Metoda podwójnego pomiaru dachówek
Roofing-tile double measurement method
Dach po wymianie dachówki z ewidentnymi błędami wynikającymi z braku rozplanowania pokrycia
Archiwum autora
Rozmierzanie dachu i planowanie pokrycia powinno być czynnością wstępną przed przystąpieniem do prac dekarskich. Pominięcie tego etapu prac można porównać z prowadzeniem budowy bez dokumentacji i bez dopasowania wielkości budynku do wymiarów działki. Ten błąd w sztuce dekarskiej często świadczy o ignorancji wykonawcy.
Abstrakt |
W artykule przedstawiono metodę rozmierzania połaci dachu i planowania pokrycia, która jest często pomijana przez niewykwalifikowanych dekarzy. Opisano podwójny pomiar, który umożliwia precyzyjne określenie parametrów krycia dachówek. Zaprezentowano również możliwości regulacji wymiarów pokrycia przez odpowiednie zsunięcie lub rozsunięcie dachówek, które wsparte wiedzą dotyczącą jego minimalnych/maksymalnych długości i szerokości pozwalają na niwelowanie nierówności połaci. Artykuł zawiera przykładowe wyliczenia przeprowadzone według opisanej metody. The article presents the method of measuring roof slopes and planning the roofing, which is often overlooked by unqualified roofers. The double measurement which enables to provide precise parameters of tiling works has been described here. The article also presents the possibilities of adjusting the roofing dimensions by means of joining or drawing aside the roofing-tiles appropriately, which, in addition to the knowledge concerning the minimum/maximum lengths and widths of the roofing, enable to level the irregularities of roof slopes. Exemplary calculations conducted in accordance with the described method have also been included here. |
Usługi dekarskie obecnie może wykonywać każdy niezależnie od kwalifikacji. Wystarczy zgłosić taką działalność w urzędzie miasta lub gminy. W związku z tym wielu zarejestrowanych przedstawicieli tego zawodu nie ma podstawowej wiedzy potrzebnej do jego wykonywania. W dodatku sami nie dokształcają się w tym zakresie i nie korzystają z powszechnie dostępnych publikacji dotyczących sztuki dekarskiej.
Przykład błędu dekarskiego
Na fot. na górze widać fragment dachu ze świeżo wymienioną dachówką. Sztukowanie taśmami kominowymi rozstępu między dachówkami jest dowodem na brak staranności wykonawcy i wiedzy dotyczącej rozmierzania dachu oraz planowania pokrycia. Bez uwzględnienia tego etapu prac nie można wykonać pokrycia dachu, a tym bardziej wymiany pokrycia. Przedstawiony dach nie wymagał sztukowania dachówki ani taśmą samoprzylepną, ani w żaden w inny sposób. Wystarczyło przesunąć dachówki do środka, przyciąć te, które stykają się z lukarną, i inaczej wykonać obróbkę blacharską szczytu. Dekarz wybrał jednak rozwiązanie wymagające mniejszego nakładu pracy.
Pomijane rozmierzanie
Większość pokryć dachowych jest produkowana w postaci podstawowych elementów, które układa się i łączy na dachu. Łączenie tych elementów zawsze wymaga sprawdzenia zgodności wymiarów dachu z wymiarami pokrycia, które są sumą wymiarów poszczególnych modułów.
W dachówkach łączonych na zamki (takich jak na fot. na górze) połączenia charakteryzują się luzami wykorzystywanymi do niwelowania nierówności powierzchni połaci. Profilowane na ich krawędziach bocznych zamki skonstruowane są tak, by dachówki można było przysunąć do siebie lub rozsunąć. Poszczególne typy i rodzaje dachówek różnią się wielkością tych luzów. Wiele modeli specjalnie kształtuje się tak, by luzy były duże. Dotyczy to zwłaszcza zamków czołowych (góra–dół), które decydują o długości krycia dachówek. Takie dachówki przeznaczone są głównie do wymiany pokrycia na dachach remontowanych.
