Dachowe płyty warstwowe
Ten rodzaj pokrycia stanowią modularne elementy budowlane, na które składają się zewnętrzne konstrukcyjne okładziny z blachy stalowej powleczonej powłokami antykorozyjnymi, wraz z umieszczonym wewnątrz izolacyjno-konstrukcyjnym rdzeniem (ze styropianu, wełny mineralnej lub poliuretanu). Specyfika przekryć dachowych z udziałem rdzenia, w tym parametry techniczne modularnych elementów, narzuca projektantom i wykonawcom charakterystyczne zasady montażu i warunki eksploatacji.
Zobacz także
RAXY Sp. z o.o. Nowoczesne technologie w ciepłych i zdrowych budynkach
Poznaj innowacyjne, specjalistyczne produkty nadające przegrodom budowlanym odpowiednią trwałość, izolacyjność cieplną i szczelność. Jakie rozwiązania pozwolą nowe oraz remontowane chronić budynki i konstrukcje?
Poznaj innowacyjne, specjalistyczne produkty nadające przegrodom budowlanym odpowiednią trwałość, izolacyjność cieplną i szczelność. Jakie rozwiązania pozwolą nowe oraz remontowane chronić budynki i konstrukcje?
Purinova Sp. z o.o. Turkusowa drużyna Purios ciepło wita pomarańczowego bohatera
Wy mówicie, a my słuchamy. Wskazujecie na nudne reklamy, inżynierów w garniturach, patrzących z każdego bilbordu i na Mister Muscle Budowlanki w ogrodniczkach. To wszystko już było, a wciąż zapomina się...
Wy mówicie, a my słuchamy. Wskazujecie na nudne reklamy, inżynierów w garniturach, patrzących z każdego bilbordu i na Mister Muscle Budowlanki w ogrodniczkach. To wszystko już było, a wciąż zapomina się o kimś bardzo ważnym.
Gór-Stal Płyty termPIR® na dach i ścianę
Izolacja dachu jest bardzo ważną kwestią w przypadku stawiania domu czy też innego lokalu użytkowego. Nowoczesne płyty termoizolacyjne termPIR® można stosować nie tylko przy ociepleniu stropów i dachów,...
Izolacja dachu jest bardzo ważną kwestią w przypadku stawiania domu czy też innego lokalu użytkowego. Nowoczesne płyty termoizolacyjne termPIR® można stosować nie tylko przy ociepleniu stropów i dachów, ale także przy izolacji ścian. Warto prawidłowo wykonać ocieplenie domu, aby przypadkowo nie narazić się na wysokie rachunki za ogrzewanie.
Płyty warstwowe w budownictwie stosowane są już ponad 50 lat. Wnioski z doświadczenia ich eksploatacji na dachach są pozytywne. Producenci stale udoskonalają konstrukcje, wygląd i technologię montażu (w czym pomagają najnowocześniejsze linie produkcyjne), projektanci, architekci i wykonawcy natomiast wykorzystują je w praktyce przy wznoszeniu kolejnych obiektów.
Koszty budowy dachów z wykorzystaniem płyt są znacznie niższe niż w tradycyjnych metodach. Obecnie wiele rodzajów takich płyt dachowych daje możliwość połączeń z przegrodami pionowymi wykonanymi z dowolnego materiału, co pozwala uzyskiwać niezwykle ciekawe kompozycje architektoniczne.
Fot. 1–2. Przykłady ułożenia płyt na przekryciach dachowych: na płatwiach metalowych (fot. 1), na płatwiach drewnianych (fot. 2) |
W większości wypadków za jedyne ich ograniczenie można byłoby uznać tylko względy estetyczne, które szczególnie mogą ulec zachwianiu, gdy źle dobrany rodzaj płyty wprowadza do budowli dysonans architektoniczny. Z tego powodu, jak dotąd, nie zdobyły uznania rozwiązania wykorzystujące standardowe płyty warstwowe jako np. pokrycia dachów w tradycyjnym budownictwie jednorodzinnym, zwłaszcza na dachach stromych o dużym zróżnicowaniu płaszczyzn, które, jak wiadomo, wymagają rozmaitych skomplikowanych technicznie obróbek.
