Jak poprawnie zaprojektować i wykonać dach płaski?

Informacje zawarte w wytycznych Stowarzyszenia DAFA

Wytyczne zawierają informacje na temat projektowania i wykonania izolacji dachów z materiałów bitumicznych, z tworzyw sztucznych (PVC, TPO, EPDM i inne) oraz z folii płynnych.

Zakres „Wytycznych” obejmuje następujące zagadnienia:

• Podstawowe informacje oraz definicje.
• Podstawowe zasady technik izolacji wodochronnej.
• Konstrukcja stropów.
• Elementy izolacji wodochronnej, wymagania i stosowanie.
• Instrukcje techniczne dotyczące wykonywania izolacji przeciwwodnych.
• Zabezpieczenie izolacji wodochronnej dachu przeciwko siłom ssącym wiatru.
• Zabezpieczenie pokrycia i powierzchni użytkowych.
• Detale dachowe – wykończenia i obróbki, dylatacje itd.
• Remonty oraz utrzymanie dachów.
• Rysunki rozwiązań detali.

Wytyczne dotyczą wykonywania oraz projektowania izolacji wodochronnych na dachach płaskich i pochylonych (np. dachy, tarasy, przejścia, chodniki, balkony, dachy zielone) ze wszystkimi elementami niezbędnymi do prawidłowego funkcjonowania pokrycia dachowego.

Wytyczne nie odnoszą się do powierzchni obciążonych ruchem ulicznym.

Klasyfikacja dachów

Dachy nieużytkowe

Dachy nieobciążone ruchem są projektowane jako powierzchnie nieprzeznaczone do ciągłego użytkowania przez pieszych i przez ruch samochodowy lub jako powierzchnie dachów zielonych.

Jedyne obciążenia (poza ciężarem własnym elementów pokrycia oraz oddziaływaniami od wiatru, śniegu itp.) ograniczone są do obciążeń spowodowanych wykonywaniem czynności konserwacyjnych i naprawczych.

Dachy użytkowe

Pod pojęciem tym rozumiemy:

• powierzchnie przeznaczone do użytkowania przez pieszych, np. tarasy, balkony, przejścia, chodniki,
• powierzchnie przeznaczone na dachy zielone lub jakiekolwiek inne typy dachów pokryte zielenią,
• powierzchnie obciążone wyposażeniem takim jak kolektory słoneczne, ogniwa słoneczne, urządzenia dźwigowe lub inne wyposażenie eksploatacyjne budynku zlokalizowane na dachu.

Struktura konstrukcyjna dachu

Części nośne i ich rodzaje

Stropy betonowe, prefabrykowane, drewniane i stalowe (z blachy).

Warstwa do regulacji przepływu pary wodnej (paroizolacja)

Paroizolacja zapobiega dyfuzji pary wodnej powodującej uszkodzenie całego układu warstw dachowych (a przede wszystkim obniżenie ich właściwości termoizolacyjnych).

Warstwa paroizolacji może być luźno układana lub częściowo albo całkowicie przyklejona do podłoża. Połączenia zakładkowe muszą być w pełni sklejone (uszczelnione). W przypadku stosowania do wykonania paroizolacji folii PE połączenia zakładkowe powinny być w pełni uszczelnione z zastosowaniem odpowiedniej taśmy klejącej.

Izolacja cieplna połaci dachowej

Układanie warstwy izolacyjnej wymaga przestrzegania wielu wymogów i ograniczeń.

• Sztywne piankowe płyty termoizolacyjne nie powinny mieć powierzchni większej niż 1 m² w przypadku klejonych systemów dachowych. Długość każdej z krawędzi sztywnych piankowych płyt termoizolacyjnych nie powinna być większa niż 1,25 m.
• Materiały termoizolacyjne zlokalizowane pod warstwą paroizolacji (np. lekki beton lub pustki niewentylowane) mogą powodować występowanie wewnętrznej kondensacji pary wodnej w tych warstwach.
• Układanie płyt ze szkła piankowego wymaga precyzji. W przypadku ich układania na ciągłej, jednorodnej powierzchni należy je przyklejać do podłoża za pomocą kleju bitumicznego lub innego środka klejącego. W przypadku układania bezpośrednio na stropie podłoże musi być odpowiednio wypoziomowane i gładkie.
• Gdy warstwa izolacji termicznej ułożona jest ponad warstwą izolacji wodochronnej, poddawana jest oddziaływaniu czynników atmosferycznych (m.in. opady deszczu). Należy zatem wykonywać ją z odpowiednich materiałów (takich jak polistyren ekstrudowany) charakteryzujących się bardzo niską nasiąkliwością.

Izolacja cieplna dachów balastowych odwróconych

Podobne konstrukcje dachowe wymagają specjalnych zabiegów ocieplających i sposobów układania warstwy izolacyjnej.

