Operatorzy w programie Czyste Powietrze

Celem programu jest zwiększenie liczby wymian nieefektywnych źródeł ciepła na paliwo stałe oraz termomodernizacji budynków mieszkalnych jednorodzinnych poprzez promowanie efektywności energetycznej tych budynków oraz bezpośrednią pomoc w realizacji przedsięwzięć w ramach programu „Czyste Powietrze" przez operatorów.

Zadania operatorów

Zadaniem operatorów jest praktyczna pomoc potencjalnym beneficjentom podwyższonego i najwyższego poziomu dofinansowania programu „Czyste Powietrze”, którzy bez dodatkowego wsparcia nie są w stanie samodzielnie sprostać organizacji przedsięwzięcia, jakim jest realizacja inwestycji w ramach programu. Wsparcie operatorów polega na identyfikacji potencjalnych beneficjentów, przekonaniu ich o niezbędności podjęcia działań (wymianą nieefektywnego źródła ciepła lub termomodernizacją budynku mieszkalnego) oraz przeprowadzeniu przez cały proces począwszy od wnioskowania o dotację,  realizację przedsięwzięcia, aż do całkowitego rozliczenia dotacji.

Łączny budżet na działania operatorów (gmin i podmiotów wyłonionych w konkursach) w trzech pilotażach w województwach: małopolskim, świętokrzyskim i warmińsko-mazurskim, to ok. 20 mln zł. Poziom jego wykorzystania będzie zależał od aktywności operatorów.

Wysokość dotacji w postaci ryczałtu, jaką otrzyma operator, będzie uzależniona od osiągnięcia określonego etapu przedsięwzięcia. NFOŚiGW zapłaci po 200 zł za każdą zawartą umowę o podwyższony lub najwyższy poziom dofinansowania przez odbiorcę wsparcia programu „Czyste Powietrze”. Następnie 500 zł – po wypłacie płatności końcowej – za każde zrealizowane przedsięwzięcie z bezpośrednią pomocą operatora, obejmujące swoim zakresem termomodernizację lub 1,5 zł z kompleksową, tzw. głęboką termomodernizacją. Każde przedsięwzięcia realizowane w ramach pilotażu będzie poprzedzone przeprowadzonym audytem energetycznym, który określi zakres prac do wykonania u danego beneficjenta.

„Zdecydowaliśmy się na trzy pilotaże – w województwach: małopolskim, świętokrzyskim i warmińsko-mazurskim – w których chcemy poprowadzić «za rękę» potencjalnych beneficjentów programu przez formalno-organizacyjną drogę, począwszy od pomysłu, przez realizację inwestycji w polskich domach, aż do rozliczenia otrzymanej dotacji. I co najważniejsze: ta pomoc będzie całkowicie bezpłatne dla wnioskodawców, a gminy, działające jako operatorzy, za każde przeprowadzone z ich wsparciem przedsięwzięcie z kompleksową termomodernizacją otrzymają do 1,7 tys. zł. Przypominam, że dodatkowo gminy te mogą dostać do 70 tys. zł na prowadzenie przez dwa lata punktów konsultacyjno-informacyjnych programu «Czyste Powietrze»” – mówi Paweł Mirowski, pełnomocnik Prezesa Rady Ministrów ds. programu „Czyste Powietrze” i efektywności energetycznej budynków oraz wiceprezes NFOŚiGW.

Pilotaż w województwie świętokrzyskim

Po województwie małopolskim świętokrzyskie finalizuje umowy z gminami, które podjęły się roli operatorów programu „Czyste Powietrze”. 

29 gmin z województwa świętokrzyskiego, które zgłosiło się do pełnienia roli operatora, deklaruje, że łącznie – przez dwa lata – sfinalizuje niemal tysiąc takich inicjatyw. Czas na wykonanie tego zadania biegnie od dnia podpisania stosownych porumień między zadeklarowanymi gminami a Wojewódzkim Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Kielcach, który zajmuje się wdrażaniem programu „Czyste Powietrze” na terenie województwa świętokrzyskiego. Jedne z pierwszych tego typu porozumień podpisano 31.10.2023 r., kolejne będą realizowane w najbliższym czasie.

