Czyste Powietrze bez osłon przeciwsłonecznych i smarthome

Najnowsza wersja programu „Czyste Powietrze”, która obowiązuje od stycznia tego roku, kładzie szczególny nacisk na kompleksową termomodernizację. Dotacje można otrzymać na wymianę starych źródeł ciepła (pieców i kotłów na paliwa stałe) oraz zakup i montaż nowych źródeł ciepła spełniających wymagania programu, docieplenie przegród budynku, montaż lub modernizację instalacji centralnego ogrzewania i ciepłej wody użytkowej, instalacje odnawialnych źródeł energii (kolektorów słonecznych i instalacji fotowoltaicznej), montaż wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła, wymianę stolarki okiennej i drzwiowej.

Według przedstawicieli branży stolarki program można uzupełnić o produkty, które zapewnią kompleksową termomodernizację z uwzględnieniem optymalizacji zużycia oraz kosztów energii. 

Dlatego we wniosku POiD, kierowanego do zastępcy prezesa zarządu NFOŚiGW Pawła Mirowskiego, znalazł się postulat o rozszerzenie finansowania na wewnętrzne i zewnętrzne osłony przeciwsłoneczne i rozwiązania inteligentnego sterowania urządzeniami domowymi.

„Efekty ostatnich zmian w programie «Czyste Powietrze» są widoczne chociażby w wyraźnym zwiększeniu ilości składanych i rozpatrzonych wniosków. Skalę widać w każdym regionie. Przykładowo w województwie mazowieckim w maju ub.r. liczba złożonych wniosków wynosiła około 1400, w maju tego roku jest to blisko 53 000 wniosków, z czego liczba podpisanych umów to ponad 47 000. Pamiętajmy jednak, że mamy do nadrobienia poprzednie 3 lata, kiedy program nie przynosił efektów, dlatego konieczne jest wprowadzenie kolejnych udoskonaleń. Widzimy jeszcze wiele możliwości, które wpłyną nie tylko na większe zainteresowanie beneficjentów, ale także zwiększenie efektywności energetycznej budynków i ich kompleksowej, długoterminowej termomodernizacji” – mówi Paweł Wróblewski, dyrektor zarządzający w Związku POiD.

NFOŚiGW nie chce rozszerzyć listy produktów z dofinansowaniem w programie

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w odpowiedzi na postulaty branży odpowiada, że nie uwzględni w programie „Czyste Powietrze” dofinansowania osłon przeciwsłonecznych i rozwiązań do inteligentnego zarządzania urządzeniami domowymi. NFOŚiGW uzależnia swoją decyzję od podstawowych potrzeb budynków jednorodzinnych.

Ponad 2 mln budynków wymaga wymiany nieefektywnych źródeł ciepła na paliwo stałe na nowe efektywne źródła ciepła, a ponad 2 razy więcej wymaga pilnych działań termomodernizacyjnych. Potrzeby te sprawiają, że PPCP jest programem masowym o bardzo dużej skali, więc wymogi muszą być możliwie jasne i w pierwszej kolejności nakierowane na działania najbardziej niezbędne i przynoszące największe efekty przy danych nakładach finansowych.

W odpowiedzi na pismo Związku POiD z 6 lipca 2023, skierowane do Pawła Mirowskiego, zastępcy prezesa zarządu NFOŚiGW, czytamy: „Dostrzegamy wskazane zalety systemów do zarządzania energią, jednak w chwili obecnej, biorąc pod uwagę ogromne, bardziej podstawowe potrzeby termomodernizacyjne budynków jednorodzinnych w Polsce nie planujemy w najbliższym czasie rozszerzenia dofinansowania w tym zakresie. Jedynie podstawowa regulacja temperatury, taka jak głowice, zawory termostatyczne i elektroniczne regulatory pokojowe, mogą być kosztem kwalifikowanym w ramach kategorii „instalacja centralnego ogrzewania oraz instalacja ciepłej wody użytkowej”.

NFOŚiGW negatywnie odniósł się do uwzględnienia w kosztach kwalifikowanych osłon przeciwsłonecznych. Analizowana jest jednak możliwość dopuszczenia do kosztów objętych dofinasowaniem takich osłon w przedsięwzięciach związanych z wymianą okien i dociepleniem ścian lub gdy okna i ściany już spełniają wymogi programu. Zakup i montaż takich osłon wiążą się jednak z dużym kosztem, a osiągnięty efekt w bardzo dużym stopniu zależy od właściwej eksploatacji, czyli dużej świadomości właściwego użytkowania, co w przypadku znaczącej grupy beneficjentów PPCP nie może być obligatoryjnie zakładane. Możliwość dofinansowania takich osłon może spowodować, że mniej świadomi użytkownicy zdecydują się na ich zakup i montaż, co, ze względu na ograniczenie kwoty maksymalnej dotacji, może skutkować brakiem realizacji innych bardziej podstawowych prac przynoszących większe efekty (niezależne od zachowań użytkowników).