Przeważają rozwiązania oparte na opcjach łączenia płyt warstwowych poziomych z pionowymi, czyli układy dach – ściana, a więc standardowe rozwiązania systemów lekkiego budownictwa.Najczęściej płyty warstwowe stosowane są na przekrycia dachów w: obiektach użyteczności publicznej (biurowcach, budynkach administracyjno-socjalnych, na zapleczach budów, w supermarketach), obiektach sportowych i wystawowych (halach sportowo-widowiskowych, pływalniach), obiektach gospodarczych i budynkach przemysłowych (chłodniach, mroźniach, suszarniach, przechowalniach, przetwórniach spożywczych, warsztatach, myjniach, salonach samochodowych, stacjach obsługi), halach i hangarach (przemysłowych, magazynowych, produkcyjnych), obiektach tzw. budownictwa kontenerowego (pawilonach, kioskach gastronomicznych), obiektach handlowo-usługowych, stacjach paliw, terminalach (lotniskach, przejściach granicznych), dworcach, zajezdniach itp. Ich atutami są korzystne cechy użytkowe.
Fot. 3. Widok połaci dachowej. Uwagę zwraca sposób łączenia płyt warstwowych. W górnym rogu: szczegół łączenia płyt.
Mają niewielki ciężar własny i odznaczają się niskimi wartościami współczynnika przenikania ciepła, pozytywnymi właściwościami akustycznymi, wodoodpornością, paroszczelnością oraz odpornością na działanie czynników atmosferycznych (uzależnioną jednak od rodzaju zastosowanej powłoki pasywacyjnej).
Przy zachowaniu określonych procedur prace przy ich montażu i demontażu przebiegają łatwo i sprawnie, a – co jest ważne przy obiektach, gdzie również ściany zewnętrzne wykonywane są z płyt warstwowych – niektóre takie budowle można przenosić w inne miejsca. Odznaczają się przy tym estetyką, na co wpływają również możliwości wyboru płyt o różnorodnych kolorach.
Jest to materiał samonośny, a to oznacza znaczne ograniczanie ilości materiałów konstrukcyjnych. Prace montażowe na zewnątrz (z wykluczeniem warunków meteorologicznych niekorzystnych z punktu widzenia przepisów bhp) można też wykonywać przy temperaturach ujemnych.
Prawne uwarunkowania projektowe
Płyty należy montować na dachu zgodnie z projektem technicznym, który spełnia wymagania polskich norm, przepisów budowlanych oraz zapisów dokumentów aprobujących ich dopuszczenie do stosowania, do czego odwołuje § 44 w dziale III „Budynki i pomieszczenia” Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [4].
W przywołanym rozporządzeniu warto zwrócić uwagę na istotną problematykę warunków zabudowy i zagospodarowania działki budowlanej zawartą w przepisach ogólnych i administracyjnych, która jest podstawą do wszelkich działań inwestorskich. Z kolei na oczywisty obowiązek zabezpieczenia budynku w instalację odgromową (a więc pośrednio połaci dachowej) zwraca uwagę zapis § 53 ust. 2.
Ważne są też zapisy § 203–206 (dział V: „Bezpieczeństwo konstrukcji”). Projekt musi być skoordynowany z przyjętą klasą odporności ogniowej (dział VI: „Bezpieczeństwo pożarowe”). To zagadnienie w szczegółach tabelarycznie precyzuje § 216 (rozdział 2: „Odporność pożarowa budynków”). Zapewnienie takiego bezpieczeństwa samo w sobie jest na tyle ważne, że poświęcamy mu odrębny artykuł w tym numerze1, jednakże dla pełnego obrazu skali problemu technicznego wymaga ono uzupełnienia o zapisy zawarte w rozdziale VII: „Usytuowanie budynków z uwagi na bezpieczeństwo pożarowe” (§ 271-273).
Przy dachach obiektów typu garażowego spełnione muszą być wybrane przepisy rozdziału 8 („Wymagania przeciwpożarowe dla garaży”), podobnie w przypadku dachów budynków inwentarskich (rozdział 9) i budynków tymczasowych (rozdział 10). Z właściwości fizycznych warstwowych płyt dachowych jednoznacznie wynika, że te odpowiednio dobrane i zamontowane elementy budowlane czynią zadość wymaganiom określonym przepisami z działów IX („Ochrona przed hałasem i drganiami”) oraz X („Oszczędność energii i izolacyjność cieplna” oraz załącznik nr 2 - wielkości tabelaryczne wartości współczynnika przenikania ciepła dla stropodachów), a także VIII („Higiena i zdrowie”, rozdział 1: „Wymagania ogólne”– § 309) oraz uwzględniają dyspozycje z przepisów nakazujących ochronę budynku przed zawilgoceniem i korozją biologiczną (§ 319 i 322 ust. 1).
W dziale VII: „Bezpieczeństwo użytkowania” do szczegółów projektowych dachu odwołuje się § 308, regulujący sprawę dostępu na dach i zainstalowanych na nim urządzeń technicznych oraz nakazu montowania zabezpieczeń chroniących osoby przebywające na dachu przez ryzykiem poślizgu i upadkami z wysokości.