• Izolacja termiczna układana nad warstwą izolacji wodochronnej wymaga stabilnego podłoża (np. strop betonowany).
• W przypadku gdy izolacja układana jest w jednej warstwie, musi mieć felc.
• Należy stosować odpowiednie warstwy rozdzielające ponad warstwą izolacji termicznej, np. maty drenażowe, geowłókniny itp., zapobiegające penetracji zanieczyszczeń (w szczególności pyłów) pod warstwę izolacji termicznej.
• Izolacja termiczna, ze względu na siły wiatrowe, musi być balastowana.
• Odwodnienie dachu powinno być zaprojektowane w taki sposób, aby nie dopuścić do pojawienia się wody pod warstwą izolacji termicznej. Jeżeli jest to konieczne, powinny zostać ukształtowane odpowiednie spadki.

Instrukcje techniczne dotyczące wykonywania izolacji przeciwwodnych

Informacje ogólne

Nachylenie dachu może odbiegać od przyjętego w projekcie:

• w granicach dopuszczalnych określonych w odpowiednich tolerancjach,
• z powodu różnic w grubości stosowanych materiałów,
• z powodu występowania na powierzchni pokrycia zakładów i innych rozwiązań wynikających z układania poszczególnych warstw materiałów.

Najczęściej występujące dopuszczalne defekty wykonawcze

• Na dachach, których zaprojektowany spadek wynosi maksymalnie 5% (~3°), występowanie ewentualnych zastoisk wody jest nieuniknione.
• W miejscach połączeń arkuszy izolacji wodochronnej z obrzeżami z drewna lub innych podobnych detali mogą występować nieznaczne różnice w izolacyjności termicznej, co może objawiać się na przykład w postaci oszronienia spodniej strony dachu, cieńszej warstwy śniegu lub nieznacznego zawilgocenia. Występowanie takich objawów nie stanowi defektu pokrycia dachowego.
• Uzyskanie całkowitego przyklejenia warstw klejonych do podłoża bez jakichkolwiek pęcherzy w warunkach budowy nie zawsze jest możliwe. Dopuszcza się występowanie pojedynczych pęcherzy.
• Pojawienie się na powierzchni pokrycia dachowego (izolacji wodochronnej):
  – ciemniejszych powierzchni,
  – małych lokalnych zastoisk wody,
  – drobnych pofałdowań lub zmarszczek oraz
  – gromadzenie się wody na połączeniach arkuszy materiału izolacyjnego
  nie stanowi żadnego defektu w wykonaniu płaskiego pokrycia dachowego i nie może obniżać właściwości użytkowych.
• Defektu wykonawczego nie stanowią również ewentualne widoczne wypływy materiału klejącego wierzchnią warstwę izolacji wodochronnej (np. wypływ materiału bitumicznego w przypadku pap bitumicznych).

Zakłady pomiędzy arkuszami izolacji wodochronnej

• Przy papach bitumicznych zakłady powinny wynosić co najmniej 8 cm.
• Przy membranach z tworzyw sztucznych zakład rolek wzdłuż linii zgrzewania wynosi co najmniej 4 cm.
• Należy unikać występowania podwójnych zakładów typu T (łączenie w jednym miejscu czterech sąsiednich arkuszy) np. poprzez odpowiednie przesunięcie połączeń.

Dodatkowe środki zabezpieczające

Postępowanie w wypadku nachylenia połaci dachowej powyżej 5% (~3°)

W przypadku nachylenia połaci dachowej powyżej 5% (~3°) konieczne jest zastosowanie dodatkowych środków, które zapobiegną zsuwaniu się warstw pokrycia dachu w kierunku nachylenia, w szczególności gdy dach będzie nagrzany przez słońce.

Konieczne może być osobne lub łączone zastosowanie następujących środków:

• zabezpieczenie izolacji wodochronnej na górnej krawędzi (kalenicy) poprzez umocowanie łącznikami o średnicy ok. 5 cm,
• umocowanie przy użyciu taśm metalowych lub blach laminowanych (listew montażowych),
• przeciągnięcie hydroizolacji przez kalenicę i umocowanie od górnej strony,
• stosowanie pap zgrzewanych oraz pap dachowych do dachów stromych,
• stosowanie do warstw sklejanych stałych mas klejowych lub innych odpowiednich klejów,
• stosowanie pap dachowych o dużej wytrzymałości na rozciąganie,
• układanie pasm w kierunku nachylenia,
• podział długości pap,
• montaż wsporników (np. drewnianych) do mocowania warstw izolacji cieplnej oraz wodochronnej.

