Szron na dachu – weryfikacja jego termoizolacyjności

W świadectwach charakterystyki energetycznej jest zawarte wyliczone według projektu teoretyczne zużycie energii w budynku. Na tej podstawie – w zależności od obliczonego zapotrzebowania na energię w ciągu roku – budynek otrzyma klasę energetyczną. Klasę A dostaną najbardziej energooszczędne mieszkania i domy, a najmniej energooszczędne – klasę G. Wartość budynków bardziej energochłonnych jest niższa. Dla użytkownika budynku istotna jest natomiast wysokość kosztów ogrzewania. Dlatego świadectwa są weryfikowane za pomocą kamer termowizyjnych po analizie wysokości miesięcznych rachunków.

Na wysokość rachunków za ogrzewanie duży wpływ ma termoizolacyjność dachów – w domu jednorodzinnym przez poprawnie wykonany dach ucieka ok. 20% ciepła. O jakości izolacji dachu można się jednak przekonać bez kamer termowizyjnych. Wystarczy obejrzeć dach rankiem w chłodne jesienne lub wiosenne dni, kiedy leży na nim szron lub cienki śnieg.

Gdy działa ogrzewanie budynków, szron topnieje w miejscach słabo izolowanych, w których ciepło ucieka przez dach. W tych miejscach występują mostki cieplne powodujące intensywne przewodzenie ciepła. Na podstawie zdjęć wykonanych w trakcie zanikania szronu lub śniegu można wywnioskować, jaka jest izolacyjność całego dachu.

Popatrzmy na kilka przykładów sfotografowanych dachów z zarejestrowanym takim procesem. Pierwszy przykład (fot. 1) to dach blaszany, na którym w części nad klatką schodową znajduje się całkowicie stopiony śnieg. Oznacza to dużą ucieczkę ciepła przez źle izolowany w tym miejscu dach. Jest to często spotykany przypadek dobrego izolowania tylko tej części dachu, która pokrywa pomieszczenia mieszkalne. Jest to duży błąd, ponieważ klatki schodowe łączą kilka kondygnacji i tworzą doskonałe warunki do konwekcyjnego przenoszenia ciepła z wnętrza budynku pod dach. Mają dużą kubaturę i wysokość, dlatego brak izolacji dachu nad klatką jest przyczyną dużych strat ciepła.

Na tym zdjęciu (fot. 1) wyraźnie widać też inne części dachu, w których zachodzi wzmożone przenikanie ciepła. Są to typowe miejsca: komin i połączenie ściany z dachem w pobliżu murłaty oraz kalenica. W dwóch pierwszych często powtarzane są błędy polegające na zbyt słabym ociepleniu, wynikające z tego, że są to trudne do izolowania miejsca. Ciepła kalenica może natomiast oznaczać istnienie w tym dachu przewiewów, czyli nieszczelności prowadzących do niekontrolowanych przepływów ciepłego powietrza na zewnątrz, a to już powoduje duże straty ciepła.

Drugi przykład (fot. 2) jest bardzo pouczający, bo pozwala stopniować straty. Ta połać dachu osłania trzy różne części: taras, korytarz wiodący do tarasu i schody na strych. Dach jest ocieplony tylko nad korytarzem i dobrze to widać – w tym miejscu blacha jest wilgotna. Jednak ocieplenie to jest stanowczo za małe (10 cm wełny wyprodukowanej w latach 80. XX w.). Nad tarasem ocieplenia nie ma, ale nie ma też przepływu ciepła. Natomiast tam, gdzie jest nieocieplone przejście na strych, na pokryciu nie ma nawet wilgoci. Oznacza to, że z budynku ucieka duża ilość energii razem z ciepłym powietrzem przepływającym z wnętrza domu i dochodzącym do strychu przez szpary w nieszczelnych drzwiach (i nie tylko).

Na sąsiedniej połaci (z prawej strony zdjęcia) jest też wyraźna granica wyznaczająca miejsce ocieplone i nieizolowany strych. Trzeci dach (fot. 3) znajduje się nad nieogrzewanym przedsionkiem stanowiącym wejście do domu jednorodzinnego. Tam, gdzie poszycie pod pokryciem (płytka włóknocementowa) styka się z grubą, dobrze izolowaną ścianą, przewodzenia ciepła nie ma i szron utrzymuje się na pokryciu. Natomiast na środku dachu wyraźnie widać miejsce ucieczki ciepła z wnętrza budynku (ciepłe powietrze przepływa z wnętrza budynku przez drzwi z przedsionka do domu). Ten daszek jest ocieplony zbyt cienką warstwą wełny (15 cm).