Uwarunkowania aprobacyjne
Podstawową informacją o przydatności płyt warstwowych na pokrycia dachowe jest dokument aprobujący wydany przez uprawnioną i notyfikowaną jednostkę badawczą. Stwierdza on, że konkretny wyrób budowlany poddano przewidzianym w normach procedurom badawczym, określono jego zakres przydatności, a także przypisano potwierdzone badaniami wartości jego charakterystyk. W szczególności dokument zamieszcza informacje o:
- asortymencie płyt uwzględniającym możliwe ich modularne wymiary oraz dozwolone dla nich tolerancje linearne (długości, szerokości i grubości)
- rodzajach i gatunkach materiałów składających się na wyrób
- jego przeznaczeniu, zakresie i warunkach stosowania
- sposobie mocowania i uszczelniania złączy
- uwagach odnoszących się do wartości charakterystyk płyty wykorzystywanych do obliczeń w projekcie technicznym (w tym wartości dopuszczalnych odchyłek niektórych parametrów jakościowych i linearnych, które można uwzględniać w obliczeniach projektowych, np. tolerancje parametrów akustycznych)
- parametrach użytkowych (wielkości wytrzymałości mechanicznej, odporności korozyjnej, klasyfikacji ogniowej, dopuszczalnych ugięć, dopuszczalnych wad fizycznych).
Dokument zawiera też informacje o sposobie pakowania, warunkach transportu i składowania, a ponadto przytacza metody badawcze, według których prowadzono ocenę zgodności wyrobu, podaje wykaz dokumentów badawczych (sprawozdania z badań, wiążące z nimi opinie, oceny klasyfikacyjne, raporty itp.), wreszcie określa własny termin ważności. Ważnym jego uzupełnieniem są załączniki, które ułatwiają wstępne rozeznanie w możliwościach projektowych, tj. tablice obciążeń dla objętych aprobatą grup kolorystycznych w układach jedno- i wieloprzęsłowych oraz wybrane rysunki techniczne (np. przekrój płyty z pełnym wymiarowaniem wraz z jej detalami i połączenia płyt w miejscu zamocowania do płatwi).
W odniesieniu do płyt dachowych podawane są wartości maksymalnych obciążeń i rozpiętości przęseł przy działaniu obciążenia śniegiem. W takich tablicach uwzględnia się też odrębne wyliczenia obciążeń względem rodzaju kolorystyki, ponieważ barwa powłoki określa stopień absorbcji termicznej i wpływa na zmiany linearne płyty (np. płyty w ciemnych kolorach absorbują i tracą ciepło intensywniej niż w kolorach jasnych i z tego powodu są bardziej podatne na zmiany liniowe).
Wymagania materiałowe
Wybierając na pokrycie dachu płytę warstwową oraz wykorzystując ją do montażu, należy kierować się jej właściwościami użytkowymi. Analizuje się głównie następujące cechy: nośność i stateczność, odporność na obciążenie skupione, wytrzymałość na zamocowania, odporność na uderzenia, reakcję na ogień, ochronę przed hałasem, efektywność energetyczną, trwałość, szczelność na wody opadowe, odporność korozyjną.
Nośność i stateczność. Płyty muszą wytrzymywać wymagane normami użytkowe obciążenia statyczne i dynamiczne: głównie siły parcia i ssania wiatru, ciężaru zalegającego śniegu, gradienty temperaturowe, obciążenia własne oraz dodatkowe dociążenia (np. instalacji tryskaczowych, odgromowych itp.). Ta wytrzymałość na całej płaszczyźnie musi przeciwdziałać możliwościom powstawania trwałych odkształceń (tj. niedopuszczalnych ugięć, drgań i odkształceń w trakcie normalnej eksploatacji).
Odporność na obciążenie skupione. Płyty nie powinny wykazywać trwałego widocznego uszkodzenia przy obciążeniu skupionym (100×100 mm) o wartości 1,2 kN. Jeśli podczas badania wystąpi trwałe uszkodzenie płyty, to w aprobacie technicznej musi być podana informacja, że przy budowie przekrycia z płyt i w warunkach eksploatacji należy stosować pomosty zabezpieczające płyty przed uszkodzeniem.
