Hydroizolacja niecek basenowych – przegląd rozwiązań

Basen jest obiektem specyficznym, dlatego rozwiązania konstrukcyjne muszą być przemyślane, a do wykonania robót wymagany jest wysoki reżim technologiczny.

Tak wysokie wymagania wynikają przede wszystkim z charakteru obciążeń: elementy konstrukcji basenu poddane są oddziaływaniu wody pod ciśnieniem, a to skutkuje pewnymi, negatywnymi z punktu trwałości konstrukcji, zjawiskami. Mówi się o tzw. trudnych i krytycznych miejscach w hydroizolacji niecek. Uzmysłowienie sobie, co się w tych miejscach dzieje, jakie zachodzą tam zjawiska, jest pierwszym krokiem do poprawnych technicznie rozwiązań projektowych i wykonawstwa.

Rodzaje basenów

Konstrukcja niecki jest w zasadzie determinowana przeznaczeniem basenu, jego konstrukcją oraz wielkością możliwych do poniesienia kosztów.

Spotykane są baseny nadziemne, przeznaczone - jak sama nazwa mówi - do ustawienia na poziomie gruntu. Są to w zasadzie baseny ogrodowe i tak należy je traktować. Niecki takich basenów nie mogą być obciążone naporem gruntu. Ścianki niecki mogą być wykonane np. z zabezpieczonej antykorozyjnie blachy stalowej lub aluminiowej, blachy powlekanej, np. poliestrem zbrojonym włóknem szklanym, drewna.

Uszczelnienie takiego basenu stanowi specjalna folia basenowa, zazwyczaj dopasowana kształtem do konkretnego typu basenu. Stanowi ona jednocześnie hydroizolację i warstwę użytkową, nadającą basenowi estetykę, dlatego producenci oferują ją w wielu gamach kolorystycznych.

Znacznie większe możliwości aranżacji dają baseny rodzinne. Są one przeznaczone do korzystania przez niewielką liczbę kapiących się. Mogą być zarówno kryte, jak i zewnętrzne, np. wkomponowane w ogród. Różna może być ich konstrukcja.

Możliwości wykonania niecki jest kilka. Wybór konstrukcji determinowany jest w większości przypadków przez wybór hydroizolacji i warstwy użytkowej. Stosuje się do tego blachę stalową, aluminiową, ocynkowaną, kwasoodporną, tworzywo sztuczne, beton monolityczny oraz elementy prefabrykowane, a także kombinacje tych elementów, np. niecka o betonowym dnie i ścianach z bloczków betonowych, paneli metalowych, z tworzywa sztucznego itp. Wówczas warstwą użytkową i hydroizolacją jest wykładzina z tworzywa sztucznego (PVC).

Baseny rodzinne mogą być także wykonane w technologii betonu monolitycznego, zarówno wodonieprzepuszczalnego, jak i zwykłego. Wówczas warstwą wykończeniową może być wykładzina z tworzywa sztucznego PVC lub wykładzina zbrojona poliestrem z podwójną folią PVC, specjalne farby basenowe lub żywice oraz okładzina ceramiczna.

W przypadku niecek z betonu zwykłego z okładziną ceramiczną konieczne jest wykonanie izolacji z elastycznego szlamu. Spotyka się także barwione mikrozaprawy uszczelniające, będące jednocześnie warstwą wierzchnią.

Osobną grupę stanowią baseny rekreacyjne w obiektach użyteczności publicznej, baseny pływackie oraz baseny terapeutyczne. Niecka skonstruowana jest zazwyczaj jako monolityczna żelbetowa (szczelność takiej niecki może być zapewniona albo przez wykonanie konstrukcji z betonu wodonieprzepuszczalnego, DIN 1045 [1], głębokość penetracji wody ograniczona jest do 2-2,5 cm) albo przez wykonanie hydroizolacji podpłytkowej, zwanej także zespoloną.

Spotyka się też baseny rekreacyjne, których niecki wykonane są ze stali nierdzewnej (stanowią one jednocześnie warstwę użytkową). Wykończeniem, ze względu na standard estetyczny, jest najczęściej ceramika basenowa albo mozaika szklana, choć możliwe jest zastosowanie wykładzin z tworzywa sztucznego PVC lub wykładzin zbrojonych poliestrem z podwójną folią PVC, specjalnych farb basenowych lub żywic.

