcia krytycznej wilgotności powierzchni i kondensacja międzywarstwowa. Metody obliczania".
14. PN-EN ISO 10211-1:2005, "Mostki cieplne w budynkach - obliczanie strumieni cieplnych i temperatury powierzchni".
15. PN-EN ISO 14683:2001, "Mostki cieplne w budynkach - liniowy współczynnik przenikania ciepła - metody uproszczone i wartości orientacyjne".

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!