Rekuperacja w budownictwie wielorodzinnym – czy warto?

*****
W artykule przeanalizowano znaczenie i zalety systemów wentylacji z odzyskiem ciepła w budownictwie wielorodzinnym. Autor odpowiada również na pytanie: czy zawsze jest ona słusznym kierunkiem.

Heat recovery systems in multi-family buildings – is it worth it?

The article analyses the importance and advantages of ventilation systems with heat recovery systems in multi-family buildings. The author also answers the question: is it always the right direction?
*****

Rekuperacja, czyli wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła, od lat cieszy się popularnością, nie tylko w domach jednorodzinnych, ale i w budownictwie wielorodzinnym. Oferuje nie tylko czyste powietrze, komfort i zdrowie, ale jest także ważnym elementem w oszczędzaniu energii cieplnej.

Znaczenie wentylacji w budownictwie mieszkalnym

Wentylacja w budynkach mieszkalnych odgrywa nieocenioną rolę w zapewnieniu komfortu i zdrowia mieszkańców oraz w ochronie kondycji budynku. Zaniedbanie właściwej wymiany powietrza, szczególnie w blokach mieszkalnych – może prowadzić do znacznego pogorszenia jakości powietrza wewnętrznego. Zanieczyszczone powietrze wewnętrzne może skutkować problemami zdrowotnymi takimi jak bóle głowy, zmęczenie, podrażnienia skóry, a nawet zatruciem tlenkiem węgla. Ponadto, źle funkcjonująca wentylacja sprzyja powstawaniu pleśni, grzybów i uszkodzeń strukturalnych spowodowanych kondensacją wilgoci.

Tradycyjnie stosowaną metodą jest wentylacja grawitacyjna, znana ze swojego niewielkiego kosztu instalacji i użytkowania. Jednak brak kontroli nad takim systemem oraz jego nieefektywność w utrzymaniu optymalnego komfortu i strat ciepła stanowią znaczne wady. Problem ten nasila się, gdy kanały wentylacyjne są zablokowane (okna uszczelniane, kratki zatykane etc.), co prowadzi do zmniejszenia jakości powietrza, zwiększającego ryzyko problemów zdrowotnych i uszkodzeń budynku.

W odpowiedzi na te wyzwania coraz większe zainteresowanie budzi system rekuperacji, szczególnie w kontekście bloków mieszkalnych. Rekuperacja, choć częściej kojarzona z domami jednorodzinnymi, coraz częściej znajduje zastosowanie również w budynkach wielorodzinnych, niezależnie od tego, czy są to nowoprojektowane budynki, czy już istniejące bloki. System ten, wyróżniający się możliwością kontroli intensywności wymiany powietrza i mechanicznego wspomagania, zapewnia lepszą jakość powietrza i zwiększa efektywność energetyczną budynków. Takie rozwiązania szczególnie popularne stają się w tzw. osiedlach pasywnych, które charakteryzują się bardzo niskim zapotrzebowaniem na energię do ogrzewania.

Rekuperacja – zdrowe powietrze, efektywność energetyczna

Wentylacja mechaniczna oferuje szereg korzyści w budynkach wielorodzinnych, począwszy od zapewnienia ciągłego dopływu świeżego powietrza bez konieczności otwierania okien – co jest niezwykle ważne w środowisku miejskim, gdzie panuje wzmożony ruch samochodowy i zanieczyszczenia – po dodatkowe oczyszczanie powietrza za pomocą filtrów.

Wyeliminowanie zanieczyszczeń, takich jak smog, bakterie, wirusy, a także alergenów, przynosi znaczną ulgę dla osób cierpiących na alergie. Jest to możliwe, ponieważ każda centrala wentylacyjna w standardzie posiada dwa filtry powietrza, jeden na kanale czerpnym i drugi na kanale wywiewnym. Filtry powietrza pełnią podwójną funkcję w centrali, po pierwsze oczyszczają nawiewane powietrze z zanieczyszczeń, a po drugie chronią inne elementy urządzenia przed zanieczyszczeniami. Najczęściej stosuje się filtry wykonane z materiałów włóknistych sygnowane klasą od G1 do G4.

W przypadku central wentylacyjnych w standardzie na przewodach czerpnych są filtry wstępne klasy G4. Są to filtry przeciwpyłowe o niskiej skuteczności, chronią jednak wymiennik przed drobnoustrojami oraz wszelkiej maści pyłami i zanieczyszczeniami.

Jeśli zastosujemy w wentylacji mechanicznej nawilżacze powietrza wentylacyjnego albo chcemy zadbać o wyższą skuteczność podczyszczania powietrza wentylacyjnego, powinniśmy zastosować filtry co najmniej klasy F6. Filtry np. typoszeregu F7 należą do grupy filtrów dokładnych, skuteczność filtracji wynosi 80–90 proc. dla cząstek 0,4 µm. Tego rodzaju filtr na kanale nawiewnym jest zalecany dla alergików – należy jednak pamiętać, że wymaga częstszej wymiany.

