Grzyby i glony w obiektach budowlanych

Samych grzybów jest na świecie ponad 60 tys. gatunków. Oczywiście, nie wszystkie z nich stanowią zagrożenie dla ludzi i dla budynków (w obrębie budynków badacze zarejestrowali „jedynie” ponad 400 gatunków grzybów pleśniowych), ale jeśli weźmiemy pod uwagę, że według szacunków liczba nieodkrytych gatunków grzybów sięga prawdopodobnie kilkuset tysięcy, to okaże się, że zagrożenie z ich strony jest naprawdę realne.

W pomieszczeniach egzystują obok siebie grzyby wpływające szkodliwie na zdrowie człowieka i grzyby niszczące elementy budowlane. Niektóre z nich działają na obydwu tych frontach. Grzyby dzielą się na pasożyty (rozwijają się na innych organizmach) i saprofity (rozwijają się na martwych organizmach oraz materiałach pochodzenia organicznego). Rozwój grzybów składa się z dwóch faz: wegetatywnej i owocowania. W pierwszej fazie grzyb składa się z tworów o nitkowatych kształtach, czyli ze strzępek tworzących plechę lub grzybnię.

Druga faza ma związek ze wzrostem i owocowaniem. Jest to faza splatania się strzępek i powstawania owocników, które później tworzyć będą zarodniki. Choć wzrost i rozmnażanie grzybów uzależnione są od obecności wielu podstawowych pierwiastków, m.in. węgla (w postaci węglowodanów), wodoru, tlenu czy azotu, to jednak okazuje się, że wszystkie te składniki są łatwo dostępne. Pierwsze objawy rozwojów grzybów widoczne są na elementach budowlanych w postaci nalotu, przebarwień lub (w miejscach o ograniczonej wymianie powietrza) w postaci zapachu stęchlizny.

Glony rozwijają się zwłaszcza na pokryciach dachowych ceramicznych i cementowych, konstrukcjach ceglanych i betonowych, tynkach i powłokach malarskich. Wrastają one w podłoże na głębokość ok. 2 mm. Ich wzrost wywołuje zarówno powierzchniowe, jak i wgłębne zniszczenia (rozwijające się w szczelinach glony powodują ich poszerzanie się). Oczywiście, najczęstszym przypadkiem jest zielony, różowy lub brunatny nalot powierzchniowy powodujący utratę estetyki powierzchni. Do wzrostu glonów może dojść w ciągu kilku tygodni. Rozwijające się glony tworzą warstwę humusu, na której mogą dalej rozwijać się rośliny nasienne – z taką sytuacją mamy do czynienia zwłaszcza na niekonserwowanych dachach płaskich. Najbardziej popularne glony występujące na elementach budowlanych to Stichococcus bacillaris i Chlorella vulgaris.

Pleśń w narożnikach

„Zbudowaliśmy dom. Jego ściany są trójwarstwowe, stropy ceramiczne, dach odeskowany, pokryty papą. Na papę są przybite łaty, a na nich zamocowana blachodachówka. Luki powstałe między zalanym stropem na poddaszu a odeskowaniem, tj. między krokwiami, wypełnione są wełną mineralną. Dom w stanie surowym nie był zamieszkany przez 4 lata. Po otynkowaniu wewnątrz, wykończeniu i wprowadzeniu się we wszystkich pomieszczeniach na poddaszu na skosach i w rogach pojawiła się pleśń. Z czego wynika to zjawisko i jak je wyeliminować?”. Kowalscy

Powstawanie pleśni w narożnikach najczęściej jest wynikiem istnienia mostków termicznych w ścianach w połączeniu ze słabą wentylacją pomieszczenia. Niedokładności prac izolacyjnych powodują, że narożniki – zwłaszcza miejsca połączenia stropów ze ścianami – są najchłodniejszymi powierzchniami wewnątrz pomieszczeń. Przy odpowiednio niskiej temperaturze zewnętrznej i wysokiej wilgotności powietrza wewnątrz na tej powierzchni następuje wykroplenie pary wodnej, co ostatecznie w sposób naturalny kończy się rozwojem grzybów pleśniowych.