Każdy producent dachówek opracowuje rysunki przedstawiające konkretne modele dachówek w przekroju wzdłużnym (rys. 1) i poprzecznym (rys. 2) dachu po to, by podać wymiary pomocne przy wyznaczaniu długości i szerokości krycia oferowanych produktów. Kiedy jednak przystępuje się do prac dekarskich, należy samodzielnie określić maksymalne i minimalne rozstawy łat oraz luzy na szerokości krycia dachówek. W tym celu powinno się ułożyć dachówki według schematu pokazanego na rys. 3. Pomiary trzeba wykonać nawet wtedy, gdy producent podaje skrajne wartości długości krycia. Niektórzy producenci nie umieszczają takich danych, gdy różnice są małe i informacja ta nie jest potrzebna do rozplanowania pokrycia. Jeśli producent oferuje wiele modeli dachówek, wymiary dotyczące rysunków podawane są w tabelach uwzględniających wymiary tych modeli (rys. 4).
Pomiar długości i szerokości
W celu określenia szerokości i długość krycia układa się dachówki w dwóch kolumnach i dwóch rzędach (fot. 1). Na każdej budowie znajdzie się strop lub posadzka, na których można je rozłożyć w pokazany sposób. Dachówki najlepiej jest wybrać tak, by pochodziły z wielu paczek (fot. 2). Dzięki temu uśrednia się pomiar i zmniejsza ryzyko wykonania go na szczególnie dużych lub szczególnie małych dachówkach. Ułożenie wykonuje się w dwóch wariantach – na ścisk (fot. 3–4) i z maksymalnym rozciągnięciem (fot. 5–6). Wykonanie takich pomiarów tylko za pomocą dwóch dachówek jest obarczone dużym błędem. Nie można wtedy określić oddziaływania na siebie zamków: bocznego i czołowego.
Określone według tego pomiaru maksymalne długości i szerokości krycia dziesięciu rzędów i kolumn dachówek umożliwiają prawidłowe wykonanie rozmierzenia połaci dachu i rozplanowania pokrycia. Jeżeli zna się skrajne wartości długości i szerokości krycia (rys. 5), można tak zaplanować pokrycie dachówkowe, by zniwelowało ono większość nierówności płaszczyzny połaci. Różnice między wielkościami krycia wpływają na możliwości ułożenia dachówek. Trzeba się zmieścić w polach określonych wymiarami: najmniejszymi i największymi. Po dopasowaniu innych elementów dachu można dokładnie pokryć dachówkami prawie każdą połać. Różne sposoby wykonania okapów i szczytów budynków (obróbki blacharskie) umożliwiają dodatkową regulację.
Niektóre dachy z powodu skomplikowanej geometrii poszczególnych połaci wymagają zastosowania dachówek o bardzo dużych możliwościach. Dotyczy to zwłaszcza obiektów starych i zabytkowych, które były kryte dachówkami esówkami (rys. 6) bardzo tolerancyjnymi dla wszelkich nierówności. Do wymiany pokrycia starych dachów można polecać model dachówek pokazany na fot. 1–6.
Wyniki pomiaru
Po wykonaniu pomiarów za pomocą zestawienia w literę L okazało się, że dla dziesięciu dachówek tego modelu:
- szerokość krycia na ścisk B2 = 2285 mm, szerokość krycia przy rozciągnięciu B1 = 2333 mm, różnica wynosi 48 mm,
- długość krycia na ścisk L2 = 3600 mm, długość krycia przy rozciągnięciu L1 = 3910 mm, różnica wynosi 310 mm,
- średnia szerokość krycia to 2309 mm, średnia długość krycia to 3755 mm,
- między dwiema dachówkami może być różnica w rozstawie szerokości 4,8 mm, a różnica w rozstawie długości 31 mm.
