Kleje do okładzin

Na rynku krajowym dostępny jest bogaty asortyment klejów do okładzin, uwzględniający:

• warunki stosowania:
  – wewnątrz pomieszczeń (tzw. kleje wewnętrzne),
  – do wnętrz i na zewnątrz pomieszczeń (tzw. kleje zewnętrzne);
• rodzaj przyklejanej okładziny:
  – płytki ceramiczne (glazura i terakota, gres, klinkier, cotto),
  – okładziny kamienne (marmur, granit, bazalt i inne),
  – specjalne, np. płyty wiórowo-cementowe, płyty dźwiękochłonne, stare płytki ceramiczne itp.
• miejsce przyklejanej okładziny:
  – na podłogi,
  – uniwersalne (na ściany i podłogi);
• rodzaj kleju:
  – cementowy (biały lub szary),
  – dyspersyjny,
  – na bazie żywic reaktywnych (np. epoksydowy);
• właściwości specjalne klejów:
  – o obniżonym spływie,
  – o wydłużonym czasie otwartym pracy,
  – szybkowiążące,
  – odkształcalne (opisywane również jako elastyczne);
• grubość nanoszonej warstwy:
  – standardowe cienkowarstwowe – nanoszone w warstwie do 5 mm,
  – grubowarstwowe – nanoszone w warstwie 5–20 mm;
• rodzaj podłoża – standardowe – np. wylewka betonowa nieogrzewana, tynk cementowo-wapienny,
  – trudne – np. ogrzewanie podłogowe, stare płytki ceramiczne,
  – specjalne – np. stare okładziny ceramiczne, płyty wiórowo-cementowe, płyty gipsowo-kartonowe itp.;
• warunki użytkowania:
  – typowe – np. we wnętrzach pomieszczeń,
  – umiarkowanie trudne – np. na loggiach,
  – krytyczne – np. w basenach, na balkonach, tarasach.

Decydując się na zakup kleju, powinniśmy znać jego właściwości i dobrać taki produkt, aby okładzina została przyklejona w sposób gwarantujący bezpieczeństwo użytkowania oraz trwałość na długie lata. Pomoc w doborze odpowiedniego produktu oraz praktyczne wskazówki dotyczące wykonawstwa prac glazurniczych można uzyskać nie tylko u producenta, lecz także na stronach licznych serwisów internetowych związanych z budownictwem [1–5], a także z coraz większej liczby publikacji dotyczących klejów do okładzin [6–15].

Charakterystyka klejów do okładzin

Jak już wspomniano wcześniej, istnieje wiele możliwości podziału klejów do okładzin. Producenci tych wyrobów dzielą je przede wszystkim z uwagi na rodzaj przyklejanej okładziny. Oferowane są zazwyczaj kleje cementowe (C) do:

• gresu,
• glazury i terakoty,
• okładzin kamiennych,
• klinkieru,
• mozaiki, płyt wielkoformatowych itp.

Znacznie mniejszą popularnością, biorąc pod uwagę sprzedaż tych wyrobów, cieszą się kleje dyspersyjne (D) oraz kleje żywiczne (R).

Kleje do gresu

Są obecnie w kraju najbardziej popularne. Wynika to z częstego stosowania okładzin gresowych znanych z trwałości, mrozoodporności i dużej odporności mechanicznej. Z tego powodu gres najlepiej sprawdza się w takich miejscach, jak balkony, tarasy lub miejsca o dużym natężeniu ruchu (fot. 1). Ważną cechą okładzin gresowych jest ich bardzo mała nasiąkliwość, wynosząca najczęściej 0,1–0,5%. Np. płytki typu gres porcellanato, nieszkliwione mają parametry zgodne z normą PN-EN 14411:2009 [16], według załącznika G „Płytki ceramiczne prasowane na sucho o małej nasiąkliwości wodnej” E < 0,5%, Grupa B Ia UGL. Płytki i listwy gres porcellanato szkliwione mają parametry zgodne z normą PN‑EN 14411:2009 [16], według załącznika G „Płytki ceramiczne prasowane na sucho o małej nasiąkliwości wodnej” E < 0,5%, Grupa B Ia GL.