Baseny terapeutyczne lub baseny solankowe wymagają wykonania chemoodpornych warstw hydroizolacyjnych i/lub użytkowych. Zarówno okładzina ceramiczna, jak i materiały wchodzące w skład systemu uszczelnienia niecki i klejenia okładzin ceramicznych muszą być najwyższej jakości. Wynika to zarówno z wymogów estetycznych, jak i wymogów odpowiedniej trwałości (mycie, dezynfekcja).

Hydroizolacje i prace hydroizolacyjne

Hydroziolacja zespolona (podpłytkowa) to sposób uszczelniania niecek stosowany zarówno do uszczelnień basenów nowych, jak i remontowanych. Stosuje się go także w przypadkach, gdy błędy projektowo-wykonawcze niecek z betonu wodonieprzepuszczalnego skutkują przeciekami. Do jej wykonania stosuje się dwa typy materiałów:

• elastyczne szlamy (mikrozaprawy) uszczelniające. Są to jedno- lub dwuskładnikowe wodoszczelne i wodoodporne powłoki zdolne do przenoszenia rys podłoża o szerokości rozwarcia nie mniejszej niż 0,5 mm lub 0,75 mm (wyjaśnienie, skąd dwie wartości tego parametru, w dalszej części tekstu). Podstawowe składniki elastycznej zaprawy uszczelniającej to cement i polimery. Szczelność zapewnia odpowiednio dobrany stos okruchowy zaprawy oraz dodatki hydrofobizujace, polimery wpływają na elastyczność (zdolność mostkowania rys) oraz przyczepność do podłoża;
• elastyczne chemoodporne reaktywne powłoki uszczelniające. Są to dwuskładnikowe, bezrozpuszczalnikowe żywice, składające się z komponentów żywic syntetycznych (na bazie poliuretanów lub epoksydów), z dodatkiem wypełniaczy, pigmentów i modyfikatorów. Zapewniają zabezpieczenie podłoża i szczelność przy obciążeniu wilgocią i wodą w obecności agresywnych mediów. Charakteryzują się elastycznością i bardzo dobrą przyczepnością do podłoża. Stosowane są w basenach solankowych lub z wodą morską, a także w basenach znajdujących się w zakładach leczniczych, uzdrowiskach itp.

Zagadnienia uszczelnienia basenów w tym przypadku podzielić należy na następujące grupy:

• hydroizolacja niecek basenowych (z uwzględnieniem uszczelnienia napływów, odpływów, reflektorów, słupków itp.),
• uszczelnienie rynien przelewowych,
• uszczelnienie dylatacji głównej.

Wymogi normowe stawiane materiałom hydroizolacyjnym to jedno zagadnienie, ale równie istotne są wymogi technologiczne stawiane pracom hydroizolacyjnym i okładzinowym.

Abstrahując od ewidentnych błędów projektowych, główną przyczyną problemów są błędy wykonawcze. Jakość materiałów oferowanych przez renomowanych producentów chemii budowlanej i ich parametry w większości przypadków znacznie przewyższają wymagania normowe, podlegają one jednak zjawiskom fizycznym, które - jeśli się je zlekceważy - prowadzą do przecieków i/lub uszkodzeń konstrukcji.

Wymagania stawiane materiałom hydroizolacyjnym do niecek basenowych zostały sformułowane w kilku dokumentach. W przypadku wykonywania izolacji ze szlamu minimalne parametry znaleźć można zarówno w Zaleceniach Udzielania Aprobat Technicznych: ZUAT-15/IV.13/2002 [2], jak i w normie PN-EN 14891:2012 [3]. W przypadku izolacji chemoodpornej z żywicy reaktywnej będą to normy: PN-EN 1504-2:2006 [4] oraz PN-EN 14891:2012 [3].

Ten dualizm wymagań dla szlamów (wymagania według normy PN-EN 14891:2012 [3] oraz według ZUAT-15/IV.13/2002 [2] różnią się) wynika z zakresu obowiązywania normy. Wydanie z 2009 r. - PN-EN 14891:2009 [5] - dotyczyło materiałów do zastosowań wewnętrznych i zewnętrznych.

Aktualne wydanie z roku 2012 (PN-EN 14891: 2012 [3]) zawęża obszar zastosowań do stref zewnętrznych. Nie zmienia jednocześnie w sposób znaczący wymagań. Oznacza to, że szlamy stosowane w basenach krytych powinny mieć aprobatę techniczną lub Europejską Ocenę Techniczną.