Oznacza to, że badaną dachówkę można ułożyć z rozstawem łat od 361 mm do 390 mm. Dachówek nie można układać tak, by zbyt mocno stykały się na krawędziach zamków. Nie może być rozstawów skrajnych (ani 361, ani 390 mm).
Jeśli planuje się prace z tą dachówką, należy przyjąć, że na dziesięciu rzędach dachówek można uzyskać długość krycia od L2(10) = (420 + 8×362 + 400) mm = 3716 mm (ok. 3,7 m) do L1(10) = (420 + 8×389 + 400) mm = 3932 mm (ok. 3,9 m). Różnica długości krycia to ok. 0,2 m na dziesięciu rzędach.
Warto zauważyć, że dla 21 rzędów dachówek ułożonych na ścisk pomiar wynosi L2(21) = (420 + 19×362 + 400) mm = 7698 mm (ok. 7,7 m), a w wypadku 20 rzędów rozciągniętych – L1(20) = (420 + 18×389 + 400) mm = 7822 mm (ok. 7,8 m). Wynika z tego, że na dachach o długości krokwi ok. 8 m można ułożyć 20 lub 21 rzędów dachówek. Taki wybór ułatwia rozwiązanie wielu potencjalnych problemów wynikających z nierówności połaci oraz różnych wchodzących w nie elementów (lukarn, okienek, kominów).
Opisane właściwości dachówek powinny być wykorzystywane w trakcie planowania pokrycia i rozmierzania łat. Pozwala to na dopasowywanie rozstawu łat do odległości między okapem a kalenicą oraz na zniwelowanie różnicy odległości krawędzi tworzących szerokości połaci wynikających z odchyłek od równoległości krawędzi połaci – okapu i kalenicy oraz szczytów dachu.
Obliczanie długości i szerokości krycia |
---|
Dachówki produkuje się z gliny – surowca naturalnego, którego właściwości nie da się całkowicie określić. Trudno jest metodami technologicznymi uzyskać całkowitą kontrolę nad ich wymiarami. Z tego powodu w każdej partii produkcyjnej mogą zdarzyć się odchylenia od wymiarów deklarowanych przez producenta. W dachach z dużymi odchyłkami lub o złożonych kształtach dekarze powinni sprawdzać, jakie wymiary krycia mogą uzyskać z otrzymanej z fabryki dostawy dachówek. Wymiary podawane w folderach i ulotkach mogą różnić się od tych obliczonych na budowie. Może to mieć znaczenie w prawidłowym wykonaniu pokrycia. |
Wnioski
Wydawałoby się, że przedstawione metody planowania prac dekarskich powinny być znane i powszechnie stosowane. Niestety tak nie jest, o czym świadczy wiele dachów (w tym dach na fot. na górze).
Wszystkie rodzaje pokryć dachowych powinny być objęte planowaniem. Każdy z nich charakteryzuje się cechami zmieniającymi specyfikę wyliczeń w odniesieniu do dachówek. Potrzebna jest do tego wiedza podstawowa, której dekarze muszą przyswajać sami. Większość znanych w Polsce producentów drukuje i zamieszcza w internecie odpowiednie informacje. Rysunki, które są w tym artykule, pochodzą z ogólnie dostępnych materiałów tego typu.
Literatura
- „Instrukcja krycia dachu dachówką ceramiczną Koramic”, Winerberger, 2005 i 2009
- „Instrukcje montażu”, RuppCeramika MONIER, 2010
- „Niemieckie Reguły Dekarskie”, Rudolf Müller, 1997.
- „Rozwiązania techniczne. Dachy spadziste – BRAAS”, Braas MONIER, 2011.
- „Pokrycie dachu dachówkami ceramicznymi”, Röben, 1997.
- H.J. Sterly, H. Bottcher, H. Walter, „Ceramiczne pokrycia dachowe”, Polskie Centrum Budownictwa, Warszawa 2005 (tłumaczenie z języka niemieckiego).
- „Technika i Detale. ABC systemu dachowego”, RuppCeramika MONIER, 2001.