Kleje przeznaczone do gresu uzyskują odpowiednią przyczepność głównie przez odparowanie wody i związanie fizyczne dyspersji polimerowej i zaczynu cementowego z praktycznie nienasiąkliwą powierzchnią montażową okładziny. Mamy zatem w przypadku tego rodzaju klejów dwa rodzaje wiązań: słabe cementowe i mocne polimerowe, decydujące o jakości i trwałości połączenia. Produkowane są różnego rodzaju kleje do gresu. Z tego względu niektóre firmy posiadają tzw. linie klejów przeznaczonych do gresu i oznaczają napisem GRES na opakowaniu.

Kleje typu C1TE, często określane jako uelastycznione lub półelastyczne, polecane są do stosowania we wnętrzach na podłogach z ogrzewaniem podłogowym. Okładziny gresowe najczęściej stosowane są na balkonach i tarasach, gdzie polecane są kleje tzw. elastyczne typu C2S1 lub C2S2, o podwyższonej przyczepności i odkształcalności. W przypadku konieczności szybkiego postępu robót stosowane są kleje szybkowiążące znakowane symbolem F, umożliwiające chodzenie po okładzinach i ich spoinowanie już po 6 godz. Kleje do gresu charakteryzują się uniwersalnością zastosowania. Mogą być również stosowane do klinkieru, niektórych kamieni i okładzin chłonnych, takich jak glazura i terakota.

Kleje do glazury i terakoty

Z uwagi na bardzo dużą nasiąkliwość tego rodzaju płytek, przekraczającą zazwyczaj 10%, produkowane są najczęściej jako tzw. kleje wewnętrzne typu C1T. Płytki ceramiczne ścienne mają parametry zgodne z normą PN-EN 14411:2009 [16] według załącznika L „Płytki ceramiczne prasowane na sucho” E > 10%, Grupa B III GL. Takie okładziny przykleja się głównie we wnętrzach pomieszczeń na typowych podłożach, takich jak wylewki betonowe (nieogrzewane) czy ściany wykonane z tynków cementowo-wapiennych (fot. 2).

Niektóre okładziny tego typu są mrozoodporne, szczególnie płytki podłogowe. W zależności od tego, czy są mrozoodporne, przeznaczone są do wykładania ścian i podłóg wewnątrz i na zewnątrz budynków. Należy pamiętać, że tylko płytki o właściwościach mrozoodpornych nadają się do stosowania na zewnątrz. Płytki ceramiczne podłogowe mają parametry zgodne z normą PN‑EN 14411:2009 [16] według załącznika J „Płytki ceramiczne prasowane na sucho” 3 < E < 6%, Grupa B IIa GL.

W przypadku przyklejania płytek na zewnątrz poleca się kleje typu C2. Takie okładziny nie powinny być stosowane na podłożach krytycznych, takich jak balkony, baseny czy tarasy. Kleje do glazury i terakoty wysychają przede wszystkim dzięki odciąganiu wilgoci przez chłonne podłoże okładziny i uzyskują przyczepność zarówno dzięki wiązaniu polimerowemu, jak i cementowemu ze stroną montażową okładziny. Kleje te nie są polecane do gresu, ponieważ z uwagi na konieczność oddawania wody do płytki (co w przypadku gresu jest praktycznie niemożliwe) proces wysychania byłby bardzo długi.

Kleje do okładzin kamiennych

Produkowane są najczęściej na bazie cementu białego. Z uwagi na bardzo duże zróżnicowanie okładzin kamiennych (marmur, bazalt, granit, piaskowiec itp.) i co za tym idzie zróżnicowane właściwości i zastosowanie okładzin kamiennych kleje te produkowane są zazwyczaj jako C2, o wysokiej przyczepności i nierzadko odkształcalne (S1 lub S2).

Szczególnie warte stosowania są okładziny kamienne odporne na działanie wody i mało podatne na zabrudzenia, ewentualnie łatwe do utrzymania w czystości. Należy stosować płytki zgodne z normą PN‑EN 12057:2005 [17], mrozoodporne według PN-EN 12371:2010 [18] (dla elementów okładzinowych ściennych wymagane jest przeprowadzenie 12 cykli zamrażania). Jako mrozoodporne polecane są okładziny z takich kamieni, jak granit, bazalt czy dolomit. Do okładzin kamiennych należy stosować wysokiej jakości kleje również dlatego, że często z kamienia produkowane są ciężkie, grube i dużego formatu okładziny przekraczające wymiary 30×30 cm (fot. na górze).