Z treści normy PN-EN 14891:2012 [2] dotyczącej wymagań stawianym do wykonania izolacji podpłytkowej basenów zewnętrznych wynika, że w basenach można stosować polimerowe dyspersyjne masy uszczelniające, jednak nie dopuszcza się stosowania ich w nieckach basenowych.

Minimalne parametry stawiane elastycznym szlamom stosowanym do wykonywania hydroizolacji niecek basenów krytych podaje ZUAT-15/IV.13/2002 [2].

W praktyce szlamy oferowane przez renomowanych producentów systemów do hydroizolacji basenowych cechują się znacznie lepszymi parametrami niż wymagane przez normę czy ZUAT: przyczepność sięga 1,5-2 MPa, zdolność mostkowania rys rzędu 1,5 mm czy wodoszczelność jest na poziomie 0,7 MPa.

Warto zwrócić uwagę, że ZUAT-15/IV.13/2002 [2] wymaga mostkowania rys szerokości min. 0,5 mm, natomiast norma PN-EN 14891:2012 [2] - 0,75 mm. Izolacji niecek basenów krytych dotyczy także ZUAT-15/IV.19/2005 [6], jednak izolacji podpłytkowych z folii w płynie nie stosuje się w basenach wewnętrznych.

W przypadku szlamów zdefiniowanie minimalnych wymagań jest relatywnie proste. Oba dokumenty odniesienia podają minimalne wymagania, jakie musi spełnić materiał, aby można go było zastosować.

Norma definiuje wyrób (produkt) do wykonania uszczelnienia zespolonego jako jedno- lub wieloskładnikowy wodoodporny materiał stosowany jako jednorodna warstwa pod płytkami ceramicznymi, z opcjonalnym wzmocnieniem siatką lub tkaniną, aprobata techniczna może (ale nie musi) obejmować układ szlam–taśma (wówczas dla zastosowań zewnętrznych taki system może posiadać aprobatę techniczną).

Większe problemy może sprawiać określenie minimalnych parametrów stawianych elastycznym powłokom reaktywnym stosowanym w basenach krytych.

W przypadku basenów zewnętrznych punktem odniesienia jest norma PN-EN 14891: 2012 [2].

W odniesieniu do basenów wewnętrznych wymagania dotyczące stosowanych do tego celu materiałów (elastycznych żywic reaktywnych) można znaleźć w normie PN-EN 1504-2:2006 [4]. Norma ta przewiduje w tym zakresie zastosowań sposób zabezpieczenia powierzchni niecki definiowany jako ochrona przed wnikaniem albo odporność chemiczna. W obu przypadkach jest to fizyczne nałożenie powłoki z żywicy.

Dokument ten podaje właściwości materiałów i metody ich badań, co może wymuszać indywidualny dobór materiału do każdego przypadku obciążenia. Nie ma tu zdefiniowanych niektórych minimalnych wymagań pozwalających na bezpieczne zastosowanie materiału jako chemoodpornej izolacji podpłytkowej. To projektant, na podstawie analizy obciążeń, wymagań użytkowych, własnej wiedzy i doświadczenia oraz wyników badań ocenia przydatność konkretnego materiału do konkretnych zastosowań.

Normy serii PN-EN w zdecydowanej większości definiują wymagania stawiane konkretnym materiałom poprzez dwie wartości:

• wartość graniczna producenta, oznaczana symbolem MLV - jest to ustalana przez producenta konkretna, graniczna (minimalna lub maksymalna) wartość (wynik konkretnego badania, wartość konkretnego parametru), która musi być osiągnięta w badaniach;
• wartość deklarowana producenta, oznaczana symbolem MDV - jest to deklarowana przez producenta konkretna wartość (wynik konkretnego badania, wartość konkretnego parametru), podawana z założoną tolerancją.

Brak jest w nich informacji, jakimi parametrami musi się charakteryzować konkretny materiał, aby mógł w danych warunkach brzegowych (przy konkretnym obciążeniu/zastosowaniu/miejscu wbudowania itp.) pełnić swoją funkcję. Oznacza to, że deklaracja właściwości użytkowych (deklarowanie zgodności z normą) stanowi jedynie formalny dokument potwierdzający fakt, że materiał może być wprowadzony na rynek zgodnie z prawem.