Wytrzymałość na zamocowania. Szczególnie podatnymi miejscami na uszkodzenia mechaniczne są strefy brzegowe płyt, będące jednocześnie głównymi strefami mocowań płyt do płatwi i złączeń międzypłytowych. Takie miejsca osłabiane połączeniami konstrukcyjnymi muszą jednak punktowo i wektoralnie przejmować obciążenia statyczne i dynamiczne od całej połaci dachu. Jednocześnie mają zwiększoną podatność na oddziaływanie czynników atmosferycznych i z tego względu wymagają dokładności w wykonawstwie wszelkich obróbek. Uzyskanie wymaganej wytrzymałości warunkuje m.in. staranność wykonania połączenia przy użyciu odpowiednich łączników zabezpieczonych antykorozyjnie wraz z elastycznymi podkładkami, co musi być zgodne z sugestiami producenta zawartymi w instrukcjach montażowych. Łączniki muszą wytrzymywać dopuszczalne obciążenia.
Odporność na uderzenia. Płaszczyzna dachu musi zachować wymaganą wytrzymałość na wszelkie obciążenia dynamiczne), np. podczas doraźnego ruchu pieszego związanego z dojściem i konserwacją, bądź wynikające z nieprzewidzianych zdarzeń związanych np. z upadkiem przedmiotów.
Reakcja na ogień. Odporność płyt na ogień (od zewnątrz i od wewnątrz) musi być zgodna z wymaganiami przepisów budowlanych kwalifikujących obiekt do danej klasy odporności pożarowej, która liczbowo wyraża się w minutach. Żądana odporność konstrukcji dachu na ogień dla budynków klas A i B wyrażona wartościami R, E oraz I (R - nośności ogniowej przekrycia dachu, a więc bezpośrednio płyty warstwowej, E - tzw. szczelności ogniowej stropu oraz I - tzw. izolacyjności ogniowej przegrody) wynosi 30, natomiast dla budynków klasy C odpowiednio - 15. Z punktu widzenia rozprzestrzeniania ognia dopuszczone do stosowania płyty dachowe klasyfikowane są jako NRO (nierozprzestrzeniające ognia).
Ochrona przed hałasem (dźwiękami powietrznymi i uderzeniowymi). Dobierając płytę i wykonując złącza, trzeba mieć na uwadze zachowanie parametrów wymaganej izolacyjności akustycznej stosownie do zamierzonej funkcji budynku (tj. odporności na hałas przemysłowy, ruch drogowy i lotniczy itp.). Przy wyborze płyty zwraca się uwagę na wskaźniki izolacyjności akustycznej: RW (ważony wskaźnik izolacyjności akustycznej właściwej), RA1 (wskaźnik oceny izolacyjności akustycznej właściwej wyznaczony w stosunku do hałasu o widmie "płaskim") oraz RA2 (wskaźnik oceny izolacyjności akustycznej właściwej wyznaczony w stosunku do hałasu o widmie niskoczęstotliwościowym).
Efektywność energetyczna (oszczędność energii i ochrona cieplna). Należy wybierać płyty o optymalnej grubości, przy której spełniane są pożądane wartości izolacyjności termicznej. Właściwościami, które trzeba uwzględnić, są: przewodność cieplna lub opór cieplny. Producenci szczegółowo podają takie dane dla poszczególnych grubości płyt2. Przy montażu szczególną uwagę zwraca się na strefy złączy ze względu na konieczność uniknięcia w nich mostków termicznych. Mogą one bowiem powodować straty cieplne i pochodne niedogodności eksploatacyjne (kondensacja pary wodnej na przegrodach, sprzyjające warunki do korozji, rozwój mikroflory na wewnętrznej części stropu itp.), dlatego wcześniej należy zapoznać się z systemami łączenia danego rodzaju płyt (rodzajem tzw. zamków). Przy montażu należy dbać o poprawność ich układania, tj. zachować kolejność i kierunek kładzenia.
Trwałość. Płyty muszą spełniać funkcje eksploatacyjne nieprzerwanie, tj. na czas nieograniczony, który wynika z eksploatacji obiektu.
Szczelność na wody opadowe3. Ułożenie płyt musi uwzględniać zachowanie wymaganych spadków, tak aby wody opadowe mogły być bez przeszkód odprowadzane do instalacji odwadniających (rynien i spustów). Wykonanie połączeń płyt i wszelkich obróbek musi wykluczać ewentualności przenikania wody do wewnątrz.
Ochrona korozyjna. Okładziny płyt muszą być zabezpieczone przed korozją powłokami ochronnymi, dobranymi stosownie do warunków atmosferycznych i eksploatacyjnych (środowisk o określonych kategoriach korozyjności) zgodnie z kategorią korozyjności środowiska4. Producenci stosują w tym celu różne rozwiązania, np. blachy stalowe obustronnie ocynkowane lub wykonane ze stali nierdzewnej i dodatkowo pasywowane rozmaitymi rodzajami powłok (np. poliestrowymi, polifluorowinylidenowymi, ocynkiem, alucynkiem itp.).