Związek POiD będzie prowadził dalsze rozmowy w sprawie postulatów. 

„Proponowane zmiany mają ogromne znaczenie co najmniej z kilku powodów: pozwalają redukować CO₂, zwiększają efektywność energetyczną budynków, ale dają też możliwość zwiększenia świadomości na temat technologii i ich rozwój” – dodaje Paweł Wróblewski.

Budynki mieszkalne a zmiany klimatyczne

Budynki są odpowiedzialne za znaczną część globalnego zużycia energii. Ponadto, są one podatne na zmiany klimatu – co może wpływać zarówno na cechy konstrukcyjne, jak i na warunki wewnętrzne budynku. Niezdolność do właściwej regulacji temperatury w pomieszczeniach może powodować dyskomfort termiczny użytkowników, potencjalnie powodując negatywny wpływ na zdrowie, samopoczucie i wydajność. Zadaniem programu „Czyste Powietrze” jest odwrócenie tych tendencji.

„Konsumpcja energii w budownictwie to 40% światowego zużycia i 36% emisji gazów cieplarnianych w Europie, biorąc pod uwagę tylko eksploatację budynków. W trakcie całego cyklu życia (wraz z budową i wyburzeniem) wartości te osiągają nawet ok. 50%. Dlatego to właśnie budynki zasługują dziś na szczególną uwagę pod kątem wydajności energetycznej i emisyjności. Trzeba więc poczynić kroki, aby szybciej osiągnąć założoną przez Komisję Europejską neutralność klimatyczną Europy do 2050 r. Jednym z rozwiązań jest podniesienie wydajności urządzeń, poprzez zastosowanie inteligentnych technologii do zarządzania nimi” – mówi Dominik Tomaszewski, Local Marketing Manager, Somfy.

Wpływ automatyki budynkowej i rozwiązań smart home na efektywność budynków

Nowoczesna technologia ma przełożenie na ograniczenia zużycia prądu, a w efekcie zmniejszenie emisji CO₂. Pomocne w tym procesie są inteligentne systemy, których najważniejszą cechą jest integracja wszystkich urządzeń domowych. Systemy te doskonale wpisują się w segment budynków modernizowanych.

„Przykładowo 8 na 10 sprzedanych bram garażowych jest wyposażonych w automatykę. Wyboru bardziej zaawansowanego sterowania z funkcją SMART dokonuje 15% klientów. Centrale SMART umożliwiają dzisiaj zarządzanie bramą garażową, wjazdową, drzwiami, roletami, pergolami, oświetleniem i niemal każdym innym domowym urządzeniem za pomocą jednej aplikacji na smartfon. Użytkownicy zyskują bardzo komfortową możliwość sterowania swoim domem z dowolnego miejsca na świecie – także głosowo, z pomocą asystenta Google” – komentuje Marcin Strzelec, dyrektor zarządzający grupą produktową Wiśniowski.

Opomiarowanie i połączenie systemów technicznych w budynku ze zdalnym zarządzaniem pozwala na monitorowanie bieżącego zużycia energii i mediów oraz na zarządzanie parametrami ich pracy. Umożliwia także szybką reakcję na sytuacje awaryjne, ale przede wszystkim umożliwia stałe poszukiwanie potencjału do dalszego oszczędzania energii – a więc i kosztów użytkowania budynku. 

„Zastosowanie automatyki do naturalnej wentylacji prowadzi do dostatecznej, efektywnej wymiany powietrza oraz zapewnia optymalną temperaturę w pomieszczeniach. W zależności od pory roku i warunków pogodowych można konkretnie dobierać częstotliwość oraz czas przewietrzenia. Co bardzo ważne, stosowanie automatyki okiennej (niweluje niekontrolowane uchylanie okien) minimalizuje straty ciepła w sezonie grzewczym oraz obniża koszty energii elektrycznej wydatkowanej latem, np. na systemy klimatyzacji. System naturalnej wentylacji może być uruchamiany automatycznie, np. przed rozpoczęciem pracy, w nocy podczas snu lub w konkretnych odstępach czasowych. Systemem można też sterować manualnie z pozycji przycisku przewietrzania, pilota lub urządzenia mobilnego. Montowane w stolarce okiennej napędy są kompatybilne z każdym systemem – aluminiowym, PVC czy drewnianym. Mogą być stosowane w oknach pionowych oraz dachowych zarówno w prywatnych realizacjach, jak i dużych obiektach. Wybrane grupy siłowników montowane są ponadto w klapach szybów windowych niwelując straty ciepła w obiektach, w których na zwieńczeniach szybów znajdują na stałe otwarte otwory wentylacyjne” – mówi Szymon Ciach, Marketing Manager D+H Polska.

Osłony przeciwsłoneczne pozwalają redukować emisję CO₂

Ograniczanie zużycia energii w budynkach, które jest głównym celem termomodernizacji prawie zawsze wiąże się ze wzrostem zapotrzebowania na energię chłodniczą. Ochrona pomieszczeń przed przegrzewaniem jest działaniem równie ważnym, co zapewnienie temperatury komfortu oraz odpowiednich warunków użytkowych zimą.