Innym, zdecydowanie ważniejszym zagadnieniem jest określenie właściwości lub minimalnych wymagań, jakie musi spełnić dany wyrób, aby mógł znaleźć konkretne zastosowanie. Są to dwie zupełnie różne rzeczy, a z punktu widzenia skuteczności wykonanych prac spełnienie wymagań normowych (deklaracja właściwości użytkowych) może nie mieć żadnego znaczenia.

W celu określenia (zdefiniowania) minimalnych parametrów można wykorzystać ZUAT-y ITB. Są to dokumenty, które (w określonym obszarze zastosowań) definiują minimalne wymagania stawiane produktom lub systemom, dla których wydawane były aprobaty techniczne. To zasadnicza różnica między ZUAT-em a normami PN-EN.

Wprowadzenie norm zharmonizowanych PN-EN spowodowało, że dla wielu wyrobów producenci nie mogą mieć aprobaty technicznej, lecz deklarują zgodność z normą (aprobata może być wydana dla zastosowania lub systemu/kompletacji nieobjętego normą). Jakkolwiek ZUAT nie jest dokumentem obligatoryjnym, lecz może stanowić pomoc w określeniu minimalnych parametrów żywic - definiuje najważniejsze parametry, które musiał spełniać materiał, aby mógł być zastosowany jako chemoodporna izolacja/powłoka.

Można wykorzystać np. zalecenia ZUAT 15/VI.05­‑3/2005 [7] (dotyczy powłok ochronnych z jedno- i dwuskładnikowych wyrobów lakierowych i ciekłych żywic syntetycznych, służących do wykonywania powłok ochronnych na powierzchni betonu, chroniących m.in. przed ciągłym lub okresowym działaniem ciekłych i gazowych środowisk agresywnych w zbiornikach oczyszczalni ścieków, basenach kąpielowych, na ścianach hal produkcyjnych, w łaźniach, pralniach) lub ZUAT 15/VI.05-1/2009 [8] (definiuje wymagania dla ciekłych żywic syntetycznych służących do wykonywania ciągłych izolacji, które mogą być stosowane jako samodzielne zabezpieczenia lub zabezpieczenia stosowane pod wyprawy, wykładziny, wymurówki i posadzki chemoodporne).

Należy zwrócić uwagę, że badania przywołanych powyżej parametrów wykonane są zgodnie z różnymi dokumentami odniesienia (a więc często różnymi metodami) i nie zawsze będą ze sobą porównywalne. Mogą stanowić jednak punkt odniesienia.

Warstwą wykończeniową żelbetowych niecek monolitycznych (obligatoryjną, gdy wykonywane jest uszczelnienie zespolone) są płytki basenowe. Zasadniczo stosuje się dwa typy takich płytek: ciągnione i prasowane.

Płytki ciągnione układa się metodą grubowarstwową (grubość zaprawy rzędu 1,5-3 cm) na specjalną zaprawę. Ten typ okładziny ceramicznej wymaga stosowania specjalnych kształtek i elementów i umożliwia wykonanie wyłożenia niecki bez jakiegokolwiek cięcia płytek.

Płytki prasowane układa się, stosując cienkowarstwowe cementowe zaprawy klejowe. Ten sposób układania płytek spotykany jest szczególnie przy wykonywaniu hydroizolacji niecki z cienkowarstwowych zapraw uszczelniających. Płytki prasowane można przycinać, co powoduje, że koszt wykonania okładziny jest niższy niż z płytek ciągnionych.

Trzecim typem okładzin w basenach jest mozaika szklana lub mozaika porcelanowa, pozwalająca na wykonanie dowolnych, często bardzo efektownych i skomplikowanych wzorów kolorystycznych, a wymiary płytki rzędu 2×2 cm pozwalają na wyłożenie nią powierzchni kulistych lub o nietypowych krzywiznach. Najczęściej układa się ją na kleju cienkowarstwowym, cementowym lub epoksydowym.

Coraz częściej na warstwę hydroizolacyjną i użytkową stosuje się żywice poliuretanowe lub żywice polimocznikowe. Materiały te cechują się bardzo dobrą przyczepnością do podłoża, elastycznością i zdolnością mostkowania rys oraz mrozoodpornością. Tworzą bezszwową powłokę i umożliwiają wykończenie powierzchni o dowolnych kształtach.