Ogólne wytyczne do montażu
Zagadnienia wytrzymałościowe
Prace montażowe powinny być poprzedzone:
- zweryfikowaniem konstrukcji nośnej pod kątem zgodności z projektem obiektu i dokładnością jego wykonania
- sprawdzeniem, czy wcześniejsze obliczenia całości konstrukcji budynku oraz wykonawstwo aż do etapu montażu połaci dachowych spełniły warunek nieprzekraczalności stanów granicznych nośności (przydatności do użytkowania w każdym z elementów i w całej konstrukcji).
Kontroluje się rozstaw płatwi, jego zgodność z projektem uwzględniającym wytyczne zawarte w tablicach obciążeń statystycznych dla danego typu płyty oraz geometrię płaszczyzn (górne powierzchnie płatwi muszą w przestrzeni tworzyć wspólną płaszczyznę). Dopiero po usunięciu ewentulanych usterek można przystąpić do zasadniczej fazy prac. W dalszej kolejności kontroluje się stan niezbędnego sprzętu do montażu (urządzenia i narzędzia) oraz sprawdza jakość płyt i elementów łączących pod kątem zgodności z projektem, w tym takze liniowość rygli i odległość między ryglami. Kategorycznie płyty nie mogą być spaczone (zwichrowane).
Aby ułatwić zainteresowanym montaż z wykorzystaniem płyt o optymalnych właściwościach, ich producenci zamieszczają szczegółowe informacje tabelaryczne o wartościach stanów granicznych konstrukcji z użyciem płyt, z uwzględnieniem nośności i sztywności oraz dodatkowymi zaleceniami (np. uwagi o wartościach interpolacji danych do obliczeń przy wielkościach nieujętych tabelarycznie). Dla przekryć dachowych ugięcia płyt nie mogą przekraczać przyjętego w aprobacie ułamka ich rozpiętości5. Podane w tablicach wartości dopuszczalnych obciążeń uwzględniają:
- wpływ obciążeń termicznych wywołanych różnicą temperatur między okładziną zewnętrzną i wewnętrzną dla sezonu zimowego i letniego
- długotrwały wpływ własnych obciążeń eksploatacyjnych
- ekstremalnie niekorzystną możliwą kombinację obciążeń
- wzrost ugięć przy mocowaniu płyt dwoma łącznikami na szerokości, w przypadkach działania obciążenia od podpory
- maksymalne obciążenia dla płyt jasnych i ciemnych, z uwzględnieniem także stopnia ich odcieni
- minimalne wartości szerokości podpór (pośrednich i skrajnych)
- układy jedno- i wieloprzęsłowe z uwzględnieniem kierunków działania obciążeń do i od podpory, powodowanych np. siłami parcia i ssania wiatru
- informacje o doborze łączników, uwzględniające rodzaj płyty i jej grubość, a także grubość ścianki popory.
Prace montażowe
Warunki ogólne. Płyty dachowe określane są mianem lekkich. Z uwagi na gabaryty w rzeczywistości są to jednak ciężkie elementy budowlane, do których przenoszenia i manewru często stosuje się dźwigi budowlane. Należy więc pamiętać o zachowaniu bezpieczeństwa pracy w strefie pracy żurawia. Nie wolno osobom postronnym przebywać w zakazanych miejscach. Wszystkie roboty montażowe trzeba prowadzić zgodnie z ogólnie obowiązującymi przepisami BHP dla robót montażowych i dekarskich oraz wytycznymi opracowanej przez ITB serii „Warunki techniczne wykonania i odbioru robót budowlano-montażowych”. W czasie montażu należy stosować sprzęt i urządzenia zabezpieczające przed upadkiem z wysokości: bariery ochronne linowe do zabezpieczania po obwodzie budynku, liny i pasy bezpieczeństwa typu monterskiego 121-II oraz aparaty bezpieczeństwa typu AB-100.
Nie można pracować w dni wietrzne, gdy siła wiatru przekracza dopuszczalną prędkość (siłę 4° w skali Beauforta - 9 m/s). Regułą jest, by kierunek układania płyt był przeciwny do najczęstszego kierunku wiania wiatru. Unikać trzeba manewrowania płytami w trakcie jego zauważalnych podmuchów. Nie należy montować płyt podczas opadów atmosferycznych (deszcz lub śnieg), przy gęstej mgle, a w przypadku braku oświetlenia sztucznego kontynuować robót przy zmniejszającej się widoczności spowodowanej zapadającym zmrokiem.
