Kryteria wyboru wykonawcy robót budowlanych w świetle nowych dyrektyw unijnych

Dobór kryteriów oceny ofert powinien mieć charakter indywidualny i być uzależniony od specyfiki przedmiotu zamówienia. Kontrakty, które są realizowane o wybór najniższej ceny, mogą prowadzić do niezdrowej konkurencji na rynku poprzez sztuczne zaniżanie cen, co w efekcie prowadzi do dodatkowych nieprzewidzianych kosztów inwestycji.

Na przykład zejście z budowy wykonawcy z powodu bankructwa powoduje dodatkowe koszty w postaci inwentaryzacji wykonanych robót, uwzględnienia inwentaryzacji w zaktualizowanej specyfikacji, ewentualnych zmian projektowych oraz ponownego przeprowadzenia procedury wyboru nowego wykonawcy.

Prawo zamówień publicznych w Unii Europejskiej

Na przestrzeni lat prawo zamówień publicznych w krajach Unii Europejskiej ulegało zmianom co do zasad wybierania wykonawców i udzielania zamówień. W marcu 2014 roku zostały opublikowane trzy nowe dyrektywy:

• Dyrektywa 2014/24/UE [1] w sprawie udzielania zamówień publicznych, uchylająca dyrektywę 2004/18/WE,
• Dyrektywa 2014/25/UE [2] w sprawie udzielania zamówień przez podmioty działające w sektorach gospodarki wodnej, energetyki, transportu i usług pocztowych, uchylająca dyrektywę 2004/17/WE,
• Dyrektywa 2014/23/UE [3] w sprawie udzielania koncesji.

W niniejszym artykule przeanalizowano procedury otwarte i ograniczone.

Na RYS. 1 (patrz: rysunek na górze) i RYS. 2 przedstawiono proces selekcji wykonawców robót budowlanych w wybranych krajach, tj. w Polsce, Niemczech, Francji i Wielkiej Brytanii.

Przeanalizowano ogłoszenia opublikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej z lat 2010-2015 dotyczące robót budowlanych w zakresie wznoszenia kompletnych obiektów budowlanych (CPV 45200000-9). Pokazano procentowo ilość przetargów prowadzonych w oparciu jedynie o kryterium ceny.

Analizując procedury otwarte, można zauważyć, że we Francji i Wielkiej Brytanii zamawiający wybierają ofertę najkorzystniejszą ekonomicznie na podstawie więcej niż jednego kryterium.

We Francji odsetek przetargów w oparciu o jedno kryterium ceny to około 2,9% w analizowanym przedziale czasowym, zaś w Wielkiej Brytanii około 9%.

W procedurach przetargowych w Niemczech jest bardziej równo - niemal połowa wszystkich przetargów bazuje na jednym kryterium najniższej ceny.

W Polsce jest inaczej. Cena jako jedyne kryterium wyboru wykonawcy pojawia się w około 90% procedur otwartych w latach 2010-2013 i maleje stopniowo z roku na rok. W 2014 roku stanowi około 77%, zaś w 2015 tylko 16%. Skutkiem tak nagłego skoku jest zmiana w Prawie Zamówień Publicznych [5] w drugiej połowie 2014 roku.

Wprowadzono wówczas zapis, że kryterium ceny może być zastosowane jako jedyne kryterium oceny ofert, jeżeli przedmiot zamówienia jest powszechnie dostępny oraz ma ustalone standardy jakościowe. W procedurach ograniczonych tendencje są podobne.

We Francji odsetek przetargów w oparciu o jedno kryterium ceny to około 3,6% w analizowanym przedziale czasowym, zaś w Wielkiej Brytanii około 6,4%.

W krajach tych procedura ograniczona odbywa się przy zastosowaniu prekwalifikacji wykonawców do założonego stopnia skomplikowania projektu. Oprócz tego stosuje się wiele kryteriów do oceny oferty, takich jak potencjał techniczny, kadra zarządzająca, koszty utrzymania budowli oraz serwisu urządzeń po zakończeniu procesu budowy, w związku z tym zamawiający zmniejsza ryzyko niepowodzenia podczas etapu budowy oraz osiąga wymierne korzyści w trakcie użytkowania budowli.

Podsumowanie

Wybór odpowiedniego wykonawcy w drodze przetargu publicznego ma olbrzymie znaczenie dla prawidłowej realizacji projektu. Właściwy wybór wykonawcy minimalizuje ryzyko niepowodzenia projektu i może skutkować: obniżeniem kosztów budowy, wyższą jakością wykonanych prac, skróceniem czasu realizacji, zwiększeniem bezpieczeństwa, zmniejszeniem liczby wypadków i lepszymi kwalifikacjami pracowników.

Jest oczywiste, że do przygotowania specyfikacji oraz dokumentacji technicznej potrzeba osób o odpowiednich kwalifikacjach i doświadczeniu, a co za tym idzie - przeznaczenia na ten cel większych środków. Jednakże koszty te nie przewyższają późniejszych nakładów w przypadku niepowodzenia.

Biorąc pod uwagę również koszty w trakcie życia projektu, takie jak koszty ogrzewania i utrzymania budowli, koszty napraw i serwisu urządzeń często okazuje się, że oferta oparta na kilku kryteriach jest tą najtańszą.

Analizy pokazują, że przetargi publiczne w Wielkiej Brytanii i Francji bazujące na jednym kryterium ceny stanowią nie więcej niż średnio 9% w badanym przedziale czasowym.

W Polsce do roku 2014 około 90% procedur otwartych i około 80% procedur ograniczonych opierało wybór wykonawcy tylko o kryterium ceny. Wyraźna jest tendencja spadkowa w kolejnych latach, a w roku 2015 (po nowelizacji ustawy Prawo zamówień publicznych w 2014 roku) odnotowano tylko około 16% procedur otwartych i około 8% procedur ograniczonych opierających wybór wykonawcy o kryterium ceny.

W większości przetargów po nowelizacji ustawy zaczęto dodawać kryteria takie jak: termin wykonania czy czas gwarancji o wadze do 5%. Ważne jest pytanie, czy te kryteria mają jakiekolwiek wpływ na wybór wykonawcy robót budowlanych, czy jest to tylko sztuczny zapis, a wygrywa i tak oferent z najniższą ceną.

Literatura

1. Directive 2014/24/EU of the European Parliament and of the Council of 26 February 2014 on public procurement and repealing Directive 2004/18/EC.
2. Directive 2014/25/EU of the European Parliament and of the Council of 26 February 2014 on the awarding of procurement to entities operating in the water, energy, transport and postal services sectors and repealing the Directive 2004/17/EC.
3. Directive 2014/23/EU on the Award of Concession Contracts.
4. http://ted.europa.eu.
5. Ustawa Prawo zamówień publicznych z dnia 29 stycznia 2004 r. (DzU nr 19, poz. 177, z późn. zm.).

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!