Zabezpieczenie izolacji wodochronnej dachu przeciwko siłom ssącym wiatru

Liczba łączników (na jednostkę powierzchni) zależy od wartości sił odrywających, sposobu instalacji, jak również typów łączników. Wszystkie tego typu elementy powinny być odpowiednio zaplanowane, a ich zastosowanie ostatecznie ustalone już na etapie projektu i ujęte w dokumentacji przetargowej.

Jako regułę przyjmuje się, iż łączniki mocujące izolację wodochronną do podłoża (np. blaszanego) stanowią równocześnie stabilizację warstwy izolacji termicznej oraz paroizolacji. W wewnętrznych sferach brzegowych może być, w zależności od producenta, wymagane dodatkowe mocowanie liniowe.

Zabezpieczenie za pomocą obciążenia dodatkowego

W celu zapewnienia ochrony przed odrywaniem warstw izolacyjnych możliwe jest zastosowanie następujących materiałów balastujących:

• żwiru o uziarnieniu 1,6–3,2 cm i grubości warstwy co najmniej 5 cm,
• płyt chodnikowych (lub innych płytek betonowych) ułożonych na warstwie żwiru (lub specjalnych podkładkach plastikowych umożliwiających regulację wysokościową w celu zapewnienia odpowiedniego wypoziomowania nawierzchni) przy zastosowaniu odpowiedniej warstwy ochronnej lub rozdzielającej (żwir od warstwy izolacji wodochronnej lub termicznej),
• różnego rodzaju bloków betonowych ułożonych również na warstwie żwiru przy zastosowaniu odpowiedniej warstwy ochronnej lub rozdzielającej (patrz powyżej),
• bloków betonowych, o wymiarach ok. 2,5×2,5 m i grubości ok. 10 cm, ułożonych na podkładzie z zaprawy cementowej i warstwie rozdzielającej lub ochronnej,
• gazonów z zielenią lub ogólnie ziemi roślinnej z nasadzeniami (wraz z odpowiednimi warstwami drenażowymi i ochronnymi).

W rejonie krawędzi oraz narożników dachu luźno ułożone materiały mogą zostać zdmuchnięte przez wiatr (lub wyrzucone przez ptaki). W związku z tym w tych rejonach zaleca się stosowanie wykończenia z płytek betonowych (lub zastosowanie odpowiednich siatek ochronnych).

Ciężkie warstwy ochronne

Warstwa żwirowa

Zasadniczo do wykonania ciężkiej warstwy ochronnej w postaci żwiru należy zastosować żwir o uziarnieniu 1,6/3,2 cm; grubość warstwy powinna wynosić co najmniej 5 cm. Taka warstwa żwiru ma w sobie również ziarna drobniejsze i grubsze od wskazanych powyżej, może także zawierać materiał, który nie jest odporny na działanie mrozu. Zawartość spękanych lub pokruszonych ziaren żwiru jest nieunikniona i nie można ich postrzegać jako elementów stanowiących o defekcie warstwy żwiru. Nie wpływa to w żaden sposób na właściwości ochronne tej warstwy, jak również na jej funkcję jako warstwy balastującej.

Jeżeli warstwa żwiru stosowana jest również jako warstwa balastująca, jej grubość i wynikający z tego ciężar na jednostkę powierzchni powinny być tak dobrane, aby zrównoważyć oddziaływanie sił odrywających wiatru.

Nawierzchnie przeznaczone do ruchu pieszego

• Nawierzchnie dachowe przeznaczone do ruchu pieszego produkuje się np. z płyt chodnikowych lub płyt fasadowych na żwirze lub łupku o grubości średnio 3 cm. Na izolacjach wodochronnych z pasm bitumicznych można, a na izolacjach z pasm tworzyw sztucznych koniecznie trzeba położyć warstwę ochronną.
• Nawierzchnia tarasów powinna mieć nachylenie wynoszące co najmniej 1% (~0,5°).
• Wykorzystanie ewentualnych regulowanych podstawek dystansowych do wypoziomowania warstwy nawierzchniowej jest możliwe w przypadku, gdy podłoże jest stabilne. Pod spodem zalecane są warstwy ochronne.

Roślinność dachowa

• W przypadku dachów zielonych należy rozróżnić podział na zieleń intensywną oraz zieleń ekstensywną. Ma to szczególne znaczenie w przypadku doboru grubości warstw wegetacyjnych, jak również ich właściwości w odniesieniu do typu roślinności.
• Roślinność ekstensywna zasadniczo wymaga relatywnie cienkiej warstwy glebowej. Znajduje ona zastosowanie w przypadku roślin, które nie osiągają wysokości większej niż 15 cm. Zastosowanie zieleni ekstensywnej stanowi również alternatywę w stosunku do warstwy żwiru jako warstwy balastowej lub warstwy ochronnej.