Fot. 5. Ułożona i zamocowana na płatwiach płyta stanowi platformę roboczą do układania następnych składowych przekrycia dachowego.
Zabezpieczenie płyt. Standardowo na czas transportu i montażu okładziny płyt zabezpieczane są obustronnie folią ochronną. Zdejmowana jest ona dopiero po całkowitym zakończeniu prac montażowych elementu na obiekcie, tzn. jeśli już nie zagraża ryzyko powstawania przypadkowych zarysowań. Przedłużanie okresu jej obecności na wbudowanym elemencie wystawionym na działanie promieni UV jest niewskazane (z powodu popękania trudniejsza jest do usunięcia). Folie takie ściąga się przed montażem z okładzin wewnętrznych płyt, obróbek oraz miejsc, gdzie montowane są elementy nasadowe (np. kołnierze, świetliki kopułkowe lub odwadniacze).
Przygotowanie płyt do montażu. Przed zamocowaniem płyty sprawdza się jej dopasowanie do miejsca zamontowania. Kontroluje się poprawność jej trasowania (zaleca się przeprowadzić trasowanie na sztywnej konstrukcji) i sprawdza podłużne złącza płyt pod kątem ich poprawnego uszczelnienia. Płytę montuje się zgodnie z instrukcją jej producenta. Przed końcem zmiany roboczej wszystkie ułożone płyty należy trwale przymocować do konstrukcji wsporczej ich przekrycia, by uniknąć ryzyka przesunięć, a niezamocowane trzeba bezwzględnie ułożyć i spiąć w pakiecie.
Montaż pierwszej płyty. Roboty rozpoczyna się od ustawienia pomocniczego rusztowania na płatwiach, z którego prowadzone będą wstępne operacje technologiczne. W miarę postępu prac zostaje ono usunięte (w tym miejscu położona zostanie płyta), a jego funkcję przejmują kolejno po sobie montowane płyty. Należy przestrzegać zaleceń podanych w projekcie wykonawczym, które dotyczą sposobu montażu płyt, zwłaszcza zachowania wspomnianej już kolejności, kierunku układania oraz ustawień „zamków”.
Manewrowanie płytami. Jeżeli nośność konstrukcji dachu jest odpowiednio wytrzymała, to można na nim stawiać pakiet płyt warstwowych. Podnosi się go wówczas żurawiem budowlanym o odpowiednim udźwigu i dostatecznym wysięgu pracy. W dalszej kolejności płyty dachowe przenosi się ręcznie lub za pomocą urządzenia dźwigowego na wskazane w projekcie wykonawczym miejsca montowania. Przed ich położeniem należy poprawnie zamontować na płaszczyznach konstrukcji podłoża (w miejscach, które stykać się będą z ułożoną płytą) taśmy uszczelniające oraz przewidziane dolne elementy obróbek blacharskich. Przy przenoszeniu płyt dźwigiem (by uniknąć możliwych uszkodzeń płyt) należy zadbać o poprawne rozmieszczenie zawiesi linowych.
Poruszanie się. Chodzenie po płytach dopuszcza się jedynie po uprzednim zamocowaniu ich do konstrukcji wsporczej, przy niewielkim spadku dachu oraz bezpiecznych warunkach atmosferycznych (zakaz poruszania się po mokrych i oblodzonych powierzchniach, we mgle i przy silnych podmuchach wiatru). Zalecane jest korzystanie z odpowiedniego zabezpieczenia ich powierzchni przed uszkodzeniem (np. stosowanie pomostów roboczych z płyty lub desek, które powodują równomierny rozkład obciążeń na ich powierzchni). Chodząc po zamontowanych płytach, należy mieć zawsze czyste podeszwy, tzn. wolne od przypadkowo wbitych w nie ostrych kawałków/opiłków blachy, nakrętek, wkrętów itp. Najpewniejszym sposobem na zachowanie czystości jest utrzymanie porządku na powierzchniach roboczych (usuwanie na bieżąco wszelkich odpadów montażowych).
Minimalne spadki połaci dachowych. Celem zachowania minimalnego kąta nachylenia połaci jest wykluczenie możliwości powstawania zastoin wody na powierzchni dachu oraz ryzyka przedostawania się wód opadowych w ewentualne szczeliny. Zastoiny mogą nie tylko przebarwiać okładziny, ale przede wszystkim są czynnikiem koro-dogennym, zwłaszcza w słabych miejscach (na złączach). Przedostanie się wody do izolacji radykalnie obniża jej własności termiczne i grozi postępującą destrukcją połaci (np. latem – rozwarstwianiem się płyty na skutek prężności pary wodnej, zimą – rozsadzeniami w wyniku mrozu). O ile producent nie określa tego w instrukcji inaczej, najczęstsze zalecane wartości minimalnych spadków to: 5% w przypadku płyt dachowych ciągłych (bez świetlików) oraz 7% dla płyt dachowych łączonych na długości lub ze świetlikami.