„Około 30 proc. gmin z naszego terenu w roli operatorów będzie dodatkowo wspierać wnioskodawców «Czystego Powietrza», dla których w ich przekonaniu nieosiągalne jest we własnym zakresie przystąpienie do programu. W ten sposób chcemy dotrzeć do osób z najtrudniejszą sytuacją materialną. Ale warto też wiedzieć, że w województwie świętokrzyskim wszystkie gminy (102) zawarły porozumienia dotyczące wspierania wnioskodawców programu przez prowadzenie punktów konsultacyjno-informacyjnych, co pozwala wszystkim zainteresowanym zgłaszać się po pomoc dotyczącą wnioskowania o bezzwrotne dotacje na ocieplenie domu i wymianę starego pieca” – wyjaśnia Ryszard Gliwiński, prezes WFOŚiGW w Kielcach.

Na działanie punktów konsultacyjnych NFOŚiGW przeznacza osobne środki, do 70 tys. zł na dwa lata prowadzenia punktu, na podstawie osobno podpisywanych umów.

Dotychczas – w ramach programu „Czyste Powietrze” – w samym województwie świętokrzyskim złożono ok. 38,5 tys. wniosków na ponad 1,25 mld zł dofinansowania.

Pilotaże w Małopolsce oraz na Warmii i Mazurach

W województwie małopolskim pilotaż dotyczący operatorów w programie „Czyste Powietrze” jest realizowany w wariancie hybrydowym. To znaczy, że WFOŚiGW w Krakowie podpisuje porozumienia o współpracy z gminami (18 z 25 dotychczas zadeklarowanych już sfinalizowano przez podpisanie stosownych umów), a ponadto planowana jest też taka współpraca z podmiotami, wyłonionymi w drodze konkursu. Umowy z tymi ostatnimi podpisane mają być już w listopadzie br. Łącznie, w modelu hybrydowym pilotażu na terenie Małopolski, wsparcie tutejszych operatorów powinno otrzymać – według wstępnych szacunków – ponad 3 tys. wnioskodawców.

Do grupy operatorów programu „Czyste Powietrze” w Małopolsce dołączyły NDE, Stowarzyszenie EkoMonterzy, EnergiaPlus, Stargel oraz Fundacja Pozytywni CO2 (umowy podpisano 22.11.2023 r.).

„Cieszę się, że nasze działania możemy realizować przy efektywnej współpracy z resortem klimatu i środowiska oraz wojewódzkimi funduszami ochrony środowiska i gospodarki wodnej w Krakowie, Kielcach i Olsztynie. Doceniam również zaangażowanie i przychylność Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego, jak i ekspertów Banku Światowego. Pilotaże NFOŚiGW konsultowaliśmy też z przedstawicielami gmin, organizacjami pozarządowymi oraz potencjalnymi operatorami” – wyjaśnia Paweł Mirowski.

Z kolei pilotaż w województwie warmińsko-mazurskim obejmuje współpracę tylko z podmiotami (przedsiębiorcy, stowarzyszenia, fundacje, kościoły lub związki wyznaniowe), które deklarują rezultat na poziomie około 1,5 tys. efektywnie przeprowadzonych przedsięwzięć. 

Termin realizacji wszystkich pilotaży kierowanych do gmin, to dwa lata od dnia podpisania porozumienia, przy czym nie mogą one trwać dłużej niż do końca 2026 r.

Każdy pracownik zewnętrznych podmiotów, podający się za operatora „Czystego Powietrza”, będzie wyposażony w specjalny identyfikator ze zdjęciem, imieniem i nazwiskiem, nazwą i adresem firmy. Dodatkowo informacje o operatorach znajdą się na stronach: nfosigw.gov.pl/operatorzy oraz czystepowietrze.gov.pl, a także w prasie lokalnej oraz w gminnych punktach konsultacyjno-informacyjnych.

„Chcemy w ten sposób ograniczać i zapobiegać bezprawnemu podszywaniu się pod przedstawicieli NFOŚiGW, wojewódzkich funduszy, gmin czy właśnie operatorów działających rzekomo w naszym imieniu. Tym bardziej, że odnotowujemy coraz więcej przypadków nieuczciwych wykonawców, którzy próbują oszukiwać naszych wnioskodawców, naciągając ich m.in. na drogie w eksploatacji urządzenia o zawyżonej cenie. Zdarza się także, że niskiej jakości urządzenia – które w okresie grzewczym zużywają dużo prądu, sprzedawane często bez gwarancji, trafiają do domów wnioskodawców «Czystego Powietrza» m.in. za sprawą nieuczciwych akwizytorów bezpodstawnie powołujących się na partnerstwo z NFOŚiGW czy wojewódzkim funduszem w programie” – zauważa Paweł Mirowski.

Źródło: NFOŚiGW