Takie mostki występują również na powierzchni dachu, jeśli nie ocieplono krokwi, a tylko przestrzenie pomiędzy nimi. Inną przyczyną zagrzybienia może być brak cyrkulacji powietrza w pomieszczeniu, nawet gdy nie występują mostki termiczne. Np. zimą unikamy otwierania okien, aby ciepło nie uciekało z pomieszczeń. W takiej sytuacji jeśli nie ma wystarczająco dobrej wentylacji we wnętrzach, szybko następuje w nich wzrost wilgoci.

Pomimo ogrzewania przy braku wietrzenia w narożnikach ścian temperatura może być niższa nawet o kilka stopni, co przy zwiększonej wilgotności powietrza spowoduje wykroplenie pary wodnej i rozwój pleśni.

W tej sytuacji ciężko jest wskazać jednoznacznie sposób pozbycia się problemu. Na pewno trzeba zacząć od częstszego wietrzenia pomieszczenia. Grzyby pleśniowe rozwijają się, gdy wilgotność powietrza przekracza 60%; jeśli ten warunek nie będzie spełniony, sytuacja nie powinna się powtórzyć. Najpierw trzeba jednak usunąć pleśń za pomocą preparatu grzybobójczego.

ZAGRZYBIONE fugi w łazience

„Dlaczego czarny nalot bezustannie wraca na fugi między kafelkami w łazience? Co kwartał muszę robić generalne skrobanie fug, a potem mąż uzupełnia to, co wyskubałam razem z czarną pleśnią. Jak pozbyć się nalotu na fugach?”. Elżbieta

Czarny nalot to nic innego jak grzyb. Nie można się go będzie pozbyć dopóty, dopóki w łazience będą istniały warunki sprzyjające jego wzrostowi. Gdy w pomieszczeniu jest zbyt duży poziom wilgoci, wówczas grzyby mogą się rozwijać w temperaturze pokojowej. Nadmiaru wilgoci w łazience można się pozbyć, zapewniając częste wietrzenie.

Brak wymiany powietrza to bezpośrednia przyczyna tworzenia się pleśni. Pośrednio do tego problemu przyczynili się: projektant budynku, wykonawca i użytkownicy. Bardzo często przyczyną zagrzybienia fug są źle ułożone płytki lub nieumiejętnie zamocowane brodziki, wanny czy umywalki. Niefachowość osoby wykonującej łazienkę powoduje, że w narożnikach okładziny lub przy wspomnianych elementach gromadzi się woda, co powoduje trwałe zawilgocenie ściany lub podłogi.

Jeśli fugi pokryte są nalotem pleśniowym, należy je wszystkie wydłubać (o ile nie da się usunąć nalotu za pomocą preparatów grzybobójczych). Dokładne ich usunięcie zmniejszy możliwość szybkiego powrotu grzybów. Puste i oczyszczone spoiny trzeba następnie pokryć preparatem grzybobójczym, co pozwoli odkazić zainfekowane miejsca. Po jego wyschnięciu w szczeliny należy wcisnąć nową fugę. Do tego celu trzeba zastosować np. silikony sanitarne, których producenci zapewniają o ich odporności na działanie grzybów. Silikony takie należy stosować zwłaszcza w narożnikach okładzin i w innych miejscach szczególnie narażonych na występowanie zwiększonej wilgoci.

Dobrym, ale równie drogim rozwiązaniem jest zastosowanie fugi epoksydowej. Zaletą tego typu spoiny jest m.in. wysoka odporność na zawilgocenie. Bez względu jednak na sposób wypełnienia spoiny wymagana jest zmiana mikroklimatu w łazience oraz zapewnienie w niej większej wymiany powietrza. Inaczej zagrzybienie wcześniej czy później powróci.

MAJ 2008

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!