Kleje do okładzin klinkierowych

Jest to specyficzny produkt. Polecane są do przyklejania okładzin klinkierowych na elewacjach (fot. 3) oraz osadzania różnego rodzaju daszków i czap na murkach i ogrodzeniach z klinkieru. Z powodu częstych problemów z wykwitami solnymi konstrukcji klinkierowych takie kleje (a także zaprawy murarskie do klinkieru) zawierają dodatki ograniczające ryzyko wysoleń, np. nanododatki lub tras. Kleje do klinkieru produkowane są najczęściej w klasie C2S1. Z uwagi na to, że klinkier, podobnie jak gres, charakteryzuje się małą nasiąkliwością (parametry zgodne z normą PN-EN 14411:2009 [16], według załącznika H „Płytki ceramiczne prasowane na sucho o małej nasiąkliwości wodnej” 0,5% < E < 3% Grupa B Ib, z wyjątkiem klinkieru ręcznie formowanego, którego nasiąkliwość dochodzi do 10%), kleje te mogą być również stosowane do przyklejania okładzin gresowych, a także glazury i terakoty.

Kleje cementowe specjalne

Są to kleje, których dodatkowe właściwości, określone przez ich producenta, predysponują je do następujących zastosowań:

• do przyklejania okładzin na nietypowych podłożach (płytach OSB, sklejce, styropianie) – stosuje się kleje klasy C2S2,
• do przyklejania specjalnych płytek (mozaiki szklanej, gresowej rektyfikowanej) – stosuje się białe kleje klasy C2S1 z możliwością jednoczesnego fugowania,
• do przyklejania okładzin na starych płytkach ceramicznych – stosuje się kleje klasy C2S1; szczególnie dobrze sprawdzają się w tym wypadku kleje szybkowiążące F,
• do przyklejania okładzin użytkowanych w bardzo trudnych warunkach, np. pod wodą (w basenach) – stosuje się kleje odporne na agresywne środowisko wody basenowej, klasy co najmniej C2S1,
• do przyklejania okładzin o własnościach wygłuszających (posadzki) – kleje z dodatkami lekkimi lub drobinami gumy.

W wielu wypadkach do wymienionych zastosowań specjalnych stosuje się standardowe kleje typu C2, lecz wzmocnione dodatkami w postaci płynnej mieszanki żywic. Wysoka zawartość żywicy kształtującej wysokie parametry użytkowe kleju występuje w oddzielnej grupie klejów, tj. klejów dyspersyjnych (D) i żywicznych (R), pozbawionych cementu jako podstawowego spoiwa.

Kleje dyspersyjne (D)

Są gotowe do użycia, zawierają w swoim składzie wodne dyspersje kopolimeru akrylowo-styrenowego, wypełniacze mineralne i domieszki organiczne. Mogą być produkowane w kolorze białym lub szarym. Kleje dyspersyjne przeznaczone są do przyklejania wszelkich rodzajów płytek na podłoża, takie jak: płyty OSB, płyty wiórowe, stare okładziny ceramiczne oraz na ogrzewanie podłogowe wewnątrz pomieszczeń. Kleje koloru białego polecane są do przyklejania płytek mozaikowych i kamienia naturalnego. Kleje dyspersyjne charakteryzują się długim czasem otwartym oraz długim czasem korekty ułożenia płytki. Kleje tego typu po wyschnięciu mają bardzo wysoką elastyczność, dzięki czemu są bardzo odporne na odkształcenia podłoża. Mogą występować w wersjach: wodo- i mrozoodpornej.

Kleje na bazie żywic reaktywnych (R)

W większości wypadków są to dwuskładnikowe kleje epoksydowe lub poliuretanowe, które przed użyciem wymagają zmieszania ze sobą składników.

Kleje epoksydowe są niezastąpione w przypadku układania płytek, szkła i mozaiki w miejscach występowania: agresywnych płynów, wód solankowych, mineralnych, morskich, w browarach, winiarniach, zakładach produkcji spożywczej, rozlewniach, oczyszczalniach ścieków, laboratoriach, pomieszczeniach przemysłu chemicznego, kuchniach, mleczarniach itp. Są to kleje wodoszczelne, odporne na ścieranie i wymywanie pod ciśnieniem, np. w myjniach. Mogą występować w wersji do klejenia oraz do klejenia ze spoinowaniem.