Łączenie płyt. Należy przestrzegać instrukcji montażowych, w tym: sprawdzać dokładność połączeń, jakość dopasowania zamków, dodatkowo (jeżeli projekt wykonawczy tak przewiduje) stosować przewidziane systemy uszczelnień.
Rys. Sposoby mocowania płyty warstwowej do dźwigara (kąt nachylenia dachu 5°): a) metalowego, b) drewnianego, c) betonowego.
Mocowanie płyt do podłoża. Prace dokonuje się według zaleceń producenta. W tym celu np. stosuje się dopuszczone przez niego atestowane systemowe samowiercące elementy łączące (śruby/wkręty/łączniki), wykonane z hartowanej stali węglowej (zabezpieczonej powierzchniowo przed korozją) lub z austenitycznej stali nierdzewnej. Ich użycie eliminuje wiercenie wstępnego otworu przeotowego w płycie i konstrukcji (co ma miejsce przy stosowaniu łączników samogwintujących).
Takie elementy (w zależności od rodzaju i grubości zastosowanej płyty oraz rodzaju podłoża) muszą mieć odpowiednią konstrukcję, długość i podkładki hermetyzujące. By zachować estetykę montażu, należałoby stosować łączniki z łbami i podkładkami malowanymi proszkowo metodą elektrostatyczną w kolorze dostosowanym do barwy powłoki płyty warstwowej.
Aby prawidłowo zamocować płytę do konstrukcji przy jej osadzaniu, należy utrzymać wskazaną przez producenta pozycję elementu mocującego do powierzchni (przy montażu powinno się korzystać ze specjalistycznych wkrętarek zaopatrzonych w głowice prowadzące).
Współcześnie preferowane elementy mocujące i techniki mocowania zapewniają wykonanie wiercenia i mocowania w jednej operacji i przy użyciu jednego elektronarzędzia (oszczędność czasu), optymalizują zdolność wiercenia (nowe ostrze do każdego mocowania), gwarantują zachowanie jednakowo wysokich i stałych wartości siły wyrywającej, a przez regulację nastawy głębokości względnej osadzania zmniejszają ryzyko powstawania odkształceń blachy okładzinowej, minimalizują destrukcyjne działanie czynników zewnętrznych (trwałe wodoszczelne połączenie), likwidują szpary między płytą warstwową a podporą (ryglem, płatwią lub innymi elementami konstrukcji stalowej).
Ilość i rodzaje łączników mocujących płyty dachowe do konstrukcji stalowej (czasami drewnianej) należy uwzględniać w projekcie pod kątem usytuowania powierzchni dachowej w przestrzeni (spadki, kierunek wiatrów, wysokość budynku itd.).
Obróbki. Niezbędne obróbki wykonuje się zgodnie z projektem i instrukcją montażu producenta płyt przy korzystaniu z elementów systemowych, zwracając uwagę na dokładność połączeń. Miejsca takie zabezpiecza się przed inwazją wód opadowych i wilgoci w możliwe szczeliny oraz izoluje antykorozyjnie.
Odpływ wód opadowych. Montaż systemów rynnowych prowadzi się na podstawie instrukcji fabrycznych. Należy zachować zalecane spadki, przestrzegać kolejności łączenia poszczególnych elementów oraz nie przekraczać dopuszczalnego dla systemu rozstawu uchwytów mocujących rynny i rury spustowe. Szczegółowe zasady projektowania układów rynnowych zawiera norma PN-EN 12056-3:2000 – „Systemy kanalizacji grawitacyjnej wewnątrz budynków”; część 3: „Przewody deszczowe, projektowanie układu i obliczenia”.
Wentylacja. Otwory wentylacyjne w połaci wykonuje się zgodnie z instrukcją producenta.
Dobór narzędzi i czystość wykonawstwa. Odporne na czynniki atmosferyczne powierzchnie płyt powleczone powłokami pasywacyjnymi są wrażliwe na działania mechaniczne w czasie obróbki przy montażu. Ważny jest rodzaj i jakość narzędzi. Do przycinania płyt zaleca się stosowanie pilarek o drobnozębnych brzeszczotach (dotyczy to również pił tarczowych do metalu, które mogą być stosowane, jeśli wyposażone są w dostatecznie dokładne układy prowadzące. Opiłki po cięciu wymagają natychmiastowego usunięcia. Strefa cięcia nie może się nagrzewać do stopnia zagrażającego uszkodzeniu warstwy ochronnej cynku, lakieru lub powłoki z tworzywa sztucznego (ochrona antykorozyjna); z tego względu używanie szlifierek kątowych z tarczami ściernymi jest niedopuszczalne.