Ciekawym zjawiskiem jest brak szronu na krawędziach dachu. Taki efekt najprawdopodobniej został wywołany przez wiatr, który w tym miejscu przepływa intensywnie i porywa cząsteczki wody osiadającej nad ranem na zimnym pokryciu dachu. Szronu jest więc tutaj mniej, a cieplejsze z każdą godziną powietrze szybko ogrzewa to miejsce i w ten sposób usuwa jego resztki. 

Czwarty przypadek (fot. 4) jest dość typowy. Większość dachów krytych dachówkami bitumicznymi wygląda właśnie w ten sposób w zimnych okresach roku. Wzmożone przenikanie ciepła na krokwiach widać na prawie każdym tak pokrytym budynku. Oprócz tego na tym dachu widoczne są wszystkie wymienione wady: przenikanie na połączeniu ze ścianą (nad murłatą) oraz nad klatką schodową i wokół kominów.

Podobnie jest na budynku pokazanym na fot. 5, jednak z tą różnicą, że na dachu tym występują bardzo duże straty nad pomieszczeniami mieszkalnymi, a w strefie nieużytkowej są już mniejsze. Najprawdopodobniej cała długość połaci dachu jest ocieplona tą samą grubością wełny, która jest zbyt mała, aby dostatecznie chronić część mieszkalną, jest natomiast wystarczająca dla części niemieszkalnej. Sufit nad mieszkaniami jest na pewno ocieplony.

Ciekawostką jest w tym dachu strefa bez szronu znajdująca się na lukarnie zbudowanej po lewej stronie dachu. Najwyraźniej są tam nieszczelności w ociepleniu sufitu prowadzące do przenikania ciepłego powietrza w widoczną na zdjęciu strefę bez szronu. Przewodzenie ciepła po krokwiach jest skutkiem ułożenia termoizolacji o zbyt małej wysokości oraz braku wentylacji. Termoizolacja powinna być tak zamontowana między krokwiami, aby jej dolna warstwa osłaniała krokwie od spodu (rys.) i zapobiegała powstawaniu mostkowania. Tych warstw powinno być co najmniej dwie: jedna między krokwiami, druga zaś pod nimi (lub nad nimi w systemie mieszanym nadkrokwiowym).

Brak wentylacji powoduje stałe zawilgocenie całego dachu, w tym również krokwi, co jest przyczyną wzrostu ich przewodności cieplnej. Krokwie stykają się z dwiema strefami o dużej różnicy temperatur i dlatego bardzo łatwo przewodzą ciepło.

Brak wentylacji jest wspólną cechą wszystkich zaprezentowanych dachów. Gdyby pokrycie dachu było oddzielone od reszty dachu warstwą powietrza wentylującego (rys.), nie można byłoby przeprowadzić tak łatwej analizy błędów popełnionych w ich ociepleniu.

Oddzielnego omówienia wymaga połączenie dachu ze ścianami w szczytach budynków i nad murłatami. Na fot. 1, 4 i 5 widoczne są mostki cieplne w miejscu połączenia poszycia z murem w okapie. W tych miejscach zazwyczaj nie układa się termoizolacji od wewnątrz nad murłatą, lecz zasłania murłatę murem lub tynkiem.

Drugą przyczyną są występujące w tych miejscach przewiewy spowodowane złym (nieszczelnym) ułożeniem paroizolacji. Podobne efekty są bardzo często widoczne w miejscu styku murów ścian szczytowych z poszyciem dachu.

Przyczyną takiego mostkowania jest zła tradycja murowania szczytów budynków do płaszczyzny utworzonej przez górne krawędzie krokwi (fot. 6). Zamiast litego muru wysokość krokwi w tych miejscach powinna być wypełniona przez materiały termoizolacyjne – wówczas nie byłoby mostkowania ciepła.

* * *

Jak widać, na wielu polskich dachach popełniono bardzo wiele drobnych błędów, które są przyczyną nadmiernych strat ciepła. Większość z nich trudno wyeliminować po stwierdzeniu ich istnienia w gotowym już budynku. Bardzo łatwo natomiast można poprawnie wykonać te fragmenty na etapie budowy. Mam nadzieję, że w efekcie wprowadzenia świadectw energetycznych takie błędy rzutujące na energooszczędność budynku, a więc decydujące o jego klasie energetycznej, nie będą już więcej popełniane.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!