Detale dachowe

Wszelkie połączenia czy szczeliny dylatacyjne na elementach wykończenia izolacji wodochronnej powinny zapewniać szczelność aż do ich najwyższych punktów, muszą też zapewniać możliwość przeniesienia naprężeń termicznych i mechanicznych oraz być odporne na działanie czynników atmosferycznych.

Wykończenie izolacji na powierzchniach pionowych

Wykończenie izolacji przeciwwodnej

Wysokość wykończenia izolacji na powierzchni pionowej powinna wynosić:

• 15 cm,
• co najmniej 12 cm dla dachów o nachyleniu do 9% (~5°),
• co najmniej 10 cm dla dachów o nachyleniu przekraczającym 9% (~5°).

Powyższe wysokości należy odnosić względem poziomu najwyższych warstwy wykończeniowych, nawierzchniowych itp., takich jak na przykład żwir. Powyższe wartości są wartościami minimalnymi i mogą zostać odpowiednio zwiększone przez krajowe przepisy. W miejsca, w których może występować gruba pokrywa śniegu, konieczne może okazać się ponadto zwiększenie wysokości wykończenia izolacji.

Wykończenie izolacji należy wykonywać według następujących zasad:

• Na powierzchni pionowej musi ono zostać zabezpieczone przed jej zsuwaniu się w dół. Zabezpieczenie należy wykonać poprzez mocowanie izolacji wzdłuż górnej krawędzi.
• Listwy mocujące, które dodatkowo zapewniają również ochronę przed penetracją wody, muszą być odpowiednio sztywne, aby na całej swej długości w jednakowy sposób dociskały warstwę izolacji wodochronnej.
• Odległość między łącznikami nie powinna przekraczać 20 cm. Łączniki zastosowane do mocowania listwy powinny zapewniać odpowiedni docisk mocowanej izolacji. Zastosowanie dodatkowych obróbek blacharskich ponad listwami mocującymi zapewnia dodatkową ochronę przed penetracją wody w rejon mocowania listwy.

Wykończenie izolacji przebić i przejść instalacji przez warstwy izolacji wodochronnej

Odległość między przebiciami czy też przeprowadzeniami, jak również odległość od innych elementów wykończenia (np. attyk, ścian itp.) powinny wynosić co najmniej 30 cm, aby możliwe było poprawne wykończenie i uszczelnienie takiego miejsca. Podana odległość powinna być mierzona od krawędzi kołnierza lub innej podobnej obróbki zastosowanej jako element wykańczający.

Odwodnienie połaci dachowej

Powierzchnie dachowe odwadniane za pośrednictwem wpustów, bez względu na ich powierzchnię, powinny posiadać minimum dwa wpusty odwadniające albo jeden wpust oraz przelew awaryjny. W przypadku tarasów odwodnienie musi zostać zapewnione z poziomu izolacji wodochronnej.

Podsumowanie

„Wytyczne do projektowania i wykonywania dachów z izolacją wodochronną”:

• nie są dokumentem obowiązującym (nie mają mocy prawnej),
• są uznanym przez międzynarodowe środowisko branżowe standardem dla projektowania i wykonawstwa dachów płaskich, a także punktem odniesienia w wielu kwestiach spornych (także dla spraw sądowych),
• stanowią obowiązkową literaturę techniczną dla architektów, projektantów, wykonawców, inwestorów i innych uczestników procesu inwestycyjnego.

Być może znaczenie i przyszła rola Wytycznych przez wielu z nas jeszcze nie jest w pełni doceniana. Wiele osób może nie zdawać sobie sprawy, jaką wartość mają ujednolicone przepisy oraz normy wykonywania i planowania dachów płaskich i hydroizolacji.

Obecne wytyczne bazują na blisko siedemdziesięcioletnich doświadczeniach Międzynarodowego Związku Dekarzy IFD. Nad ich aktualizacją, związaną ze zmieniającymi się wymaganiami, normami, nowymi technologiami i materiałami, pracują nie tylko komisje związkowe, lecz także jednostki badawcze instytutów naukowych i uczelni w całej Europie. Wytyczne Stowarzyszenia DAFA w postaci publikacji technicznych dostępne są na stronie www.dafa.com.pl.

Znaczenie i przyszła rola aktualnych Wytycznych są dla wielu z nas jeszcze nie w pełni docenione. Wiele osób nie zdaje sobie sprawy, jaką wartość mają ujednolicone przepisy i normy wykonywania i planowania dachów płaskich i hydroizolacji.

Aktualne wytyczne bazują na blisko kilkudziesięcioletnich doświadczeniach Międzynarodowej Federacji Dekarzy IFD. Nad ich aktualizacją, związaną ze zmieniającymi się wymaganiami, normami, nowymi tech-nologiami i materiałami, pracują nie tylko komisje związkowe, ale i jednostki badawcze instytutów naukowych i uczelni w całej Europie.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!