By zabezpieczyć lakier przed uszkodzeniem, cięcie obróbek blacharskich oraz płyt należy wykonywać na stojakach wyścielonych miękkim materiałem (np. filcem lub styropianem). Przy docinaniu obróbek blacharskich na dachu zalecane jest stosowanie miękkich podkładów zabezpieczających delikatne powłoki ochronne płyt oraz używanie miękkiego obuwia. Obrabiane krawędzie bezpośrednio po cięciu wymagają zabezpieczania antykorozyjnego. W tym celu stosuje się wskazane przez producenta środki ochronne (lakiery), które nanosi się na (tylko) suche powierzchnie.
* * *
Właściwe przygotowanie placu budowy oraz skompletowanie niezbędnych elementów sprawia, że montaż obiektów wykonywanych z użyciem płyt warstwowych przebiega sprawnie. Zaznaczyć jednak trzeba, że w żadnym wypadku nie jest to praca dla amatorów i nowicjuszy. Wszelkie prace montażowe powinny być wykonywane przez autoryzowane firmy dysponujące niezbędnymi narzędziami oraz odpowiednio przeszkoloną kadrą.
Przypisy
1) Zob.: M. Kosiorek, M. Łukomski, „Dachy - wymagania bezpieczeństwa pożarowego”, s. 18-21.
2) Wartości współczynnika przenikania ciepła UC, obliczone z uwzględnieniem połączeń między płytami i połączeń z konstrukcją obiektu (określone w odniesieniu do poszczególnych odmian i grubości płyt warstwowych), powinny być podane w dokumentacji wyrobu. Wartości punktowych i liniowych współczynników przenikania ciepła występujące w połączeniach, a także wartości temperatury na powierzchni mostków termicznych od strony wewnętrznej w pomieszczeniach ogrzewanych oraz wartości wilgotności względnej powietrza, przy których następuje kondensacja pary wodnej, powinny być podane w dokumentacji technicznej obiektu.
3) Klasę wodoszczelności określa się w zależności od ciśnienia wywołującego przeciek wody: klasa A - płyty zachowują szczelność przy ciśnieniu 1200 Pa, klasa B - 600 Pa, klasa C - 300 Pa.
4) Najczęściej spotykane kategorie korozyjności związane z eksploatacją płyt warstwowych z przykładami typowych środowisk [według PN-EN ISO 12944-2]: Cl- (bardzo mała; redukcja warstwy ochronnej um0,1 do 0,7) dla powłok okładzin zewnętrznych tychże płyt w środowiskach o małym stopniu zanieczyszczenia (głównie tereny słabo zurbanizowane i wiejskie) oraz okładziny wewnętrzne płyt w budynkach nieogrzewanych, gdzie występuje kondensacja wilgoci (magazyny, hale sportowe, pływalnie kryte); C3 - (średnia; um>0,7 do 2,1) dla powłok okładzin zewnętrznych wystawionych na działanie atmosfery miejskiej i przemysłowej, a także niektórych stref nadmorskich o niewielkim zasoleniu oraz powłok okładzin wewnętrznych obiektów produkcyjnych o dużej wilgotności i zwiększonym zanieczyszczeniu powietrza (zakłady spożywcze, pralnie, browary, mleczarnie).
5) Np. dla płyty BIS-1: 1/250 i 1/200 (krótkotrwałe), dla Trimotherm SNV: 1/100 (długotrwałe).
Literatura
- ZUAT-15/II.09/2005 – „Płyty warstwowe z rdzeniem ze styropianu w okładzinach z blach metalowych”, wyd. ITB 2005.
- ZUAT 15/II.04/2003 – „Płyty warstwowe z rdzeniem ze sztywnej pianki poliuretanowej w okładzinach z blach metalowych”, wyd. ITB 2003.
- PN-84/B-03230 – „Lekkie ściany osłonowe i przekrycia dachowe z płyt warstwowych i żebrowych. Obliczenia statyczne i projektowanie”.
- Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU z 2002 r. nr 75, poz. 690 z późn. zm.).
- Materiały informacyjne firm: TRIMO, Baas-Pa-nel, Kingspan, Polindus-Bistyp, Balexmetal, Pa-nel-Metal, Florian Centrum, Arcelor.