Kleje poliuretanowe umożliwiają bezproblemowe układanie okładzin ceramicznych, płyt betonowych, okładzin z kamienia naturalnego i z konglomeratów kamiennych. Sprawdzają się szczególnie dobrze na podłożach drewnianych, gipsowych oraz metalowych, takich jak: blaty kuchenne, gotowe elementy budowlane, schody metalowe, podłogi o konstrukcji stalowej. Do stosowania w przypadku podwyższonych wymagań w zakresie przyczepności, elastyczności i wodoszczelności oraz na podłożach krytycznych zaleca się kleje klasy R2T.

Właściwości normowe

Rozwojowi klejów do okładzin w latach 90. na rynku polskim nie towarzyszył właściwy postęp w normalizacji. Brak odpowiedniego dokumentu odniesienia nie pozwalał na właściwą kontrolę jakości tych wyrobów, a odbiorcy końcowemu utrudniał dobór właściwego produktu do charakteru prowadzonych prac glazurniczych. Przełomem w zakresie normalizacji dotyczącej klejów do płytek było wprowadzenie w 2002 r. normy europejskiej PN-EN 12004:2002 [19] wraz późniejszym arkuszem A1:2003 [20], określającym wymagania, jakie powinny być spełnione w celu oznakowania wyrobu symbolem CE zgodnie z dyrektywą 93/68/EWG [21]. Zasady klasyfikacji klejów zgodnie z normą EN 12004 były tematem wielu publikacji [22–26].

Obecnie w kraju obowiązują normy z 2008 r. podające zasady klasyfikacji i wymagań [27]. Norma europejska EN 12004 dzieli kleje na trzy zasadnicze grupy, w zależności od rodzaju spoiwa:

• kleje cementowe – oznaczone literą C,
• kleje dyspersyjne D,
• kleje na bazie żywic reaktywnych R.

W normie tej kleje podzielono na dwie zasadnicze grupy:

• o podstawowych właściwościach – oznaczone cyfrą 1,
• o podwyższonych parametrach – oznaczone cyfrą 2.

W odniesieniu do wszystkich klejów podano właściwości podstawowe oraz fakultatywne, uwzględniające: kleje szybkowiążące (F), o obniżonym spływie (T), o wydłużonym czasie otwartym (E) oraz kleje odkształcalne (S1) i wysokoodkształcalne (S2). Warto odnotować, że parametr odkształcalności podano tylko w odniesieniu do klejów cementowych.

Wymagania normy PN-EN 12004:2008 [27] dotyczące klejów cementowych, dyspersyjnych i na bazie żywic reaktywnych przedstawiono w tabelach 1, 2, 3.

Warto wiedzieć, że nowelizacja przedmiotowej normy europejskiej PN-EN 12004, jaka nastąpiła w 2008 r., była prowadzona równolegle z nowelizacją norm czynnościowych. W wyniku tych prac zostały opublikowane nowe wydania norm europejskich: PN‑EN 1308:2008 [28], PN-EN 1323:2008 [29], PN-EN 1346:2008 [30], PN-EN n n 1348:2008 [31], PN-EN 12002:2008 [32] i innych. Uwzględniono w nich nowe wydanie normy PN-EN 14411:2009 [16] dotyczącej płytek ceramicznych.