Ważnym elementem central mechanicznych jest także wymiennik ciepła, który umożliwia efektywny odzysk ciepła z powietrza wewnętrznego do ogrzewania powietrza zewnętrznego. Proces ten nie tylko poprawia jakość powietrza, ale również znacząco obniża koszty ogrzewania. Ponadto, systemy te pozwalają na precyzyjną kontrolę wilgotności powietrza, co jest niezbędne dla komfortu życia i zdrowia domowników oraz zapobiega rozwojowi pleśni i innych problemów związanych z nadmierną wilgotnością.

Jak wiadomo, w mieszkaniach codzienne czynności, takie jak gotowanie, prasowanie, kąpiele czy suszenie prania, generują dodatkową wilgoć. Jeśli para wodna nie może efektywnie uchodzić na zewnątrz, kondensuje się na zimnych powierzchniach, sprzyjając rozwojowi pleśni, która szkodzi nie tylko zdrowiu mieszkańców, ale i strukturze budynku. Długotrwałe przebywanie w środowisku o niekorzystnej wilgotności powietrza może prowadzić do takich dolegliwości jak senność, ból głowy, rozkojarzenie, a nawet mdłości i ogólne wyczerpanie.

Mimo wyższych kosztów początkowych, zalety stosowania rekuperacji czynią ją wartościową inwestycją. Wpływa nie tylko na zwiększenie komfortu i poprawę stanu zdrowia mieszkańców, ale także na lepszą efektywność energetyczną całego budynku.

Efektywna rekuperacja w bloku mieszkalnym

Wentylacja mechaniczna w bloku mieszkalnym wielorodzinnym jest rozwiązaniem, które skupia się na indywidualnej instalacji rekuperatora w każdym mieszkaniu. Zawiera ona sieć przewodów nawiewnych i wywiewnych, które dystrybuują powietrze do poszczególnych pomieszczeń, korzystając zazwyczaj z rur stalowych ocynkowanych lub alternatywnie rur polietylenowych PeHD z powłoką antybakteryjną. Powietrze wywiewane z mieszkania przechodzi przez wymiennik ciepła, ogrzewając w ten sposób powietrze nawiewane z zewnątrz, co przekłada się na znaczące oszczędności ogrzewania.

W kwestii montażu rekuperatora najemcy rozważają różne lokalizacje w mieszkaniu, takie jak łazienka czy kuchnia – ta druga jest dobra ze względu na dobre właściwości akustyczne i centralne położenie. Centrala może zostać wykonana w aneksie kuchennym, ponieważ gabaryty urządzeń o wydajności do 120 m³/h często na to pozwalają. Opcjonalnie możliwe jest wykonanie rekuperatora w przedsionku w wariancie podstropowym. Te rozwiązania są korzystne zwłaszcza dla osób wrażliwych na hałas.

Co do czerpni powietrza, w przypadku posiadania balkonu zalecane jest jej zamontowanie nad nim. Wyrzutnia powietrza zwykle prowadzona jest oddzielnym szachtem ponad dach, ale możliwe jest także połączenie przewodu czerpnego i wyrzutnego poprzez zintegrowaną czerpnio-wyrzutnię ścienną.

Rekuperacja jest dobrą inwestycją dla deweloperów, podnoszącą standard i energooszczędność budynku. Montaż rekuperacji na etapie prac deweloperskich jest prostszy i szybszy, a mieszkania wyposażone w ten system stają się atrakcyjniejsze rynkowo i zapewniają niższe rachunki za ogrzewanie.

Montaż centrali wentylacyjnej w istniejącym mieszkaniu

Decydując się na montaż rekuperacji w istniejącym mieszkaniu, warto mieć jednak na uwadze to, że lokatorzy bloków mieszkalnych są bardziej ograniczeni przepisami dotyczącymi systemu wentylacji, niż właściciele domów jednorodzinnych. Zgodnie z Warunkami Technicznymi, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, nie można łączyć wentylacji mechanicznej i grawitacyjnej w jednym pomieszczeniu.

Tak więc jeśli w budynku zastosowana jest już wentylacja grawitacyjna, to właściciel, który zdecyduje się zainstalować rekuperację, musi w jakiś sposób zaślepić wentylację grawitacyjną, np. poprzez szczelne zasłonięcie wszystkich pozostałych kratek, czyli przewodów wywiewnych. Ponadto w mieszkaniu, w którym działa rekuperacja, okna nie powinny być wyposażone w mikrowentylację czy też inne formy rozszczelnienia (w tym nawiewniki okienne) mogące zaburzyć przepływ powietrza i tym samym prawidłowe działanie systemu wentylacji. Dodatkowo, należy uzyskać zgodę zarządcy na umieszczenie otworów czerpni i wyrzutni na zewnętrznej ścianie budynku. Istotna jest również odpowiednia instalacja elektryczna, a w niektórych przypadkach – zapewnienie odprowadzenia skroplin do najbliższego pionu kanalizacyjnego. Wszystko to jest ważne, by montaż rekuperatora przyczynił się do zwiększenia komfortu mieszkańców oraz efektywności energetycznej budynku.