Zwykle system składa się z kilku warstw: gruntującej, właściwej powłoki hydroizolacyjnej (gr. 1-2 mm) oraz warstwy nawierzchniowej, nadającej żądany efekt kolorystyczny. Bezspoinowa powierzchnia ułatwia czyszczenie, jednak w niektórych częściach basenu konieczne jest wykonanie powłoki antypoślizgowej (np. plaże, brodziki dla dzieci).

Folie basenowe występują w kilku wariantach: jako folia gładka, we wzory, z dekoracjami oraz folia antypoślizgowa. Są one bardzo wytrzymałe mechanicznie, wydłużenie przy zerwaniu przekracza 200%, a nierzadko sięga powyżej 300%, odporne na rozdarcie oraz niskie temperatury. Ich elastyczna struktura dopasowuje się do kształtu niecki.

Do basenów prywatnych stosuje się zazwyczaj wykładziny foliowe ze wzmocnionego PVC-P gr. 0,75 mm. W przypadku wykładzin zbrojonych (dwie warstwy PVC zgrzane razem z poliestrową siatką wzmacniającą) ich grubość wynosi zwykle 1,5 mm. Mogą one być stosowane także do basenów publicznych, a ich parametry pozwalają na uszczelnienie rynien przelewowych. Uzupełnieniem systemów folii są niezbędne akcesoria typu: profile poziome i profile narożne, kleje, nity, blachy montażowe, taśmy montażowe i taśmy mocujące.

Należy podkreślić konieczność zachowania bardzo wysokich reżimów technologicznych i stosowania technicznie poprawnych rozwiązań konstrukcyjno-materiałowych. Nie ma tu "łatwego" etapu robót.

Złe przygotowanie podłoża pod hydroizolację oraz błędy w wykonaniu hydroizolacji mogą skutkować nie tylko przeciekami, lecz także koniecznością ponownego wykonania uszczelnienia (i okładziny ceramicznej). Do tego dochodzą koszty związane z ponownym napełnieniem niecki, dezynfekcją instalacji itp.

Literatura

1. DIN 1045-1:2008-08, "Tragwerke aus Beton, Stahlbeton und Spannbeton. Teil 1: Bemessung und Konstruktion”.
2. ZUAT-15/IV.13/2002, "Wyroby zawierające cement przeznaczone do wykonywania powłok hydroizolacyjnych”, ITB, Warszawa 2002.
3. PN-EN 14891:2012, "Wyroby nieprzepuszczające wody stosowane w postaci ciekłej pod płytki ceramiczne mocowane klejami. Wymagania, metody badań, ocena zgodności, klasyfikacja i oznaczenie”.
4. PN-EN 1504-2:2006, "Wyroby i systemy do ochrony i napraw konstrukcji betonowych. Definicje, wymagania, sterowanie jakością i ocena zgodności. Część 2: Systemy ochrony powierzchniowej betonu”.
5. PN-EN 14891:2009, "Wyroby nieprzepuszczające wody stosowane w postaci ciekłej pod płytki ceramiczne mocowane klejami. Wymagania, metody badań, ocena zgodności, klasyfikacja i oznaczenie”.
6. ZUAT-15/IV.19/2005, "Wyroby polimerowe. Emulsje przeznaczone do wykonywania powłok hydroizolacyjnych”.
7. ZUAT-15/VI.05-3/2005 "Wyroby do zabezpieczania powierzchni betonowych przed korozją. Część III. Wyroby do powłok ochronnych ograniczające dostęp agresywnych środowisk”.
8. ZUAT-15/VI.05-1/2009, "Wyroby do zabezpieczenia powierzchni betonowych przed korozją. Część I: Wyroby do wykonywania ciągłych izolacji chemoodpornych. Ciekłe żywice syntetyczne i kompozycje z żywic syntetycznych”.
9. Merkblatt – Schwimmbadbau. Hinweise für Planung und Ausführung keramischer Beläge im Schwimbadbau, ZDB, 2012.
10. Ch. Saunus, "Schwimmbäder. Planung. Ausführung. Betrieb”, Krammer Verlag 2005.
11. M. Rokiel, "Poradnik Hydroizolacje w budownictwie. Wybrane zagadnienia w praktyce”, DW Medium, Warszawa 2009.
12. Materiały firmy AgrobBuchtal.
13. Materiały firmy V&B Fliesen GmbH.14. Materiały firmy Astralpool.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!