Literatura

1. Strona internetowa: www.izolacje.com.pl.
2. Strona internetowa: www.chemiabudowlana.info.
3. Strona internetowa: www.e-chemiabudowlana.pl.
4. Strona internetowa: www.muratordom.pl.
5. Strona internetowa: www.budujemydom.pl.
6. T. Stępień, „Okładziny ceramiczne na tarasach i balkonach – najczęściej popełniane błędy – cz. III”, „Wokół Płytek Ceramicznych”, nr 4/2004, s. 42–43.
7. M. Rokiel, „Podstawy kosztorysowania robót glazurniczych”, „Wokół Płytek Ceramicznych”, nr 2/2008, s. 53–56.
8. S. Chłądzyński, „Jakie kleje są elastyczne?”, „Wokół Płytek Ceramicznych”, nr 3/2009, s. 44.
9. S. Chłądzyński, R. Skrzypczyński, „Układanie i spoinowanie okładzin mozaikowych”, „Wokół Płytek Ceramicznych”, nr 4/2009, s. 34–36.
10. J. Sawicki, „Wyłożenia płytkami mineralnymi techniką klejenia”, „IZOLACJE”, nr 3/2009, s. 51–56.
11. P. Kuglin, „Na trwałe pod płytkami”, „Murator”, nr 9/2010, s. 132–139.
12. B. Predoń, „Niektóre błędy popełniane podczas dobierania, układania i użytkowania płytek ceramicznych”, „Wokół Płytek Ceramicznych”, nr 1/2010, s. 43–45.
13. A. Błaszczuk, „Płytki na trudnym podłożu”, „Murator”, nr 11/2010, s. 94–95.
14. S. Chłądzyński, R. Skrzypczyński, „Układanie i spoinowanie płytek rektyfikowanych”, „Wokół Płytek Ceramicznych”, nr 3/201, s. 46–47.
15. P. Kuglin, „Montaż mozaiki”, „Murator”, nr 1/2011, s. 112–116.
16. PN-EN 14411:2009, „Płytki ceramiczne. Definicje, klasyfikacja, właściwości i znakowanie”.
17. PN-EN 12057:2005, „Wyroby z kamienia naturalnego. Płyty modułowe. Wymagania”.
18. PN-EN 12371:2010, „Metody badań kamienia naturalnego. Oznaczanie mrozoodporności”.
19. PN-EN 12004:2002, „Kleje do płytek. Definicje i wymagania”.
20. PN-EN 12004:2002/A1:2003, Zmiana A1:2003 do normy „Kleje do płytek. Definicje i wymagania”.
21. Dyrektywa Rady 93/68/EWG z dnia 22 lipca 1993 r. zmieniająca dyrektywy 87/404/EWG (proste zbiorniki ciśnieniowe), 88/378/EWG (bezpieczeństwo zabawek), 89/106/EWG (wyroby budowlane), 89/336/EWG (kompatybilność elektromagnetyczna), 89/392/EWG (maszyny), 89/686/EWG (środki ochrony osobistej), 90/384/EWG (wagi nieautomatyczne), 90/385/EWG (urządzenia medyczne aktywnego osadzania), 90/396/EWG (urządzenia spalania paliw gazowych), 91/263/EWG (wyposażenie terminali telekomunikacyjnych), 92/42/EWG (nowe kotły wody gorącej opalane paliwem płynnym lub gazowym) i 73/23/EWG (wyposażenie elektryczne przewidziane do stosowania w pewnych granicach napięcia) (DzUrz L 220 z 30.08.1993 r., s. 1–22; polskie wydanie specjalne: rozdział 13, tom 012, s. 173–194).
22. J. Michalak, „Normalizacja dotycząca klejów i zapraw do spoinowania”, „Wokół Płytek Ceramicznych”, nr 1/2004.
23. J. Michalak, „Oznaczenia klejów i zapraw do spoinowania płytek ceramicznych”, „Wokół Płytek Ceramicznych”, nr 1/2005.
24. J. Michalak, „Planowane zmiany w normalizacji klejów do płytek ceramicznych”, „Wokół Płytek Ceramicznych”, nr 4/2006.
25. S. Chłądzyński, Ł. Bąk, „Zmiany w normach dotyczących klejów do płytek”, „IZOLACJE”, nr 7/8/2009, s. 32–37.
26. S. Chłądzyński, Ł. Bąk, „Zmiany w normach dotyczących klejów do płytek – uzupełnienie”, „IZOLACJE”, nr 9/2009, s. 31.
27. PN-EN 12004:2008, „Kleje do płytek. Wymagania, ocena zgodności, klasyfikacja i oznaczenie”.
28. PN-EN 1308:2008, „Kleje do płytek. Oznaczanie poślizgu”.
29. PN-EN 1323:2008, „Kleje do płytek. Płyty betonowe do badań”.
30. PN-EN 1346:2008 „Kleje do płytek. Oznaczanie czasu otwartego”.
31. PN-EN 1348:2008, „Kleje do płytek. Oznaczanie przyczepności dla klejów do płytek”.
32. PN-EN 12002:2008, „Kleje do płytek. Oznaczanie odkształcenia poprzecznego klejów cementowych i zapraw do spoinowania”.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!