„Zimą i w okresie przejściowym promieniowanie słoneczne w ciągu dnia dostarcza znaczące ilości energii, którą można wykorzystać do podgrzania przestrzeni. Nocą, zwiększenie izolacyjności okien, umożliwia zatrzymanie większej ilości uzyskanego ciepła wewnątrz budynku. Globalnie szacuje się, że automatyczne osłony okienne pozwalają zaoszczędzić minimum 10% wykorzystania ciepła w budynkach indywidualnych” – dodaje Dominik Tomaszewski z Somfy.

Przyjmuje się, że podniesienie o 1°C temperatury w pomieszczeniu w funkcji grzewczej oznacza wzrost o 6–10% zużycia energii, a obniżenie o 1°C w funkcji chłodniczej daje wzrost zużycia energii o 10–16%. Budynki mieszkalne jedno- i wielorodzinne rzadko poddawane są szczegółowej analizie w zakresie przegrzewania pomieszczeń latem. Aby zapewnić odpowiednie warunki użytkowe, zazwyczaj przegrzewane pomieszczenia uzbraja się w klimatyzatory, co znacznie zwiększa energochłonność lokali. Zapewnienie odpowiednich warunków komfortu użytkowania pomieszczeń jest zadaniem trudnym i kosztownym. Dlatego zastosowanie osłon przeciwsłonecznych, pozwalających wykorzystywać energię słoneczną w okresach, kiedy jest potrzebna, a ograniczać niekorzystne oddziaływanie energii słonecznej, gdy jest jej nadmiar, jest rozwiązaniem, które pozwoli na optymalne gospodarowanie energią.

Kolejnym argumentem potwierdzającym ogromną rolę osłon okiennych jest odpowiednie wykorzystanie świata dziennego. Pozwala to oszczędzać energię potrzebną na sztuczne oświetlenie, ogrzewanie oraz chłodzenie budynków na co dzień. Globalnie, sztuczne oświetlenie odpowiada za zużycie ok. 15% energii elektrycznej oraz 5% emisji gazów cieplarnianych. Według badań przeprowadzonych we Francji w ciągu całego roku, wykorzystanie automatycznych osłon okiennych może zredukować użycie sztucznego oświetlenia o 54% w budynkach biurowych. 

Jeszcze większe efekty przynosi wykorzystanie inteligentnych technologii, które integrują i umożliwiają kontrolę zużycia energii oraz stałe monitorowanie, rejestrowanie, analizowanie i dostosowywanie zużycia energii oraz analizę porównawczą efektywności energetycznej budynku wykonanej na podstawie rzeczywistych wartości zużywanych nośników energii. System wykrywa utratę efektywności systemów: osłon słonecznych, ogrzewania, wentylacji, klimatyzacji, przygotowania ciepłej wody użytkowej, oświetlenia wbudowanego, automatyki i sterowania, wytwarzania energii elektrycznej w budynku i informuje o możliwościach poprawy efektywności. 

Dlaczego uwzględnienie kolejnych produktów w programie „Czyste Powietrze” ma znaczenie? 

Na pytanie odpowiada dr inż./ Dr. Andrzej Polijaniuk, dyrektor ds. produktu i marketingu w Schüco, który podkreśla punkt odniesienia wszystkich działań w ramach Europejskiego Zielonego Ładu.

UE zobowiązała się do osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 r. Kontrola i redukcja emisji CO₂ stała się zatem kluczowym kryterium dla branży budowlanej, która zobowiązała się do oferowania budynków zoptymalizowanych pod kątem klimatu i neutralnych klimatycznie. GWP, czyli tzw. potencjał wpływu budynku na globalne ocieplenie klimatu już niebawem będzie decydował o jego wartości rynkowej. Podstawą do określenia wartości GWP są dwa rodzaje emisji CO₂: emisje wbudowane w zastosowanych materiałach oraz emisje operacyjne, które powstają w wyniku eksploatacji budynku, np. wynikające ze zużycia energii.

„Program «Czyste Powietrze» doskonale wpisuje się w cele UE związane z emisjami operacyjnymi. Dotacje na termomodernizację domu i wymianę źródeł ciepła powinny być jednak rozszerzone o osłony przeciwsłoneczne i automatykę. Skuteczna termoizolacja powłoki budynku pomaga zminimalizować emisję dwutlenku węgla podczas eksploatacji. Dzięki osłonom przeciwsłonecznym i inteligentnym, rozwiązaniom automatyki użytkownicy i inwestorzy mogą znacznie zredukować emisję CO₂. Mniej energii to mniej CO₂: efektywna eksploatacja budynku jest istotnym czynnikiem obniżającym zapotrzebowanie na energię, minimalizującym emisję CO₂, a tym samym zwiększającym jego rentowność” – dodaje dr inż. Andrzej Polijaniuk, dyrektor ds. produktu i marketingu, Schüco International Polska. 

Źródło: POiD